Türkiyat Mecmuası

GÖNDERBİLGİ
EnglishTürkçe

Makale


DOI :10.18345/iuturkiyat.497592   IUP :10.18345/iuturkiyat.497592    Tam Metin (PDF)

ABDULLAH HÂTIFÎ’S LIFE AND HIS TİMURNÂME’S VALUE AS A HISTORICAL SOURCE

Muhammed İbrahim Yıldırım

Abdullah Hâtıfi, the son of Mevlana Abdurrahman Câmî’s sister, lived during the late Timurid and early Safevid eras and he created a hamse. Timurnâme written by him in the style of şehname was one of his two poetic works on history. This work includes the military campaigns of Timur from his birth to death. In the Turkish literature, the impact of Hâtıfî can be observed on the works of Lâmi’î, Fuzûli and Halife. He received auspices of Mirzâ Hüseyin Baykara and his friend and vizier Alişîr Nevâyi and he wrote Timurnâme upon the request of the Timurid sovereign of the time. Although it differs from copy to copy the number of verses in the work is more than 4700.

In this study, the life of Abdullah Hâtıfi, the copies of Timurnâme, the reliability of his Timurnâme as a historical source and his opinions concerning the literary texts of Beyazid I. era, which are significant for the Ottoman history, will be explained and discussed.

Anahtar Kelimeler: Poetic history, Timurnâme, Abdullah Hâtifî, Zafernâme
DOI :10.18345/iuturkiyat.497592   IUP :10.18345/iuturkiyat.497592    Tam Metin (PDF)

ABDULLÂH HÂTIFÎ’NİN HAYATI VE BİR TARİH KAYNAĞI OLARAK TİMURNÂME’SİNİN DEĞERİ

Muhammed İbrahim Yıldırım

Mevlana Abdurrahmân Câmî’nin kız kardeşinin oğlu Abdullah Hâtıfî, Timurlular devrinin sonu ile Safevî döneminin başlarını idrak etmiş hamse sahibidir. Şehnâme tarzında kaleme alınan Timurnâme, tarihe dâir nazm ettiği iki eserinden biri olup, Emir Timur’un doğumundan vefatına kadarki seferlerini içerir. Türk edebiyatında Lâmi’î, Fuzûlî ve Halîfe’nin eserlerinde tesiri görülen Hâtıfî, Mirzâ Hüseyin Baykara ve onun dostu ve veziri Alişîr Nevâyi’nin himâyesine mazhar olup, dönemin Timurlu hükümdarının isteği üzerine Timûrnâme’yi kaleme almıştır. Eserin beyit sayısı nüshalarda farklılık göstermekle birlikte 4700’ün üzerinde olduğunu söylemek mümkündür.

Bu çalışmada Abdullah Hâtıfî’nin hayatı, Timurnâme adlı eserinin nüshaları, I. Bayezid dönemi Osmanlı tarihi için önemi ile müellifin edebî metinlerle ilgili görüşü hakkında bilgi verilecektir.

Anahtar Kelimeler: Manzûm tarih, Timurnâme, Abdullâh Hâtıfî, Zafernâme

PDF Görünüm

Referanslar

  • AFVİŞTEÎ, Mahmûd b. Hidâyetullah, Nakâvetü‟l-âsâr fî Zikri‟l-ahyâr, Haz. İhsân İŞRÂKÎ, İlmî Farhangî Yayınları, Tahran, 1373. google scholar
  • ASADULLOEV, Saadullo, “Mezâr-e Abdurrahmân Câmî ve Kabr-e Abdullah Hâtıfî”, Cüstârhâ-ye Edebî, S. XXXI, Meşhed, 1351, s. 776-793. google scholar
  • AZÎM-ÂBÂDÎ, Hüseyin-Kulî Han, Tezkere-i Neşter-i „Işk, Haz. Kemal H. Seyyid JAVADİ, c. II, Miras-ı Mektub Yayınları, Tahran, 1391. google scholar
  • BEYÂNÎ, Mehdi, Ahvâl ve Âsâr-e Hoş-nevîsân, c. I, İlmî Yayınları, Tahran, 1362. google scholar
  • DÂGISTÂNÎ, Vâle, Tezkere-i Riyâzü‟ş-şü‟erâ, Tashih: Muhsin Nâcî NASRABADÎ, c. IV, İntişârât-ı Esâtîr Yayınları, Tahran, 1384. google scholar
  • FİRDEVSÎ, Ebu‟l-Kâsım, Şehnâme-i Baysungurî, Tıpkıbasım, Tahran, 1971. google scholar
  • GUNÂBÂDÎ, Kasımî, Şah İsmailnâme, Haz. Cafer Ş. KEYHÂNÎ, Ferhengistan-e Zeban ve Edeb-e Farsî Yayınları, Tahran, 1387. google scholar
  • GÜLÇÎN-MEÂNÎ, Ahmed, Tarih-i Tezkerehâ-yi Farsî, c. I, Senâî Yayınları, Tahran, 1348. google scholar
  • HÂKÂNÎ, Bedîl b. Ali Nahcivânî, Divan, Haz. Ziyaeddin SECCADÎ, Zevvâr Yayınları, Tahran, 1382. google scholar
  • Hâfız Ebrû, Zübdetü‟t-tevârîh, Haz. S. Kemal Seyyid JAVÂDÎ, Sazmân-e Çâp ve İntişârât Yayınları, c. I, Tahran, 1380. google scholar
  • HÂNDMÎR, Gıyaseddîn b. Hümâmeddîn, Hülâsatü‟l-ahbâr fî Beyân-ı Ahvâlü‟lahyâr, Meclis-i Şurâ Kütüphanesi, Tahran, Yazma no: 9356. google scholar
  • HÂNDMÎR, Gıyaseddîn b. Hümâmeddîn, Ravzatü‟s-safâ fî Siyreti‟l-enbiyâ ve‟lmülûk ve‟l-hülefâ, Haz. Cemşid KİYAN-FER, c. XI, Esâtir Yayınları, Tahran, 1385. google scholar
  • HÂTIFÎ, Abdullah, Timûr Nâma, Edit. A. S. U‟SHA‟, Madras University İslamic Series No: 19, Madras, 1958. google scholar
  • HÂTIFÎ, Abdullah, Timûrnâme, Bulgaristan Milli Kütüphanesi, Farsça Yazmalar Bölümü, Yazma no: Or 994. google scholar
  • HÂTİFÎ, Abdallâh, Shîrîn i Khusraw, Ed. Saadullo ASADULLOEV, Nuka, Moskva, 1977. google scholar
  • HİKMET, Ali Asgar, Câmî, İntişarat-ı Tûs, Tahran, 1363. google scholar
  • HOTİFÎ, Abdullo, Laylî va Majnun, Ed. Saadullo ASADULLOEV, Universiteti Davlatii Tojikiston, Dushanbe, 1962. google scholar
  • HULÛSÎ, Muhammed Takî, “Cây-gâh-ı Nizâmî der Mesnevî-serâyi ve Şinâhtî ez Mukallidîn-i Meşhûr-ı Vey”, Şinâht, S. 28, Tahran, 1379, s. 78-96. google scholar
  • İbn-i Arabşâh, Acâibu‟l-makdûr, Çev. Ahsen BATUR, Selenge Yayınları, İstanbul, 2012. google scholar
  • İbn-i Arabşâh, Acâibu‟l-makdûr, Haz. Suheyl ZEKÂR, el-Tekvîn Yayınları, Dımaşk, 2008. google scholar
  • KAZVÎNÎ, Abdü‟n-nebî Fahru‟z-zamânî, Tezkere-i Meyhâne, Haz. A. Gülçin ME‟ÂNÎ, İkbal ve Şürekâ Yayınları, Tahran, 1340. google scholar
  • KAZVÎNÎ, Abdü‟n-nebî Fahru‟z-zamânî-yi, Tezkere-i Meyhâne, Meclis-i Şurâ-yı Milli Kütüphanesi (Tahran), Yazma no: 797. google scholar
  • KAZVÎNÎ, Fahru‟z-zamânî, Tezkere-i Meyhâne, Haz. A. Gülçin ME‟ÂNÎ, İkbal ve Şürekâ Yayınları, Tahran, 1340. google scholar
  • KEVSER, En‟âmu‟l-hak, “Abdullah Hatıfî”, Hilâl, S. 44, İdare-i Matbu‟ât-ı Pakistan, Karachi, 1342 (1963), s. 62-67. google scholar
  • KEVSER, En‟âmu‟l-hak, “Hâce Âsafî Herevî”, Yağma, S. 194, Tahran, Şehrîver 1343, s. 282-284. google scholar
  • KEVSER, En‟âmu‟l-hak, “Hümâyûn-ı Esferâyinî” Hilâl, S. 62, İdare-i Matbuât-i Pakitan, Karachi, 1345, s. 27-29. google scholar
  • LEVEND, Agah Sırrı, “Halife‟nin Leyla ve Mecnunu”, Türk Dili Mecmuası, I/8, TDK Yayınları, Mayıs 1952, s. 447-451. google scholar
  • MAKRÎZÎ, Takiyüddin Ahmed b. Ali, Dureru‟l-„ukûd el-Ferîde fî Terâcimi‟l-a‟yân el-Müfîde, Haz. Mahmud CELÎLÎ, c. I, Dâru‟l-garb el-İslâmî Yayınları, Beyrut, 2002. google scholar
  • NAHCİVÂNÎ, Hüseyin, “Zafernâmehâ”, Zebân ve Edeb-i Farsî, VII/35, Tebriz, 1334, s. 357-374. google scholar
  • NASİRÎ, M. Rıza, Eser-Aferînân, c. II, Encumen-i Âsâr Yayınları, Tahran, 1384. google scholar
  • NEVÂÎ, Abdu‟l-hüseyin, Şâh İsmâil Safevî (Esnâd ve Mukâtebât-ı Târihî Hemrâh bâ Yâd-dâşthâ-yı Tafsîlî), İntişârât-ı Büyâd Fahang-i İrân, Tahran, 1347. google scholar
  • NEVÂÎ, Ali-Şîr, Mecâlisü‟n-nefâyis, Haz. Kemal ERARSLAN, c. I, TDK, Ankara, 2001. google scholar
  • NEVÂÎ, Ali-Şîr, Tezkere-i Mecâlisü‟n-nefâis, Farsçaya çev. Fahrî HEREVÎ (çeviri tarihi: 928/1521), Haz. Ali Asgar HİKMET, Menûçehrî Yayınları, Tahran, 1363. google scholar
  • RÂZÎ, Emin Ahmed, Heft Iklîm, Tahran, Meclis-i Şurâ-yi Milli kütüphanesi, Yazma no: 13576. google scholar
  • RÛMLU, Hasan, Ahsenü‟t-tevârîh, Haz. Abdul-hüseyin NEVÂÎ, c. I-II, Esâtîr Yayınları, Tahran, 1389. google scholar
  • SAFÂ, Zabihullah, Târih-i Edebiyât der İran, c. IV, Firdevs Yayınları, Tahran, 1383. google scholar
  • SAFAVÎ, Ebu‟n-nasr Sâm Mirzâ, Tezkere-i Tuhfe-i Samî, Haz. Rükneddîn HÜMÂYÛN-FERRUH, Esâtîr Yayınları, Tahran, 1384. google scholar
  • SAMBHALÎ, Mir Hüseyin Dûst, Tezkere-i Hüseynî, Matbaa-i Münşî Nol-kişver, Lucknow, 1875. google scholar
  • SÂMÎ, Şemseddin, Kâmûsu‟l-a‟lâm, c. VI, Mihrân Matbaası, İstanbul, 1316 (1898). google scholar
  • SEMERKANDÎ, Mîr Seyyid Şerif Râkım, Târih-i Râkım, Meclis-i Şûrâ-yı Millî Kütüphanesi, Yazma no: 14429. google scholar
  • SIDDÎKÎ, Uveys Salih, “Hatıfî Harcirdî (Bahsî der-Ahvâl ve Asâr-ı Vey)”, Hilâl, S. 114, İdare-i Matbu‟ât-ı Pakistan, Karachi, (1971)1350, s. 32-36. google scholar
  • SÜREYYÂ, Mehmed, Sicil-i Osmanî, Haz. Nuri AKBAYAR, c. II, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1996. google scholar
  • TEBRÎZÎ, Muhammed Ali, Reyhânetü‟l-edeb, c. VI, Hayyâm Yayınları, Tebriz, 1369. google scholar
  • TUMAN, Mehmed Nâil, Tuhfe-i Nâilî, Haz. C. KURNAZ, M. TATCI, c. II, Bizim Büro Yayınları, Ankara, 2001. google scholar
  • YAVUZ, Kemal, “Leyla ile Mecnun Hikayesinin Edebiyattaki Yeri”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, II/4, Aralık, 2005, s. 57-69. google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Yıldırım, M.İ. (2018). ABDULLAH HÂTIFÎ’S LIFE AND HIS TİMURNÂME’S VALUE AS A HISTORICAL SOURCE. Türkiyat Mecmuası, 28(2), 231-254. https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.497592


AMA

Yıldırım M İ. ABDULLAH HÂTIFÎ’S LIFE AND HIS TİMURNÂME’S VALUE AS A HISTORICAL SOURCE. Türkiyat Mecmuası. 2018;28(2):231-254. https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.497592


ABNT

Yıldırım, M.İ. ABDULLAH HÂTIFÎ’S LIFE AND HIS TİMURNÂME’S VALUE AS A HISTORICAL SOURCE. Türkiyat Mecmuası, [Publisher Location], v. 28, n. 2, p. 231-254, 2018.


Chicago: Author-Date Style

Yıldırım, Muhammed İbrahim,. 2018. “ABDULLAH HÂTIFÎ’S LIFE AND HIS TİMURNÂME’S VALUE AS A HISTORICAL SOURCE.” Türkiyat Mecmuası 28, no. 2: 231-254. https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.497592


Chicago: Humanities Style

Yıldırım, Muhammed İbrahim,. “ABDULLAH HÂTIFÎ’S LIFE AND HIS TİMURNÂME’S VALUE AS A HISTORICAL SOURCE.” Türkiyat Mecmuası 28, no. 2 (Aug. 2025): 231-254. https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.497592


Harvard: Australian Style

Yıldırım, Mİ 2018, 'ABDULLAH HÂTIFÎ’S LIFE AND HIS TİMURNÂME’S VALUE AS A HISTORICAL SOURCE', Türkiyat Mecmuası, vol. 28, no. 2, pp. 231-254, viewed 16 Aug. 2025, https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.497592


Harvard: Author-Date Style

Yıldırım, M.İ. (2018) ‘ABDULLAH HÂTIFÎ’S LIFE AND HIS TİMURNÂME’S VALUE AS A HISTORICAL SOURCE’, Türkiyat Mecmuası, 28(2), pp. 231-254. https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.497592 (16 Aug. 2025).


MLA

Yıldırım, Muhammed İbrahim,. “ABDULLAH HÂTIFÎ’S LIFE AND HIS TİMURNÂME’S VALUE AS A HISTORICAL SOURCE.” Türkiyat Mecmuası, vol. 28, no. 2, 2018, pp. 231-254. [Database Container], https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.497592


Vancouver

Yıldırım Mİ. ABDULLAH HÂTIFÎ’S LIFE AND HIS TİMURNÂME’S VALUE AS A HISTORICAL SOURCE. Türkiyat Mecmuası [Internet]. 16 Aug. 2025 [cited 16 Aug. 2025];28(2):231-254. Available from: https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.497592 doi: 10.18345/iuturkiyat.497592


ISNAD

Yıldırım, Muhammedİbrahim. “ABDULLAH HÂTIFÎ’S LIFE AND HIS TİMURNÂME’S VALUE AS A HISTORICAL SOURCE”. Türkiyat Mecmuası 28/2 (Aug. 2025): 231-254. https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.497592



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim07.05.2018
Kabul11.07.2018

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ



İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.