Memlükler Dönemi İlim Geleneği (13.-14. Yüzyıllar)

EnglishTürkçe

BÖLÜM


DOI :10.26650/B/AA07AA25.2023.010.19   IUP :10.26650/B/AA07AA25.2023.010.19    Tam Metin (PDF)

Zehebî’nin Siyasi Düşüncesine Giriş: Şiî İmâmet Anlayışının Reddi ve Zalim Sultanın Akıbeti

Özgür Kavak

Erken dönem Memlük ulemasından Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-Zehebî et- Türkmânî (ö. 748/1348) daha ziyade hadis ve kıraat ilmindeki derinliği ve tarihçi kimliğiyle öne çıkan bir âlim olmakla birlikte kaleme aldığı bazı başka metinlerinde siyaset düşüncesi açısından incelemeye değer değerlendirmeler yapar. Bu eserlerinde bir taraftan Şiî imâmet anlayışını reddedip Sünnî hilâfet anlayışını savunurken öte yandan büyük günahlar ve siyasi zulüm meselesini merkeze alarak ideal bir İslâm toplumunun inşasına matuf görüşler serdeder. Memlük dönemi siyasi düşüncesinin farklı kaynaklar üzerinden ele alınabileceğine dair bir deneme olarak kaleme alınan bu yazıda çağdaş siyasi düşünce tarihi literatüründe kendisine yer bulamayan Zehebî’nin bu iki konuyla ilgili değerlendirmeleri incelenecektir.


Anahtar Kelimeler: Siyaset Düşüncesi, İmâmet, Hilâfet, Şîa, Zehebî, Zalim Sultan.
DOI :10.26650/B/AA07AA25.2023.010.19   IUP :10.26650/B/AA07AA25.2023.010.19    Tam Metin (PDF)

Introduction to al-Dhahabī’s Political Thought: The Rejection of the Shiʿite Conception of Imamate and the Fate of the Cruel Sultan

Özgür Kavak

Shams al-Dīn Abū ʿAbdallāh Muḥammad b. Aḥmad al-Dhahabī al-Turkumānī (d. 748/1348), one of the early Mamluk scholars, is mostly known for his depth in hadith and qirāʾa and his identity as a historian, but in some of his other texts, he makes evaluations worth analyzing in terms of political thought. In these works, on the one hand, he rejects the Shiʿite conception of imamate and defends the Sunni conception of caliphate, and on the other hand, he presents views on the construction of an ideal Islamic society by focusing on the issue of major sins and political oppression. This article, which is written as an attempt to show that Mamluk political thought can be handled through different sources, will examine al-Dhahabī’s evaluations on these two issues, which do not find a place in the literature on the history of contemporary political thought.


Anahtar Kelimeler: Political Thought, Imamate, Caliphate, Shīʿā, al-Dhahabī’, the Cruel Sultan.

Referanslar

  • Âl Selmân, Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan. “el-Mukaddime”. el-Kebâ’ir, Kitâbü›l-Kebâ’ir ve tebyînü›l-mehârim, mlf. Şemseddin Zehebî, nşr. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan Âl Selmân. Acman: Mektebetü’l-Furkan, 2008/1429. google scholar
  • Altıkulaç, Tayyar. “Zehebî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Erişim 17 Haziran 2022). https://islamansiklopedisi. org.tr/zehebi google scholar
  • Amasî, Sinanüddin Yusuf. Tebyînü’l-Mehârim. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi 596, ts. google scholar
  • Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin. es-Sünenü’l-kübrâ. Haydarabad: Dâiretü’l-Ma‘ârifi’l-Osmaniyye, 1355. google scholar
  • Gölcük, Şerafettin. “Kitâbü’l-Kebâir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Erişim 27 Mayıs 2022). https:// islamansiklopedisi.org.tr/kitabul-kebair google scholar
  • Haccavî, Ebü’n-Necâ Şerefüddîn Musa b. Ahmed b. Musa. Manzûmetü’l-Haccâvî fî ta‘dâdi’l-kebâ’ir, nşr. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan Âl Selmân. Acman: Mektebetü’l-Furkan, 2008/1429. google scholar
  • Irwin, Robert. “The Privatization of “Justice” under the Circassian Mamluks.” Mamlūk Studies Review 6, (2002), 63-70. google scholar
  • İbn Cemâa, Bedreddin. Adl’e Boyun Eğmek, Ehl-i İslâmın Yönetimi İçin Hükümler. çev. Özgür Kavak. İstanbul: Klasik, 2010. google scholar
  • İbn Ebü’l-İz, Sadrüddîn Alî. Şerhü’l-Akîdeti’t-Tahaviyye. nşr. Nâsırüddin el-Elbânî vd. Mısır: Dârü’s-selâm, 2005. google scholar
  • İbn Hacer el-Askalânî, Ebü›l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed. Tehzîbü›t-Tehzîb. 16 Cilt. el-Hind: Dâiretü’l-me‘ârifi’n- nizâmiyye, 1326. google scholar
  • İbn Hacer el-Heytemî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. ez-Zevâcir an iktirâfi’l-kebâ’ir. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1987. google scholar
  • İbn Hanbel, Ahmed b. Muhammed. el-Müsned. nşr. Ebû Hâcir Muhammed Saîd Besyûnî. Beyrut: y.y., 1405/1985. google scholar
  • İbn Teymiyye, Takiyyüddîn. Minhâcü’s-sünneti’n-nebeviyye. nşr. M. Reşâd Sâlim. Kahire: 1382/1962. google scholar
  • İbnü’l-Mutahhar el-Hillî, Cemâlüddîn el-Hasen (el-Hüseyn) b. Yûsuf b. Alî. Minhâcü’l-kerâme. nşr. M. Reşâd Sâlim. Kahire: 1382/1962. google scholar
  • İbnü’n-Nehhâs, Ebû Zekeriyyâ Ahmed b. İbrâhim b. Muhammed. Tenbîhü›l-gâfilîn an a‘mali›l-câhilin ve tahzîrü› s-sâlikîn min ef‘âli’l-hâlikîn, haz. İmadüddin Abbas Saîd, Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1987/1407. google scholar
  • Hassan, Mona. Longing for the Lost Caliphate, A Transregional History. Princeton, N. J.: Princeton University Press, 2016. google scholar
  • Kandemir, M. Yaşar. “Ahmed b. Nasr el-Huzâî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi. org.tr/ahmed-b-nasr-el-huzai (Erişim 23 Haziran 2022). google scholar
  • Kavak, Özgür. “Halʿ, İstifa ve İhtilal: İslam Devletlerinde İktidarın El Değiştirmesi Üzerine Bazı Tespitler”. Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 24/47 (2019), 141-196. https://doi.org/10.20519/divan.670042 google scholar
  • Kavak, Özgür. “Memlük Uleması ve Siyasetin Tanzim ve Tenkidi: İdris b. Beydekin Örneği”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 62/62 (Haziran 2022), 1-28. https://doi.org/10.15370/maruifd.1078718 google scholar
  • El-Merheb, Mohamad. Political Thought in the Mamluk Period, The Unnecessary Caliphate. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2022. google scholar
  • Müneccid, Salâhuddîn. “el-Mukaddime”. Esmâ’ü’llezîne râmü’l-hılâfe. mlf. Şemseddin Zehebî, 5-7. Beyrut: Dârü’l-kitâbi’l-cedîd, 1398/1978. google scholar
  • Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. Ravzatü’t-tâlibîn ve umdetü’l-müftîn. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1412/1991. google scholar
  • Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu‘cemü’l-kebîr. nşr. Hamdi Abdülmecid Selefî. 25 Cilt. Beyrut: Dâru ihyai’t-türasi’l-Arabi, 1984/1404. google scholar
  • Zehebî, Şemseddin. el-Kebâ’ir, Kitâbü’l-Kebâ’ir ve tebyînü’l-mehârim. nşr. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan Âl Selmân. Acman: Mektebetü’l-Furkan, 2008/1429. google scholar
  • Zehebî, Şemseddin. el-Müntekâ min Minhâci’l-i‘tidâl fî nakzi kelâmi ehli’r-Rafzi ve’l-i‘tizâl li’bni Teymiyye. nşr. Muhibbüddin el-Hatîb. Riyad: 1413/1993. google scholar
  • Zehebî, Şemsüddîn. et-Temessük bi’s-sünen ve’t-tahzîr mine’l-bida‘. nşr. Muhammed Bâkerîm b. Muhammed Bâabdullâh. Medine: el-Câmi‘atü’l-İslâmiyye, 1417/1997. google scholar
  • Zehebî, Şemsüddîn. Risâle latîfe tete‘alleku bi’l-imâmeti’l-‘uzmâ. İstanbul: Nuruosmaniye Ktp., nr. 4976. google scholar
  • Zehebî, Şemsüddîn. Risâle tete‘allaku bi’l-imâmeti’l-kübrâ. İstanbul: Süleymaniye Ktp., Reisülküttab, 1185/2. google scholar
  • Zehebî, Şemsüddîn. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ. 18 Cilt. Kahire: Dârü’l-hadîs, 2006. google scholar
  • İmam Zehebî. Hilâfet Risâlesi. çev. Yusuf Keskin. İstanbul: İtisam Yayınları, 2022. google scholar


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.