Engellilik Tarihi Yazıları, 15-16 Kasım 2018 tarihinde İstanbul Üniversitesi Engelliler Uygulama Merkezi ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sağlık Daire Başkanlığı Engelliler Müdürlüğü işbirliği ile düzenlenen Dünden Bugüne Engellilik-Engellilik Araştırmaları Konferansı’nda sunulan çalışmalardan derlendi. Engellilik meselesini disiplinler arası bir yaklaşımla inceleyen ‘Engellilik Araştırmaları’, kuramsal ve uygulamalı bir bilim alanıdır. Bu alan 1970’li yıllarda Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere’de başlayan engelli hakları hareketinin akademik çalışmalara yansımasıyla ortaya çıktı. Sonraki yıllarda engelliliği sosyal, kültürel, tarihsel, hukuki, politik ve etik yönleriyle ele alan disiplinler arası bir araştırma alanı olarak Amerika ve Avrupa’ya yayıldı, pek çok üniversitede lisansüstü, hatta lisans düzeyinde programlar başlatıldı. Türkiye’de 2017 yılında, engellilik araştırmalarının geliştirilmesi amacıyla, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Engellilik Araştırmaları Anabilim Dalı kurularak, yüksek lisans programı açıldı. Engellilik deneyiminin kişisel ve toplumsal düzeyde etkilerini incelemeyi hedefleyen bu programın belkemiğini oluşturan konulardan birisi de, toplumlarda engelliliğin tarihsel ve sosyokültürel boyutlarıydı.
Türkiye’de engelliliğin tarihsel ve sosyo-kültürel boyutlarını ilgilendiren alanlarda farklı disiplinler tarafından yapılmış bazı çalışmalara rastlanmaktadır. Bununla birlikte, engellilik çalışmalarıyla ilgilenen araştırmacılar için kaynak ihtiyacı açık bir şekilde eksikliği hissedilen bir konudur. Engellilik Tarihi Yazıları bu amaçla yola çıkmış bir çalışmanın ürünüdür. 2018 Kasım ayında İstanbul’da gerçekleştirilen Engellilik Araştırmaları Konferansı’nın teması Türkiye’de engelliliğin tarihsel, kurumsal, hukuksal ve sosyo-kültürel açıdan incelenmesi hedef alınarak, Dünden Bugüne Engellilik olarak belirlenmişti. Bu konferansta düzenlenen çeşitli panellerde Osmanlı İmparatorluğu’ndan Türkiye Cumhuriyeti’ne uzanan geniş bir tarihsel süreç içinde eğitim, istihdam, sosyal yaşam, edebiyat, din gibi alanlarda engellilik konusunda araştırma sonuçları ve bildiriler sunuldu. Ayrıca, Türkiye’de fiziksel tıp ve rehabilitasyonun, özel eğitimin, engellilikle ilgili politikaları oluşturan ve yürüten kurumların tarihsel süreçleri, ilgili konuların uzmanları olan öğretim üyeleri ve bürokratlar tarafından aktarıldı. Engelli hakları ve savunuculuk konusunda sivil toplumdaki hareketlilik 2000 yılı öncesi ve sonrasında faaliyet gösteren önemli sivil toplum örgütü temsilcilerinin yer aldığı panellerde tartışıldı. Bu konferansta sunulan araştırmalardan bazıları ve konferansta sunulmamış olmakla birlikte konuya doğrudan katkı sunabilecek diğer araştırmalar Engellilik Tarihi Yazıları’nda bir araya getirildi. Böylelikle, Türkiye’de henüz yeni gelişmekte olan engellilik tarihi çalışmaları alanında ilk safhada izlenen yaklaşımları ve yapılan araştırmaları görmeyi mümkün kılan ilk derlemenin araştırmacılara sunulması hedeflendi.
Engellilik Tarihi Yazıları, üzerinde yaşadığımız topraklarda yüzyıllar zarfında yaşamış olan engellilerin yaşamlarına, deneyimlerine, toplumsal konumlarına, algılanış biçimlerine farklı şekillerde yaklaşmak ve farklı açılardan değerlendirmek hedefiyle atılmış bir ilk adım. İSNAD Atıf Sistemi’nin kullanıldığı bu kitapta tıbbi, toplumsal ve kültürel, kurumsal, hukuki ve kamusal yaklaşımların yanı sıra konuyu istihdam, eğitim ve engelli hakları açısından irdeleyen çalışmalar bulunuyor. Umut odur ki, bu çalışmaların ortaya koyduğu unsurlar ve eksikler engellilik tarihi alanında yeni çalışmalara vesile olur, bu kitapta değinilen yaklaşımlar ve yazılar konuya yeni giren araştırmacılara biraz olsun ışık tutar.
Aralık 2019
A. Resa AYDIN – N. Zeynep YELÇE |
