Türkiyat Mecmuası

GÖNDERBİLGİ
EnglishTürkçe

Makale


DOI :10.18345/iuturkiyat.437806   IUP :10.18345/iuturkiyat.437806    Tam Metin (PDF)

OSMANLI ELİT DİLİNİ MANZUM SÖZLÜKLE ÖĞRETMEK: LÜĠAT-İ ẒUREFĀ VE YÜKSEK OSMANLICA İLE HALK TÜRKÇESİ AYRIMINA DAİR VERDİĞİ BİLGİLER

Fikret Turan

Lüġat-i Ẓurefā-yı Āsitāne-i ʿAliyye (İstanbul Aydınlarının Dili) isimli eser, Osmanlı aydınları tarafından kullanılan büyük ölçüde Arapça ve Farsça kelimelere dayalı Yüksek Osmanlıca denilen seçkinler dilini halka öğretmek amacıyla yazılmış manzum sözlüktür. 18. yüzyılda kaleme alındığı düşünülen, yazarı ve müstensihi gösterilmeyen bu eser, her biri 9 beyitten oluşan ve farklı aruz kalıbıyla yazılmış 61 gazel yapılı bölüm içinde Osmanlıcaya ait kelimeleri halk konuşma Türkçesindeki kelimelerle açıklar. Eser, halk konuşma Türkçesiyle aydın Osmanlıcası arasındaki kelime düzeyindeki farklılaşmayı ortaya koyarken dönemin halk konuşma Türkçesinde kullanılan ancak kaynaklara girmemiş kelimeler ile Türkçede meydana gelen fonetik ve fonolojik değişiklikleri gösteren özgün veriler ortaya koyar. 

Anahtar Kelimeler: Lüġat-i Ẓurefā, Osmanlı Türkçesi, Yüksek Osmanlıca, Aydın Osmanlıcası, 18. Yüzyıl Osmanlı Türkçesi, Türk Sözlükçülüğü, Manzum Sözlükler, Türk Dili Tarihi
DOI :10.18345/iuturkiyat.437806   IUP :10.18345/iuturkiyat.437806    Tam Metin (PDF)

INSTRUCTING THE IDIOM OF OTTOMAN ELITE WITHIN A VERSIFIED DICTIONARY: LUGHAT-I ZUREFA AND DATA IT PROVIDES ON THE DIFFERENCES BETWEEN HIGH LITERARY OTTOMAN AND COMMON SPOKEN TURKISH

Fikret Turan

Lüġat-i Ẓurefā-yı Āsitāne-i ʿAliyye (Idiom of the Refined Men in Istanbul) is a versified dictionary aiming to teach the commoners the idiom of High Ottoman Turkish that included many numbers of Arabic and Persian special vocabularies, which was used by the educated class. Neither the name of the author nor the date of writing or copying is provided in the work, but its linguistic elements suggest that it was written in the eighteenth century. The work defines the vocabularies of High Ottoman Turkish by using common spoken words. It is presented in 61 parts, which are designed within the poetic ghazel genre, each including 9 couplets and a separate metric pattern. As the work demonstrates the lexical differences between everyday common Turkish and High Ottoman, it also presents unique linguistic data on the lexical items of popular common Turkish of the period that are not seen in historical sources otherwise on the one hand, and on the phonetic and phonological developments occurred in spoken Turkish on the other 

Anahtar Kelimeler: Lughat-i Ẓurefa, Ottoman Turkish, High Ottoman, Ottoman Literary Idiom, 18th Century Ottoman Turkish, Turkish Lexicography, Versified Dictionaries, History of the Turkish Language.

PDF Görünüm

Referanslar

  • BABACAN, İsrafil. 2017. “Edebiyatımızın Müstakil Tek Tarihî Manzum Ağız Sözlüğü: Erzurum Lehçesi Lügati,” Diyalektolog: Ulusal Sosyal Bilimler Dergisi, S. 14 (2017 Bahar), s. 87-110. google scholar
  • DEVELİ, Hayati. 1995. Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyılda Osmanlı Türkçesinde Ses Benzeşmeleri ve Uyumları, Ankara: Türk Dil Kurumu. google scholar
  • DUMAN, Musa. 1995. Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyılda Ses Değişmeleri, Ankara: Türk Dil Kurumu. google scholar
  • ELESKERGIZI, Tayyibe. Cemile Sadıggızı. “Hüsam’ın Geciken Armağanı,” Aktaran: Cengiz Alyılmaz, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 1996/5, s. 115-124. google scholar
  • GÜLER, Kadir. 2016. “Dil Öğretiminde Manzum Sözlüklerin Rolü ve Tuhfe-i Nushî,” The Journal of Academic Social Science Studies, no 49, s. 157-174. google scholar
  • İLHAN, Seyfettin. 1997. Şemsî - Cevâhirü’l-Kelimât: Mukayeseli İnceleme, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Elazığ. google scholar
  • İMAMOĞLU, Ahmet Hilmi. 2005. Muğlalı Şahidi İbrahim Dede, Tuhfe-i Şahidi: Farsça-Türkçe Manzum Sözlük, Muğla: Muğla Üniversitesi Yayınları. google scholar
  • KILIÇ, Atabey. 2007. “Türkçe-Farsça Manzum Sözlüklerden Tuhfe-i Şâhidî (Metin),” Turkish Studies, International Periodical for the Languages…, c. 2/4, s. 516548. google scholar
  • ---, 2006. “Klasik Türk Edebiyatında Manzum Sözlük Yazma Geleneği ve TürkçeArapça Sözlüklerimizden Sübha-i Sıbyan,” Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 20, 2006/1, s. 65-77. google scholar
  • KIRBIYIK, Mehmet. 2007. Yusuf Halis: Miftah-i Lisan - Manzum Fransızca-Türkçe Sözlük, İstanbul: Beşir Kitabevi. google scholar
  • MUHTAR, Cemal. 1993. İki Kur’an Sözlüğü: Luğat-ı Ferişteoğlu ve Luğat-ı Kânûn-ı İlâhî, İstanbul: MÜİFV Yayınları. google scholar
  • OKUMUŞ, Sait. 2009. “Muhammed Hevai Üsküfi ve Türkçe-Boşnakça Manzum Sözlüğü Makbul-i Arif (Potur Şahidi),” Turkish Studies: International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish and Turkic, c. 4/4, s. 823-844. google scholar
  • ÖLKER, Gökhan. 2009. “Rumca-Türkçe Manzum Sözlük Tuhfetü’l-Uşşāk,” Turkish Studies, International Periodical for the Languages…, c. 4/4, s. 856-872. google scholar
  • TURAN, Fikret. 2012. “Osmanlı Kültür Dilini Manzum Sözlükle Öğretmek: Lügat-i Zurefa ve Osmanlı Yazı Dili ile Konuşma Türkçesi Ayrımına Dair Verdiği Bilgiler,” VII. Türk Dili Kurultayı, TDK, Ankara. 26 Eylül 2012. (Yayımlanmamış Bildiri) google scholar
  • ---, 2009. “Regulating the Literary Language of a Diverse Society: Standardization of Common Literary Ottoman Turkish,” in Turcological Letters to Bernt Brendemoen, Editörler: É. Á. Csató, G. Ims, J. Parslow, F. Thiesen and E. Türkler, Oslo: The Institute for Comparative Research in Human Culture, s. 351-364. google scholar
  • ---, 2008. “Synthesising the Novelties within Old Structures: Voicing New Trends in Old Genres in the 18th Century Ottoman Poetry,” Archivum Ottomanicum 25,Wiesbaden: Harrassowitz, s. 151-172. google scholar
  • ---, 1998. “Halk Osmanlıcası I: Melhameler ve Bir 17. Yüzyıl Melhamesi,” Bir: Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi; Prof. Dr. Kemal Eraslan Özel Sayısı (Festschrift), 9-10, İstanbul, s. 681-705. google scholar
  • ---, 2001. Eski Oğuzca Satırarası Tematik Sözlük: Bahşayiş Lügati, İstanbul: BAY Yayın. google scholar
  • ---, 2000. “Şeyhülislam Ebussuud’un İmla Kuralları: Onaltıncı Yüzyılda Osmanlı İmlasında Yerlileşme Eğilimleri ve Bir Tepki,” İlmî Araştırmalar 9, s. 221-238. google scholar
  • YAKUPOĞLU, Cevdet. Namiq Musa. 2017. “Beylikler Döneminde Kastamonu’da Çalışmış İki Azerbaycanlı Bilgin: Hasan El-Hôyî ve Fethullah Eş-Şîrvânî (I Hissə),” Bütöv Azerbaycan Ocaqları, http://bao.az/categories_Tarix/subcategories_azerbaycan-tarix/product_0555810854 (28.04.2018) google scholar
  • YAVUZARSLAN, Paşa. “Doç. Dr. Yusuf Öz, Tarih Boyunca Farsça-Türkçe Sözlükler, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2010, 360 s.,” Belleten 2011-II, s. 137-149. google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Turan, F. (0001). OSMANLI ELİT DİLİNİ MANZUM SÖZLÜKLE ÖĞRETMEK: LÜĠAT-İ ẒUREFĀ VE YÜKSEK OSMANLICA İLE HALK TÜRKÇESİ AYRIMINA DAİR VERDİĞİ BİLGİLER. Türkiyat Mecmuası, 28(1), 197-212. https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.437806


AMA

Turan F. OSMANLI ELİT DİLİNİ MANZUM SÖZLÜKLE ÖĞRETMEK: LÜĠAT-İ ẒUREFĀ VE YÜKSEK OSMANLICA İLE HALK TÜRKÇESİ AYRIMINA DAİR VERDİĞİ BİLGİLER. Türkiyat Mecmuası. 0001;28(1):197-212. https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.437806


ABNT

Turan, F. OSMANLI ELİT DİLİNİ MANZUM SÖZLÜKLE ÖĞRETMEK: LÜĠAT-İ ẒUREFĀ VE YÜKSEK OSMANLICA İLE HALK TÜRKÇESİ AYRIMINA DAİR VERDİĞİ BİLGİLER. Türkiyat Mecmuası, [Publisher Location], v. 28, n. 1, p. 197-212, 0001.


Chicago: Author-Date Style

Turan, Fikret,. 0001. “OSMANLI ELİT DİLİNİ MANZUM SÖZLÜKLE ÖĞRETMEK: LÜĠAT-İ ẒUREFĀ VE YÜKSEK OSMANLICA İLE HALK TÜRKÇESİ AYRIMINA DAİR VERDİĞİ BİLGİLER.” Türkiyat Mecmuası 28, no. 1: 197-212. https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.437806


Chicago: Humanities Style

Turan, Fikret,. “OSMANLI ELİT DİLİNİ MANZUM SÖZLÜKLE ÖĞRETMEK: LÜĠAT-İ ẒUREFĀ VE YÜKSEK OSMANLICA İLE HALK TÜRKÇESİ AYRIMINA DAİR VERDİĞİ BİLGİLER.” Türkiyat Mecmuası 28, no. 1 (Nov. 2024): 197-212. https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.437806


Harvard: Australian Style

Turan, F 0001, 'OSMANLI ELİT DİLİNİ MANZUM SÖZLÜKLE ÖĞRETMEK: LÜĠAT-İ ẒUREFĀ VE YÜKSEK OSMANLICA İLE HALK TÜRKÇESİ AYRIMINA DAİR VERDİĞİ BİLGİLER', Türkiyat Mecmuası, vol. 28, no. 1, pp. 197-212, viewed 17 Nov. 2024, https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.437806


Harvard: Author-Date Style

Turan, F. (0001) ‘OSMANLI ELİT DİLİNİ MANZUM SÖZLÜKLE ÖĞRETMEK: LÜĠAT-İ ẒUREFĀ VE YÜKSEK OSMANLICA İLE HALK TÜRKÇESİ AYRIMINA DAİR VERDİĞİ BİLGİLER’, Türkiyat Mecmuası, 28(1), pp. 197-212. https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.437806 (17 Nov. 2024).


MLA

Turan, Fikret,. “OSMANLI ELİT DİLİNİ MANZUM SÖZLÜKLE ÖĞRETMEK: LÜĠAT-İ ẒUREFĀ VE YÜKSEK OSMANLICA İLE HALK TÜRKÇESİ AYRIMINA DAİR VERDİĞİ BİLGİLER.” Türkiyat Mecmuası, vol. 28, no. 1, 0001, pp. 197-212. [Database Container], https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.437806


Vancouver

Turan F. OSMANLI ELİT DİLİNİ MANZUM SÖZLÜKLE ÖĞRETMEK: LÜĠAT-İ ẒUREFĀ VE YÜKSEK OSMANLICA İLE HALK TÜRKÇESİ AYRIMINA DAİR VERDİĞİ BİLGİLER. Türkiyat Mecmuası [Internet]. 17 Nov. 2024 [cited 17 Nov. 2024];28(1):197-212. Available from: https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.437806 doi: 10.18345/iuturkiyat.437806


ISNAD

Turan, Fikret. “OSMANLI ELİT DİLİNİ MANZUM SÖZLÜKLE ÖĞRETMEK: LÜĠAT-İ ẒUREFĀ VE YÜKSEK OSMANLICA İLE HALK TÜRKÇESİ AYRIMINA DAİR VERDİĞİ BİLGİLER”. Türkiyat Mecmuası 28/1 (Nov. 2024): 197-212. https://doi.org/10.18345/iuturkiyat.437806



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim30.04.2018
Kabul07.05.2018

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.