Osmanlı İmparatorluğunda Coğrafya ve Kartografya

EnglishTürkçe

BÖLÜM


DOI :10.26650/B/AH03AH08.2024.039.025   IUP :10.26650/B/AH03AH08.2024.039.025    Tam Metin (PDF)

Karlofça Antlaşması Sonrası Osmanlı-Venedi̇k-Avusturya Üçlü Sınırının (Triplex Confinium/hudûd-i Selâse) Tespiti ve Haritalandırılması

Güner Doğan

Bir sınır beyliği olarak Osmanlılar tarih sahnesinde yerini aldıkları andan itibaren zaman içinde gerçekleştirdikleri fetihler ile birlikte hızlı bir şekilde topraklarını genişletmişlerdir. Bu genişleme beraberinde mevcut sınırların da aynı şekilde değişmesini getirmiştir. Doğru bir tabirle demek gerekir ki, Osmanlı sınırları son derece “değişken” bir yapıya sahiptir. 4 asır boyunca sürekli değişen Osmanlı sınırları gün be gün Karlofça Antlaşması ile küçülmeye başlayacaktır. 1699 yılında imzalanan Karlofça Antlaşması ile artık Osmanlı sınırlarının nerede başlayıp nerede bittiği sorusu çok daha mühim bir hal almıştır. Bu noktada sınırların ayrıntılı olarak tespiti ve haritalandırılması işi de Osmanlılar ve onun rakibi güçler tarafından daha dikkatli olarak çalışılmıştır. Ancak Osmanlı tarafı için sınırların haritalandırılması çok kolay bir iş olmayacaktır. Devletin avantajını ve onurunu korumak adına başarılı diplomatlara sahip olan Osmanlılar, iş teknik meselelere geldiğinde türlü zorluklar ile mücadele etmek durumunda kalmışlardır. Buna karşılık Venedik ve Avusturya, görevlendirdikleri harita uzmanları sayesinde, teknik gerektiren bu meselede daha üretken olmuşlardır. Bu iki devletin haritalar ve sınır bölgesi coğrafyası hususunda uzman isimlerinin kim oldukları ve ne işlere imza attıkları hususu bu makalenin merkezinde yer almaktadır. Bunun yanı sıra çalışma, üç devlet ve görevlendirilen diplomatları özelinde Karlofça Antlaşması sonrası sınırların nasıl tespit edilip haritalandırıldığı üzerine de ayrıntılı bilgiler vermektedir.


Anahtar Kelimeler: Karlofça Antlaşması, Sınır, Harita, Giusto Emilio Alberghetti, Luigi Ferdinando Marsigli
DOI :10.26650/B/AH03AH08.2024.039.025   IUP :10.26650/B/AH03AH08.2024.039.025    Tam Metin (PDF)

Determining and Mapping of the Ottoman-Venice-Austria Triple Frontier (Triplex Confinium/Hudûd-i Selâse) After The Treaty of Karlowitz

Güner Doğan

As a border emirate, the Ottomans expanded their lands rapidly with the conquests they realized in time, from the moment they took their place on the stage of history. This enlargement brought with it the same changes in the existing borders. To put it rightly, the Ottoman borders had a very “variable” structure. The Ottoman borders, which had been constantly changing for 4 centuries, began to shrink day by day with the Treaty of Karlowitz. Signed in 1699, the Treaty of Karlowitz made the question of where the Ottoman borders began and ended much more significant. In this regard, determining and mapping the borders became a crucial task to which the Ottomans and their rival powers paid great attention. However, mapping the borders would  be challenging for the Ottoman side. While the Ottomans had highly successful diplomats who safeguarded the advantage and honor of the state, they had to contend with various difficulties when it came to technical matters. In contrast, Venice and Austria were more productive in these technical matters due to their appointed map experts. This article focuses on the identities of these experts from the two states and the significant achievements they made in terms of maps and the geography of the border regions. Additionally, the study provides detailed information on how the borders were determined and mapped after the Treaty of Karlowitz, specifically focusing on the three states and the diplomats they appointed.


Anahtar Kelimeler: The Treaty of Karlowitz, Border, Map, Giusto Emilio Alberghetti, Luigi Ferdinando Marsigli

Referanslar

  • Archivio di Stato di Venezia (=ASVe) google scholar
  • ASVe, Archivio Privato Famiglia Grimani ai Servi, Diario, Busta:3. google scholar
  • ASVe, Archivio Privato Famiglia Grimani ai Servi, Diario, Busta:8. google scholar
  • ASVe, Archivio Privato Famiglia Grimani dai Servi, Busta: 10, (Osmanlı Sultanından Bosna Paşası Halil’e 1 Marzo 1699). google scholar
  • ASVe, Archivio Privato Famiglia Grimani dai Servi, Busta: 10, (Osman Ağa’dan Grimani’ye 19 Giugno 1699). google scholar
  • ASVe, Archivio Privato Famiglia Grimani dai Servi, Busta:10, (Osman Ağa’dan Grimani’ye, 21 Novembre 1699). google scholar
  • ASVe, Archivio Privato Famiglia Grimani dai Servi, Busta:12, (Osman Ağa’dan Grimani’ye, 29 Gennaio 1700). google scholar
  • ASVe, CD, Busta:52, (12 Maggio 1699). google scholar
  • ASVe, Documenti Turchi, n.1851. google scholar
  • ASVe, PTM, Busta:544, n.194, 20 Febbraio 1702, (Bosna Kadısı İbrahim’den Alvise Mocenigo’ya) google scholar
  • ASVe, PTM, Busta: 701, n.8 ve n.9 (21 Maggio 1699, Spalato ve 23 Maggio 1699, Spalato). google scholar
  • ASVe, PTM. Busta: 701, n.15/2, (11 Giugno 1699, Sotto Sternizza). google scholar
  • ASVe, PTM. Busta: 701, n.28, (30 Luglio 1699, Dalle Tende a’ Popine piccolo); ASVe, Grimani, Diario, 26. google scholar
  • ASVe, PTM. Busta: 701, n.29, (30 Luglio 1699, Dalle Tende a’ Popine piccolo). google scholar
  • ASVe, PTM. Busta: 701, n.35, (11 Agosto 1699, Dalle Tende a’ Popine piccolo) google scholar
  • ASVe, PTM. Busta: 701, n.37, (24 Agosto 1699, Dalle Tende a’ Serb). google scholar
  • ASVe, Prov. Camera di Confini, n.339/2. google scholar
  • Biblioteca Universitaria di Bologna (=BUB) google scholar
  • Fondo Marsili, Ms. Marsigli, n.27, Başlık ise şöyledir: “Mappa delle Conquiste della Republica di Venezia in Dalmazia sulla quale il Generale Marsili a Carlowitz”. google scholar
  • Fondo Marsili, Ms. Marsigli, n.47. google scholar
  • Fondo Marsili, Ms. Marsigli, n.59, s.242-280; Discorso Generale Sopra Del Traffico. google scholar
  • Fondo Marsili, Ms. Marsigli, n.59, s.391-396; Considerazione per l’Economia. google scholar
  • Fondo Marsili, Ms. Marsigli, n.59, s.397-409; Considerazione per Militare. google scholar
  • Fondo Marsili,Ms. Marsigli, n.65/2, 2 Muharrem 1111. google scholar
  • Fondo Marsili, Ms. Marsigli, n.65/2, 4 Zilhicce 1110. google scholar
  • Venezia, Museo Correr (=MC) google scholar
  • Ms. Morosini-Grimani, n.484. google scholar
  • Ms. Morosini-Grimani, n.530. google scholar
  • Ms. Morosini-Grimani, n.533 google scholar
  • Ms. Morosini-Grimani, b.529/2, (10 Giugno 1699, Alberghetti’den Grimani’ye gönderilen mektup). google scholar
  • MC, 1206, 2643. google scholar
  • Devlet Arşivleri Başbakanlığı Osmanlı Arşivi (=BOA) google scholar
  • A.DVN.DVE. 017/5. google scholar
  • Venezia, Biblioteca Marciana google scholar
  • Biblioteca Marciana, Mss.Italiani VII, 399 (8625). google scholar
  • Araştırma, İnceleme ve Telif Eserler google scholar
  • Abou-El-Haj, Rifa’at Ali. “The Reisülküttab and Ottoman Diplomacy at Karlowitz”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Prin-ceton University, 1963. google scholar
  • Abou-el-Haj, Rifaat A. “The Formal Closure of the Ottoman Frontier in Europe: 1699-1703”, Journal of the American Oriental Society, 89, 3 (Jul., Sep., 1969): 467-475. google scholar
  • Alberghetti, Giust. Emilio. Compendio Della Fortificatione Al Ser.mo Principe Silvestro Valier et All’Augusto Senato Veneto, Venetia, 1694. google scholar
  • Alberghetti, Giust. Emilio. Esame et Istruzione del Capo Maggiore alli Scolari Bombardieri, Venetia, 1718. google scholar
  • Altic, Matea. “Triplex Confinium u 18. Stoljecu: iskustvo, znanje, pamcenje”. Yayınlanmamış master tezi, Zagreb Üniversitesi, 2020. google scholar
  • Borna Fürst-Bjelis, “Cartographic Perceptions of the Triplex Confinium and State Power Interest at the Beginning of the 18th Century”, Constructing Border Societies on the Triplex Confinium içinde 205-220. ed. Drago Roksandic-Natasa Stefanec, Budapest: Central European University, 2000. google scholar
  • Borna Fürst-Bjelis, Ivan Zupanc, “New 18th Century Venetian Border in Croatia and its Spatial and Demographic Implica-tions”, Hrvatski Geografski Glasnik, 69, 2 (2007): 42-44. google scholar
  • Breman, Paul. Books on Military Architecture Printed in Venice, Hes&De Graaf, 2002. google scholar
  • Chauvard, Jean Fronçies. “Le Nouveau, Le Flou et l’Incertain. Representations De La Dalmatie Venitienne et Cartographie Des Confins Au Temps De La Paix De Karlowitz”, Combler Les Blancs De La Carte, Modalites et Enjeux De La Const-ruction Des Savoirs Geographiques (XVIe-XXe siecle), içinde, ed. Jean-François Chauvard ve Odile Georg, Strasbourg: Presses Universitaires de Strasbourg, 2004. google scholar
  • Çelebizâde, î. Â., M. Râşid. Târih-i Râşid ve Zeyli, yay. haz. A. Özcan, Y. Uğur vd., cilt:1, İstanbul: Klasik Yayınları, 2013. google scholar
  • Deâk, Antal Andrâs. Miljenko Lapaine ve Ivka Kljajic, “Johann Christoph Müller (1673-1721), Kartografija i Geoinfor-macije, 3 (September 2004): 68-80. google scholar
  • Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Zübde-i Vekayiât (1066-1116/1656-1704), haz. Abdülkadir Özcan, Ankara: TTK Yayınları, 1995. google scholar
  • Demiryürek Mehmet-Güner Doğan, Boundary Letters: Ottoman Officials to Luigi Ferdinando Marsili (1699-1701), Ankara: Birleşik Kitabevi, 2015. google scholar
  • Doğan, Güner. Venediklü ile Dahi Sulh Oluna: 17. ve 18. Yüzyıllarda Osmanlı-Venedikİlişkileri, İstanbul: iletişim Yayınları, 2017. google scholar
  • Doğan, Güner. Sınırlar Üzerinde Bir Hayat: İtalyan General Kont Luigi Ferdinando Marsigli ve Osmanlı İmparatorluğu (1679-1732), Ankara: İtalya Kültür Derneği Yayınları, 2020. google scholar
  • Doğan, Güner. “Karlofça’dan Ziştovi’ye Osmanlı Sınırları veya Sınır Diplomasisi”, Tarih ve Toplum: Yeni Yaklaşımlar, 18 (Güz 2021): 92-124. google scholar
  • Faroqhi, Suraiya. A Cultural History of The Ottomans: The Imperial Elite and its Artefacts, London-New York: I.B.Tauris, 2016. google scholar
  • Gherardi, Raffaella. Luigi Ferdinando Marsili: Relazioni Dei Confini Della Croazia e Della Transilvania a Sua Maesta Cesarea, cilt:1, Modena: Mucchi Editore, 1986. google scholar
  • Kolodziejczyk, Dariusz. “Between Universalistic Claims and Reality: Ottoman Frontiers in the Early Modern Period”, The Ottoman World, içinde, ed. Christine Woodhead, New York, 2012, 205-219. google scholar
  • Kovaçeviç, Eşref. Graniçe Bosanskog Paşaluka Prema Austriji I Mletaçkoj Republici Po Odredbama Karlovaçkog Mira, Sarajevo, 1973. google scholar
  • Kütükoğlu, Mübahat S. “Hududnâme”, cilt:18, İstanbul: TDVİA, 1998. google scholar
  • Lacoste, Yves. Coğrafya Her Şeyden Önce Savaş Yapmaya Yarar, çev. Selim Tezer, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2014. google scholar
  • Lazanin, Sanja-Natasa Stefanec. “Habsburg Military Conscription and Changing Realities of The Triplex Confinium (16th-18th Centuries)”, Constructing Border Societies on The Triplex Confinium, içinde 91-116. Budapest, 2000. google scholar
  • Lottes, Günther. “Frontiers Between Geography and History”, Frontiers and the Writing of History, 1500-1800 içinde 39-71. ed. Steven G. Ellis-Raingard Eper, Germany, 2006 google scholar
  • Marsigli, Luigi Ferdinando, Stato Militare Dell’Imperio Ottomanno, Incremento e Decremento Del Medesimo. Del Signore Conte di Marsigli, Amsterdamo, 1732. google scholar
  • Molnâr, Monika F. “Il Triplice Confine Delimitazione del Confine Veneto-Turco-Asburgico Dopo Il Trattato di Carlowitz (1699)”, I Turchi, Gli Asburgo e l’Adriatico, içinde 163-171. ed. Gizella Nemeth-Adriano Papo, Trieste, 2007. google scholar
  • Muâhedât Mecmuası, cilt:2, Ankara: TTK Yayınları, 2008. google scholar
  • Peacock, A.C.S. “Introduction: The Ottoman Empire and its Frontiers”, The Frontiers of the Ottoman World içinde 12-13. ed. A.C.S. Peacock, New York: Oxford University Press, 2009. google scholar
  • Pedani, Maria Pia. “Das Triplex Confinium: Diplomatische Probleme Nach Dem Karlowitz Frieden”, Croatia Christiana, XXV, 48 (2001): 115-120. google scholar
  • Pedani, Maria Pia. Dalla Frontiera Alla Confine, Venezia, 2002. google scholar
  • Pedani, Maria Pia. “The Border From the Ottoman Point of View”, Tolerance and Intolarance on the Triplex Confinium: Approaching the “Other” on the Borderlands Eastern Adriatic and Beyond 1500-1800, içinde, ed. Egidio Ivetic- Drago Roksandic, Padova, 2007, 195-214. google scholar
  • Pesalj, Jovan. “The Distinctiveness of the Habsburg-Ottoman Border in the Eighteenth Century”, Bordering Early Modern Europe, içinde 21-38. ed. M. Baromova, G. Boykov, I. Parvev, Germany, 2015. google scholar
  • Reilly, William O’. “Fredrick Jackson Turner’s Frontier Thesis; Orientalism and the Austrian Militargrenze”, Journal of Austrian-American History, 2, 1 (2018): 9-10. google scholar
  • Savaş, Ali İbrahim. Ebû Sehl Nu’mân Efendi: Tedbirât-ı Pesendide (Beğenilmiş Tedbirler), Ankara: TTK Yayınları, 1999. google scholar
  • Stoye, John. Marsigli’s Europe: The Life and Times of Luigi Ferdinando Marsigli, Soldier and Virtuoso, 1680-1730, New Haven-London: Yale University Press, 1994. google scholar
  • Tarih-i Sulhnâme-i Amcazâde Hüseyin Paşa, Topkapı Müzesi, Revan: 1311. google scholar
  • Zinkeisen, J. W. Osmanlı İmparatorluğu Tarihi (1699-1774), çev. Nilüfer Epçeli, cilt:5, İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2011. google scholar


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.