Ötemiş Hacı’nın Cengiznâme’sinde Tümleç Örüntüleri: Orta Türkçe’de Altasıralamaya Tipolojik Bir Yaklaşım
Julian RentzschBu makalede Ötemiş Hacı tarafından 16. yüzyılda Hiva’da yazılmış olan Cengiznâme’deki tümleç tümcecikleri incelenmektedir. Kıpçak Türkçesi özellikleri gösteren bu metinde, matris yüklemin anaöğe dilimlerine giren üç tümleç ulamı dikkate alınmakta: dolaysız alıntılar, önerme türü tümleç tümcecikleri ve işlerin durumu türü tümleç tümcecikleri. Yüzey biçimlerin biçimsel kalabalığı, soyut yapısal türlerle kodlanarak karşılaştırmalı incelemeye tabi tutulmaktadır. Makalenin amacı, üç çatı ulamın ifade türlerinin dizgelerini tespit etmek, her ifade türü için temsil edici örnekler sunmak ve dizgeleri tipolojik ölçütlere göre karşılaştırmaktır. Ayrıca biçimsel boyutun yanı sıra anlambilimsel sorunlar da ele alınmaktadır. Makale, eşzamanlı karşılaştırmalar için de veriler sunarak çağdaş Türk dillerinde tümleç tümceciklerindeki biçimbilimsel ve anlambilimsel çokluğun artzamanlı gelişiminin araştırılmasına da katkı sağlayacaktır.
Complementation Patterns in Ötämiš Ḥāǰǰī’s Čingiznāmä: A Typological Approach to Subordination in Middle Turkic
Julian RentzschThis article investigates complement clauses, i.e., clauses entering an argument slot of a complement taking predicate, in Ötämiš Ḥāǰǰī’s Čingiz-nāmä, a 16th century Middle Turkic text from Khiva which demonstrates Qipchaq linguistic features. Three major classes of complementation will be investigated: direct quotations, propositional-type complement clauses, and state of affairs-type complement clauses. The multitude of surface forms will be encoded into abstract structural types which enable structural comparison. The aim is to establish the inventories of expression types for each class, to give representative examples for each type, and to compare the typological inventories. Besides the formal aspects, semantic issues are investigated as well. The aim of the paper is to provide data for synchronic comparison, and ultimately to contribute to our understanding of the evolution of the variation in clausal complementation among the Modern Turkic languages.