Halk Sağlığı: Bugün ve Her Zaman

EnglishTürkçe

BÖLÜM


DOI :10.26650/B/LSB30LSB60.2024.032.014   IUP :10.26650/B/LSB30LSB60.2024.032.014    Tam Metin (PDF)

Olağan Dışı Durumlar-Afetler ve Halk Sağlığı

Hülya Gül, Muhammed Atak

Afetler, insanların yaşam düzenini ve toplumun normal işleyişini bozan ve toplulukların elindeki kaynaklarla başa çıkma yeteneklerini aşan doğal veya insan kaynaklı olaylardır. Bu durumlar, sadece fiziksel hasarlarla sınırlı kalmayıp, ekonomik ve sosyal yapıları da derinden etkileyerek ciddi maliyetlere yol açar. Afetler yalnızca kısa dönem etkileriyle değil, aynı zamanda uzun vadede yarattıkları sonuçlarla da toplumların karşı karşıya kaldığı sorunları artırır. Afet tıbbı, afet riskleriyle karşı karşıya kalan toplumun olumsuz sağlık durumlarını önlemek ve azaltmak için sağlık hizmet ve tesislerinin afet öncesi ve sonrası dönemde çalışır durumda kalmasını sağlamayı amaçlar. Afet yönetimi, bu tür olaylara hazırlıklı olmayı, etkili müdahalede bulunmayı ve toplumları tekrar normal yaşantılarına döndürebilmeyi hedefler. Afet yönetimi süreçleri, sessiz dönemden başlayıp, alarm, izolasyon, dış yardım ve rehabilitasyon dönemlerini kapsar. Her bir süreç, afetin etkilerini azaltmaya ve toplumun iyileşme kapasitesini artırmaya yöneliktir. Halk sağlığı açısından, afetlere yaklaşım birincil (önleme ve hazırlıklı olma), ikincil (afet sırası ve hemen sonrasında alınacak önlemler) ve üçüncül (toplumun düzeninin iyileştirilmesi) koruma olarak yapılandırılır. Bu çerçevede, bulaşıcı hastalıkların kontrolü, çevre sağlığı yönetimi, beslenme organizasyonu ve psikososyal destek önemli bileşenlerdir. Afet yönetimi, aynı zamanda, toplumların afetlere karşı daha dirençli hale gelmelerini sağlayacak kurumsal yapılanmaların ve politikaların geliştirilmesini de içerir. Bu yaklaşımla, afetler karşısında toplumların daha hızlı ve etkili bir şekilde toparlanmaları sağlanmış olur. 


Anahtar Kelimeler: Olağandışı durum, afet, afet yönetimi
DOI :10.26650/B/LSB30LSB60.2024.032.014   IUP :10.26650/B/LSB30LSB60.2024.032.014    Tam Metin (PDF)

Unusual Situations-Disasters and Public Health

Hülya Gül, Muhammed Atak

Disasters are events, either natural or man-made, that disrupt the normal functioning of society and exceed the coping capabilities of communities with their available resources. These situations not only cause physical damages but also deeply affect the economic and social structures, leading to significant costs. Disasters increase the challenges faced by communities not just with their immediate effects but also through their long-term consequences. Disaster management aims to be prepared for such events, effectively respond, and help communities return to their normal lives. Disaster management process includes phases from the silent period, through alert, response, external assistance, to rehabilitation. Each phase is aimed at reducing the effects of disasters and increasing the community’s recovery capacity. From a public health perspective, approaches to disasters are structured as primary (prevention and preparedness), secondary (measures during and immediately after a disaster), and tertiary (restoration of community order) protection. In this context, controlling infectious diseases, environmental health management, nutrition organization, and psychosocial support are critical components. Disaster management also involves developing institutional structures and policies that enhance the resilience of communities against disasters. With these approaches, communities are enabled to recover more quickly and effectively in the face of disasters.


Anahtar Kelimeler: Unusual situation, disaster, disaster management

Referanslar

  • Adepoju, O. E., Herrera, L., Chae, M., & Han, D. (2022). Optimizing Disaster Preparedness Planning for Mi-nority Older Adults: One Size Does Not Fit All. International journal of environmental research and public health, 20(1), 401. https://doi.org/10.3390/ijerph20010401. google scholar
  • Afet, T. B., & Başkanlığı, A. D. Y. (2014). Açıklamalı afet yönetimi terimleri sözlüğü. TC Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Deprem Dairesi Başkanlığı, Ankara. https://www.afad.gov.tr/aciklama-li-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu google scholar
  • Aldrich, D. P., & Meyer, M. A. (2015). Social Capital and Community Resilience. American Behavioral Scientist, 59(2), 254-269. https://doi.org/10.1177/0002764214550299 google scholar
  • Borlu A (2022). “Olağan Dışı Durumlarda Beslenme”, Editor: İsmet çelebi, Elçin Balcı, Olağan Dışı Durumlarda Halk Sağlığı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, pp.47-56. google scholar
  • Christian M. D. (2019). Triage. Critical care clinics, 35(4), 575-589. https://doi.Org/10.1016/j.ccc.2019.06.009. google scholar
  • Çalışkan, C., & Özcebe, H. (2013). Afetlerde Enfeksiyon Hastalıkları Salgınları ve Kontrol Önlemleri. TAF Preventive Medicine Bulletin, 12(5). google scholar
  • Çebi E, Çöl M( 2023). Acil Durumlar ve Afetlerde Halk Sağlığı Hizmetleri, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayınları: 476, ISBN: 978-605-136-685-2, E-ISBN: 978-605-136-686-9, Ankara. google scholar
  • Dobrinkova, N., & Nikolov, O. (Eds.). (2023). Environmental Protection and Disaster Risks: Proceeding of the 2nd International Conference on Environmental Protection and Disaster Risks and 10th Annual CMDR COE Conference on Crisis Management and Disaster Response (Vol. 638). Springer Nature. google scholar
  • Drury, J., Brown, R., Gonzalez, R., & Miranda, D. (2019). Emergent social identity and observing social support predict social support provided by survivors in a disaster: Solidarity in the 2010 Chile earthquake. European Journal of Social Psychology, 49(7), 1278-1293. google scholar
  • Hutton, G., & Chase, C. (2017). Water Supply, Sanitation, and Hygiene. In C. N. Mock, R. Nugent, O. Kobusin-gye, & others (Eds.), Injury Prevention and Environmental Health (3rd ed., Ch. 9). Washington, D.C.: The International Bank for Reconstruction and Development / The World Bank. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/ books/NBK525207/ doi: 10.1596/978-1-4648-0522-6_ch9 google scholar
  • International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies. (2014). Community engagement and accoun-tability. Retrieved from https://www.ifrc.org/document/cea-guide google scholar
  • Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2018). Public health emergency preparedness and response capabilities. Atlanta, GA: U.S. Department of Health and Human Services. google scholar
  • İrdem, İ., & Efe, M. E. R. T. (2023). Deprem, dirençli kent ve acil afet yönetimi: Türkiye örneği. Kamu Yönetimi ve Politikaları Dergisi, 4(2), 241-276. google scholar
  • James J. J. (2021). The Intersection of Disaster Medicine with Climate and Health. Disaster medicine and public health preparedness, 15(5), 535-536. https://doi.org/10.1017/dmp.2021.324Shaluf, I. M. (2007). An overview on disasters. Disaster Prevention and Management: An International Journal, 16(5), 687-703. google scholar
  • Kaniasty, K. (2020). Social support, interpersonal, and community dynamics following disasters caused by natural hazards. Current Opinion in Psychology, 32, 105-109. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2019.07.026 google scholar
  • Khorram-Manesh, A., Goniewicz, K., Hertelendy, A., & Dulebenets, M. (Eds.). (2021). Handbook of disaster and emergency management. Kompendiet. google scholar
  • Kıran, Ş. (2023). Sağlıkta afet ve acil durumlara hazırlık bağlamında ulusal ve uluslararsı mevzuat, Olağan Dışı Durumlarda Sağlık Yönetimi, 319. google scholar
  • Kouadio, I. K., Aljunid, S., Kamigaki, T., Hammad, K., & Oshitani, H. (2012). Infectious diseases following natural disasters: prevention and control measures. Expert review of anti-infective therapy, 10(1), 95-104. google scholar
  • Köse, Ş., & Çavdar, G. (2021). Afetlerde aşılama ve profilaksi. In Ş. Köse (Ed.), Afetler ve Enfeksiyonlar (1. baskı, ss. 37-41). Ankara: Türkiye Klinikleri. google scholar
  • Lahsen, M., & Ribot, J. (2022). Politics of attributing extreme events and disasters to climate change. Wiley Interdisciplinary Reviews: Climate Change, 13(1), e750. google scholar
  • Lee, D. W. (2022). The Effects of Social Support on Disaster Resilience: Focusing on Disaster Victims. Interna-tional Journal of Public Administration. https://doi.org/10.1080/01900692.2022.2093365 google scholar
  • Miyagawa, N., Tsuboyama-Kasaoka, N., Harada, M., & Nishi, N. (2020). A review of factors associated with nutritional problems and improvement initiatives after natural disasters. The Japanese Journal of Nutrition and Dietetics, 78(Supplement), S111-S120. google scholar
  • Mwamakamba, L., Mensah, P., Fontannaz-Aujoulat, F., Hlabana, M., et al. (2012). The WHO five keys to safer food: a tool for food safety health promotion. African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Develop-ment, 12(4), 6245-6259. google scholar
  • Najafi M, Ardalan A, Akbarisari A, et al. (2017). The theory of planned behavior and disaster preparedness. PLoS Curr Disasters. 9: 1-16. google scholar
  • Özer A., Buğdaycı R., Bulut İ. (2023). Deprem Alanlarında Çevre Sağlığı Kılavuzu, Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, Sağlık Bakanlığı Ankara www.hsgm.saglik.gov.tr, www.deprem.saglik.gov.tr. google scholar
  • Rajabi, E., Bazyar, J., Delshad, V., & Khankeh, H. R. (2022). The Evolution of Disaster Risk Management: Historical Approach. Disaster medicine and public health preparedness, 16(4), 1623-1627. https://doi. org/10.1017/dmp.2021.194. google scholar
  • Reid, C., & Hillman, C. (2022). Children in a disaster: health protection and intervention. BMJ military health, 168(6), 473-477. https://doi.org/10.1136/bmjmilitary-2021-002010. google scholar
  • Rose, D. A., Murthy, S., Brooks, J., & Bryant, J. (2017). The evolution of public health emergency management as a field of practice. American journal of public health, 107(S2), S126-S133. google scholar
  • Samah, A. A., Zaremohzzabieh, Z., Shaffril, H. A. M., D’Silva, J. L., & Kamarudin, S. (2019). Researching na-tural disaster preparedness through health behavioral change models. American journal of disaster medicine, 14(1), 51-63. https://doi.org/10.5055/ajdm.2019.0315. google scholar
  • Stratton S. J. (2022). Disaster Research and Evaluation Frameworks-RETRACTED. Prehospital and disaster medicine, 37(3), E15-E16. https://doi.org/10.1017/S1049023X14000260. google scholar
  • Suk, J. E., Vaughan, E. C., Cook, R. G., & Semenza, J. C. (2020). Natural disasters and infectious disease in Europe: a literature review to identify cascading risk pathways. European journal of public health, 30(5), 928-935. google scholar
  • Sur, H. (2023). Depremlerde Sağlık Yönetiminde Deprem Epidemiyolojisinin Önemi. google scholar
  • Toland, J. C., Wein, A. M., Wu, A. M., & Spearing, L. A. (2023). A conceptual framework for estimation of initial emergency food and water resource requirements in disasters. International Journal of Disaster Risk Reduction, 90, 103661. google scholar
  • Torani S, Majd PM, Maroufi SS, Dowlati M, Sheikhi RA. (2019) The importance of education on disasters and emergencies: A review article. J Educ Health PromotApr 24;8:85. doi: 10.4103/jehp.jehp_262_18. PMID: 31143802; PMCID: PMC6512217. google scholar
  • Ward, P. J., Blauhut, V., Bloemendaal, N., Daniell, J. E., de Ruiter, M. C.,et al. (2020). Natural hazard risk as-sessments at the global scale. Natural Hazards and Earth System Sciences, 20(4), 1069-1096. google scholar
  • WHO (2015 )Ethics in epidemics, emergencies and disasters: research, surveillance and patient care: training manual, World Health Organization, ISBN 978 92 4 154934 9 (NLM classification: W 50). google scholar
  • WHO (2021).Guidance on preparing for national response to health emergencies and disasters. Geneva: World Health Organization;. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO. google scholar
  • World Health Organization. (2023). Türkiye earthquake: external situation report no. 5: 13-19 March 2023 (No. WHO/EURO: 2023-7145-46911-68823). World Health Organization. Regional Office for Europe. google scholar
  • Yeşil, S. T. (2017). Sağlık afet ve acil durum planlarında genel yaklaşımlar ve ülkemizde kullanılan planlar. Turkish Journal of Public Health, 15(3). google scholar


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.