Osmanlı İmparatorluğunda Coğrafya ve Kartografya
Osmanlı’dan Günümüze Askeri Coğrafyanın Şehirsel Kullanımına Dair Bir Analiz: Edirne Örneği
Kaan Kapan, Ömer Emre KuşcuCoğrafi faktörler tarih boyunca devletler için önemli birer bilgi kaynağı olmuştur. Yaşanılan mekânın çeşitli yönlerden tasvirini ve değerlendirmesini ortaya koyan coğrafi bilgiden Osmanlı Devleti’nde de yararlanıldığı bilinmektedir. Birçok farklı alt dalı ve ilkeleri olan coğrafya biliminin içerisinde kuşkusuz askeri coğrafya da oldukça önemli bir yer kaplamaktadır. Askeri coğrafyaya kısaca ülkelerin siyasi sınırları içerisinde yer alan coğrafi alanları veya hedef olarak belirlenen coğrafi bölgelerin askerî açıdan değerlendirmesi denilebilmektedir. Buradan hareketle askeri coğrafyanın sadece fiziki özellikler üzerinde durduğu düşünülmemelidir. Aynı zamanda şehir alanları ve söz konusu şehir alanının mekânsal kullanımı örneklerinde de olduğu üzere beşerî unsurlar da inceleme alanı dahilindedir. Çalışmanın ana coğrafi alanını oluşturan ve bölge kavramı ile ifade edilen coğrafya, Meriç ve Tunca nehrinin doğal sınır oluşturduğu, İstanbul Boğazı’na kadar genel olarak platoların doğu-batı doğrultusunda meydana getirdiği alandır. Bu alan içerisinde günümüzde yer alan Ergene Bölümü içerisindeki Edirne ise bölgesel coğrafi alanın içerisinde bulunan şehir alanını ifade etmektedir. Bir coğrafi ortam olarak şehirler, çeşitli özelliklere sahip olabildiği gibi bu özellikler arasında yer alan askeri değerler ve amaçlar da şehirlerin şekillenmesinde ön plana çıkabilmektedir. Tarih boyunca bir karakol, ön cephe, savunma hattı kimliklerine sahip olan Edirne şehri, kendine has coğrafi özellikleriyle birlikte, artan askeri değeri her zaman şehir alanında karşılık bulmuştur. Askeri coğrafya açısından değerli olan coğrafi konumu, nehirleri, köprüleri, jeostratejik önemi gibi birçok etmen Edirne şehrine dair şehir alanı kullanımda askeri fonksiyonları ön plana çıkarmıştır. Nitekim Osmanlı Devleti’nin sefere çıkış noktası, karakol ve başkent olarak kullandığı Edirne şehri, bu amaçlar doğrultusunda bir Türk-İslam şehri olarak ihya edilmiş ve kullanılmıştır. Günümüzde de savaş olgusunun geçirdiği evrim Edirne’nin taktik, operatif ve stratejik manadaki değerini artırmış, şehre dair atfedilen askeri önemin coğrafi boyutu daha da önemli hale gelmiştir. Edirne her ne kadar Anadolu açısından askeri coğrafyanın son sınırlarından birini teşkil etse de coğrafi açıdan harp değeri çok yüksek olmadığı için dışarıdan gelecek tehlikelere de açıktır. Çalışma boyunca Edirne şehrinin harp değerinin düşük fakat stratejik değerinin yüksek olduğuna dair düşünceden hareket edilerek Osmanlı Döneminde şehrin askeri coğrafyasına ve askeri coğrafyanın şehir siyasasının inşasına dair bir analiz yapılmaya çalışılacaktır.
An Analysis of the Urban use of Military Geography in the Ottoman Empire: The Example of Edirne
Kaan Kapan, Ömer Emre KuşcuGeographical factors have been an important source of information for states throughout history. It is known that geographical information, which reveals the description and evaluation of the living space from various aspects, was also utilized in the Ottoman Empire. Undoubtedly, military geography occupies a very important place in the science of geography, which has many different sub-branches and principles. Military geography can be briefly called the geographical areas within the political borders of countries, or the military evaluation of geographical regions determined as targets. From this point of view, it should not be thought that military geography focuses only on physical features. At the same time, as in the examples of urban areas and the spatial use of the urban area in question, human elements are also within the field of study. The geography, which constitutes the main geographical area of the study and is expressed by the concept of region, is the area formed by plateaus in the east-west direction until the Bosphorus, where the Meriç and Tunca rivers form a natural border. Within this area, Edirne in the Ergene section, which is located today, refers to the city area within the regional geographical area. As a geographical environment, cities can have various features, and military values and purposes among these features can also come to the fore in shaping cities. The city of Edirne, which has had the identities of an outpost, front line, and defense line throughout history, has always found its increasing military value in the city area with its unique geographical features. Many factors such as its geographical location, rivers, bridges, and geostrategic importance, which are valuable in terms of military geography, have brought military functions to the forefront in the use of urban space for the city of Edirne. The city of Edirne, which was used by the Ottoman Empire as an expedition point, outpost, and capital, was restored and used as a TurkishIslamic city for these purposes. Today, the evolution of the phenomenon of warfare has increased the value of Edirne in tactical, operative, and strategic terms, and the geographical dimension of the military importance attributed to the city has become even more important. Although Edirne constitutes one of the last frontiers of military geography in terms of Anatolia, it is also open to external dangers since its combat value is not very high in geographical terms. Throughout the study, an analysis of the military geography of the city in the Ottoman period and the construction of urban politics by military geography will be attempted, based on the idea that the city of Edirne has a low war value but a high strategic value.
