BÖLÜM


DOI :10.26650/B/AH03AH08.2024.039.013   IUP :10.26650/B/AH03AH08.2024.039.013    Tam Metin (PDF)

Osmanlı Haritacılığında Hayalî Mekânlar

Mete Çinar

Haritalar ve onları yapan haritacılar, insanlığa yeryüzü hakkında bilgi vermeyi hedeflerken çeşitli pürüzler ve hatalarla karşılaşmışlardır. Hayalî mekânlar/adalar bu hataların en barizlerindendir. Bu çalışmada da hayalî mekânların hikâyeleri, sıfır noktaları, kullanımları dikkate alınarak bunların Osmanlı haritacılığındaki yansımaları incelenmektedir. Amaç, bu karşılaştırma ile Osmanlı haritacılığının hangi noktalardan etkilendiğini veya hangi noktaları etkilediğini göstermektir. Temel olarak “Brasil,”, “Dragon’s Tail”, “Antilya”, “Frisland” üzerinden örnekler ile konu değerlendirilmektedir. Ayrıca adalara dair eserler coğrafî alanlara, dönemlere ve haritacılık tiplerine göre değerlendirilerek başlıklar hâlinde incelenmektedir. 


DOI :10.26650/B/AH03AH08.2024.039.013   IUP :10.26650/B/AH03AH08.2024.039.013    Tam Metin (PDF)

Imaginary Lands in Ottoman Cartography

Mete Çinar

Maps and the cartographers who made them, while aiming to give information about the world to humanity, encountered various problems and errors. Phantom islands/places are the most obvious ones of these errors. In this paper, the stories of imaginary places, their origins and their uses are considered, and their reflections in Ottoman cartography are examined. The purpose is to show from which points Ottoman cartography was affected or which points it affected with this comparison. The subject is evaluated with examples from “Brasil”, “Dragon’s Tail”, “Antillia”, “Frisland”. In addition, the works about the islands are evaluated according to geographical areas, periods and cartography types and examined in titles.



Referanslar

  • Abraham Cresques. Catalan Atlas. Bibliotheque Nationale de France, Departement des Manuscrits, Espagnol 30. [1375] google scholar
  • Abraham Ortelius. Theatrum Orbis Terrarum. The State Library of New South Wales, MRB/X912/7D. [1579] google scholar
  • Ahmed Bîcân. Acâ’ibü’l-Mahlûkât. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar, nr. 6797. [1453] google scholar
  • Ak, Mahmut. “Osmanlı Coğrafya Çalışmaları”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 2, no. 4 (2004): 163-211. google scholar
  • Akdeniz Portolanı. Museo Correr, Cl. XLIVa, nr. 0035. [1550] google scholar
  • Albino de Canepa. Canepa Portolan Haritası. University of Minnesota Libraries, James Ford Bell Library, https://umedia. lib.umn.edu/item/p16022coll251:106 (Erişim Tarihi 13 Nisan 2023). [1489] google scholar
  • Angelino Dulcert. Angelino Dulcert Akdeniz Portolanı, National Library of Australia, YYef 2014-561. [1325] google scholar
  • Anonim Cenova Portolanı. Library of Congress, G3200 1457. [1457] google scholar
  • Astengo, Corradino. “The Renaissance Chart Tradition in the Mediterranean”. History of Cartography 3, part 1, ed. J. B. Harley, David Woodward, Chicago: Chicago University Press, 2007, 207. google scholar
  • Bartolomeo Pareto. Carta Nautica. Biblioteca Nazionale Centrale, Vittorio Emanuele II. [1455] google scholar
  • Batlamyus. Kitâbü’l-CoğrâfyaFi’l-Ma mûreMine’l-Arz. Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Ayasofya Kütüphanesi, nr. 2610. [1465] google scholar
  • Battista Beccario. Beccario Portolanı. Bayerische Staatsbibliothek, BSB Cod. icon. 130. [1426] google scholar
  • Bayatlı, Altay. “Osmanlı ve Kutup Stratejisinin Haritacılık Tarihi ve Coğrafî Keşifler Perspektifinden İncelenmesi”. Trakya Üniversitesi Kalite ve Strateji Yönetimi Dergisi 2, no. 1 (Edirne, 2022): 39-91. google scholar
  • Britannica. Editors of Encyclopaedia. “Icelanders’ sagas”. Encyclopedia Britannica, 2016. https://www.britannica.com/art/ Icelanders-sagas (Erişim Tarihi 13 Nisan 2023). google scholar
  • Brooke-Hitching, Edward. Atlas lqdöw niebyfych. Najwiçksze mity, zmyslenia ipomylki kartograföw. Krakow: Rebis, 2017. google scholar
  • Cantino Planisphere. Biblioteca Estense Universitaria, CGA2. [1502] google scholar
  • Claudius Clavus. Ptolemaios Nancy Nüshası. Nancy Kütüphanesi, MS. 354. [1427] google scholar
  • Columbus Haritası. Bibliotheque Nationale de France, Departement Cartes et Plans, CPL GE AA-562 (RES). [15. yüzyıl] google scholar
  • Danış, İlhami. “Başlangıcından XVI. Yüzyıl Sonuna Kadar Türk İslam Coğrafyacılığı (Ekoller, İsimler ve Eserler)”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 37, no. 33 (2019): 9-40. google scholar
  • Domenico ve Francesco Pizzigano. Domenico ve Francesco Pizzigano Portolanı, Biblioteca Palatina, MS. Parm. 1612. [1367] google scholar
  • Dumville, David N. “Echtrae and Immram: Some Problems of Definition”. Eriu 27 (1976): 73-94. google scholar
  • El-Hâc Ebü’l-Hasan. El-Hâc Ebü’l-Hasan Portolanı. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Hazine, nr. 1822. [1520-1566] google scholar
  • Francesco de Cesanis. Cesanis Portolanı. Museo Correr, Cl. XLIVa, nr. 0013. [1421] google scholar
  • Gabriel de Vallseca. Akdeniz Portolanı. Biblioteca de Catalunya, Inv. 3236. [1439] google scholar
  • Gabriel de Vallseca. Akdeniz Portolanı. Bibliotheque Nationale de France, Departement Cartes et Plans, GE C-4607 (RES). [1447] google scholar
  • Gelpke J.H.F., Sollewijn. “Afonso de Albuquerque’s Pre- Portuguese ‘Javanese’ Map, Partially Reconstructed from Francisco Rodrigues’ Book”. Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde 151 (1995): 76-99. google scholar
  • Gerardus Mercator. Atlas minor Gerardi Mercatoris, a I. Hondio plurimis aeneis tabulis auctus atque illustratus, Bibliot-heque Nationale de France, Departement Cartes et Plans, GE FF-9366. [1621] google scholar
  • Giacomo Maggiolo. Akdeniz Portolanı. Yale University, Beinecke Rare Book and Manuscript Library, Manuscript 49cea 1553. [1553] google scholar
  • Giorgio Sideri. Akdeniz Portolanı. National Library of Scotland, https://maps.nls.uk/view/74425392 (Erişim Tarihi 13 Nisan 2023). [1560] google scholar
  • Giovanni Xenodocos da Corfu. Akdeniz Portolanı. Museo Correr, Cl. XLIVa, nr. 0029. [1520] google scholar
  • Grazioso Benincasa. Akdeniz Portolanı. Museo Correr, Cl. XLIVa, nr. 0005. [1472] google scholar
  • Hapgood, Charles. Maps of the Ancient Sea Kings. New York: Adventures Unlimited Press, 1966. google scholar
  • Henricus Martellus. “Dragon’s Tail”, Dünya Haritası, Yale University, Beinecke Rare Book and Manuscript Library, https:// collections.library.yale.edu/catalog/2007580 (Erişim Tarihi 13.08.2023). [1489] google scholar
  • Hobbs, William Herbert. “The Fourteenth-Century Discovery of America by Antonio Zeno”, The Scientific Monthly 72 (1951): 24-31. google scholar
  • Jacob Ziegler. Que intus continentur Syria ... Palestina ... Arabia ... Aegyptus ... Schondia tradita af auctoribus qui in eius operisprologo memorantur, Holmice civitatis regice Suetie deplorabilis excidiiper Christiernum I batice cimbricce regem historia, Regionum superiorum singule tabule geographice. Det Kongelige Bibliotek, Petrum Opilionem 1532. google scholar
  • Jacopo Zeno. La Vita Di Carlo Zeno: Gran Capitano De’ Viniziani. Düzenlenmiş Metin. Venedik, 1829. google scholar
  • Joan Blaeu. Atlas Maior. Utrech University Digital Collection Manuscript, https://www.uu.nl/en/special-collections/the-tre-asury/maps-and-atlases/atlas-maior-by-blaeu (Erişim Tarihi 13 Nisan 2023). [1664-1665] google scholar
  • Johannes de Villadestes. Akdeniz Portolanı. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Hazine, nr. 1826. [1428] google scholar
  • Johannes Ruysch. Johannes Ruysch Dünya Haritası. Library of Congress, https://www.loc.gov/exhibits/treasures/images/ vc00map.jpg (Erişim Tarihi 13 Nisan 2023). [1507-1508] google scholar
  • Juan de la Cosa. Juan de la Cosa Dünya Haritası. Bibliotheque Nationale de France, Departement Cartes et Plans, GE C-3350. [1500] google scholar
  • Karamustafa, Ahmet T. “Introduction to Ottoman Cartography”. History of Cartography 2, ed. J. B. Harley, David Woo-dward (Chicago, 1992): 206-208. google scholar
  • Kâtip Çelebi. Cihânnümâ. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Revan Köşkü, nr. 1624. [1657] google scholar
  • Kâtip Çelebi. Levâmi‘u’n-Nûr fî Zulmet-i Atlas Minor. Nuruosmaniye Kütüphanesi, nr. 2998. [1655] google scholar
  • Kâtip Çelebi. Levâmi‘u’n-Nûr fî Zulmet-i Atlas Minor, haz. Ahmet Üstüner, H. Ahmet Arslantürk. Ankara: TÜBA, 2017. Kazvini. Acâ’ibü’l-Mahlûkât ve Garâ’ibü’l-Mevcûdât. Bibliotheque Nationale de France, Arabe 2178. [1762-1763] Konyalı. İbrahim Hakkı. Topkapı Sarayında: Deri Üzerine Yapılmış Eski Haritalar. İstanbul: Zaman Kitaphanesi, 1936. google scholar
  • Kristof Kolomb. Seyir Defterleri. çev. Sait Maden. İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2015. google scholar
  • Kut, Günay. “Acâ’ibü’l-Mahlûkât”. DİA 1, İstanbul, 1988, 315-317. google scholar
  • La dimostratione del luogo dove alpresente sitrova l’armat di Barbarossa.... Bibliotheque Nationale de France, GE DD-1140 (56RES). [1540] google scholar
  • Lope Garcia de Salazar. “Libro de Las Bienandanzas e Fortunas”. 1492 tarihli Cristobal de Mieres Codex’i, Madrid, Real Academia de la Historia, MS. 9-102/2100. google scholar
  • Lopo Homem. Atlas Miller. Bibliotheque Nationale de France, GED-26179 (RES). [1519] google scholar
  • Lynch, Sean. “Preliminary Sketches for the Reappearance of Hybrazil”. Utopian Studies 21, no. 1 (2010): 5-15. google scholar
  • Macıas, Luis Robles. “Revised transcription of Pedro de Ayala’s 1498 report about English voyages of exploration”. Revista de Indias 262 (Çevrimiçi Yayınlanmış, 2014). google scholar
  • Major, Richard Henry. The Voyages of Nicold andAntonio Zeno. New York: Hakluyt Society, 1873. google scholar
  • Manguel, Alberto, Guadalupi, Gianni. Hayalî Yerler Sözlüğü. çev. Sevin Okyay, Kutlukhan Kutlu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2021. google scholar
  • Martin Behaim. Behaim Küresi / Erdapfel. https://www.davidrumsey.com/luna/servlet/detail/RUM- google scholar
  • SEY~8~1~329821~90098258:Interactive-Globe--Martin-Behaim-s- (Erişim Tarihi 13 Nisan 2023). [1492] google scholar
  • Martin Waldseemüller. Universalis cosmographia secundum Ptholomaei traditionem et Americi Vespucii alioru[m]que lustrationes. Library of Congress, G3200 1507. [1507] google scholar
  • Mehmed Suûdî Efendi. Târîh-i Hind-i Gârbî. Beyazıt Devlet Kütüphanesi, nr. 4969. [1850] google scholar
  • Mürsiyeli Tabib İbrahim. Mürsiyeli Tabib İbrahim Akdeniz Portolanı. İstanbul Deniz Müzesi, F0882. [1460] google scholar
  • Navigatio sancti Brendani abbatis. haz. William Turpin, 2023. google scholar
  • Nicolo Zeno. Atlas Nautique Manuscrit. Bibliotheque Nationale de France, GEEE- 5610 (RES). google scholar
  • Nicolo Zeno. De i Commentari del Viaggio di M. Caterino Zeno il K. & delle guerre fatte nell’imperio Persiano dal tempo di Ussancassano in qua libri due. Et dello scoprimento dell’Isole Frislanda, Eslanda, Estotilanda, & Icaria, fattoper due fratelli Zeni, M. Nicolo il Caualiere, M. Antonio. Libro uno. col disegno di Lette Isole, The Newberry Library, Edward E. Ayer Koleksiyonu, Ayer 4894. [1558] google scholar
  • Özdemir, Kemal. Osmanlı Haritaları. İstanbul: Creative Yayıncılık, 2008. google scholar
  • Özür, Nazan Karakaş. Tunuslu Hacı Ahmed Dünya Haritası ve Coğrafya Risalesi. İstanbul: Çizgi Yayınevi, 2019. google scholar
  • Pinto, Karen C. Medieval Islamic Maps: An Exploration. Chicago: The University of Chicago Press, 2016. google scholar
  • Pîrî Reis. 1513 Tarihli Dünya Haritası. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Revan Köşkü, nr. 1633. google scholar
  • Pîrî Reis. Kitâb-ı Bahriye. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, nr. 6605. google scholar
  • Pîrî Reis. Kitâb-ı Bahriye. Walters Art Collection, W. 658. google scholar
  • Plato. Timeaus and Critias. çev. Robin Waterfield, ed. Andrew Gregory, Oxford: Oxford University Press, 2008. google scholar
  • Robilant, Andrea di. Irresistible North: From Venice to Greenland on the Trail of the Zen Brothers. New York: Alfred A. Knopf, 2011. google scholar
  • Sarıcaoğlu, Fikret. “Harita”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 26, İstanbul, 1997, 210-216. google scholar
  • Sebastian Münster. Altera Generalis Tab. Secundum Ptol. Bayerische Staatsbibliothek, BSB-ID 907624. [1552] google scholar
  • Sertkaya, Sema. “15. Yüzyıl İtalyan Seyyahların Gözüyle İran”. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019. google scholar
  • Sevilla’lı Isidore. Hispalensis Etymologiarum Libri. El Escorial Real Biblioteca, XX, R. II. 18. google scholar
  • Seyyid Lokman. III. Murad Şehinşahnâmesi. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Farsça Yazmalar, nr. 1404. [1581] google scholar
  • Sezgin, Fuat. “Amerika’nın Keşfinde Müslümanlar”. Süleyman Demirel Üniversitesi Fuat Sezgin Konferansı. (Isparta, 2016). google scholar
  • Sezgin, Fuat. The Arabic Contribution to the World Map. Frankfurt: Institut fur Geschichte der Arabisch-Islamischen Wis-senschaften an der Johann Wolfgang Goethe-Universitat, 1987. google scholar
  • Sharrer, Harvey L. Jones, Evan, “Salazar’s account of Bristol’s discovery of the Island of Brasil (pre 1476)”, The ‘Smu-gglers’ City Project (2007). İnternet sitesi için bk. http:// www.bris.ac.uk/Depts/History/Maritime/Sources/1476brasil. htm#transnotes (Erişim Tarihi 13 Nisan 2023). google scholar
  • Thomas Jefferys. A map of the whole continent of America. Library of Congress, G3290 1772. [1772] google scholar
  • Tunuslu Hacı Ahmed. Kemâliyle Nakş Olunmuş Cümle Cihân Numûnesi. Library of Congress, nr. G3200 1559. [1795] google scholar
  • Turan, Şerafettin. Türkiye-İtalya İlişkileri I. Ankara: TTK, 2020. google scholar
  • Üstüner, Ahmet. “Levâmi‘u’n-Nûr (Metin - Değerlendirme)” Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı, 2017. google scholar
  • Vincenzo Coronelli. America Settentrionale. The University of Texas at Arlington Libraries Special Collections, https:// libguides.uta.edu/ld.php?content_id=931800 (Erişim Tarihi 13 Nisan 2023). [1688] google scholar
  • Walters Deniz Atlası. Walters Art Collection. W. 660. [16 yüzyıl] google scholar
  • Westropp, Thomas Johnson. “Brasil and the Legendary Islands of the North Atlantic: Their History and Fable. A Contribu-tion to the “Atlantis” Problem”. The Proceedings of the Royal Irish Academy C Section 30 (1913): 223-260. google scholar
  • Zuane Pizzigano. Pizzigano Portolanı, University of Minnesota, James Ford Bell Library, https://apps.lib.umn.edu/bell/ map/PORTO/1424/index24.html (Erişim Tarihi 13 Nisan 2023). [1424] google scholar


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.