Journal of Economy Culture and Society

GÖNDERBİLGİ
EnglishTürkçe

Makale


DOI :10.18368/IU/sk.24398   IUP :10.18368/IU/sk.24398    Tam Metin (PDF)

TÜRK SOSYOLOJİSİNDE ORGANİZMACI VE EVRİMCİ AKIM

Ümit Akca

Sosyolojinin Türk düşüncesindeki serüveni Türk toplumunun Batılılaşma serüveni ile eş zamanlı gelişmiştir. Batılılaşan Türk toplumu Batılı değerlere yüzünü döndüğünde bir yandan varlığından haberdar olmakla birlikte kendi toplumsal dünyasının dışında ve karşısında bir toplumsal örgütlenme; öte yandan da fiziksel ve sosyal dünyayı kendi fiziksel ve sosyal dünya algısının karşısında ve dışında yöntem ve araçla açıklayan Aydınlanma zihniyeti ile karşılaşmıştır. Romantizm, Yeni Pozitivizm, Yeni Realizm, Tarihi Materyalizm, Evolüsyonizm (Evrimcilik), İdealizm ve Materyalizm gibi çeşitli felsefe akımları Türk düşünce hayatına girmiştir. Bu anlamda sosyoloji, Osmanlı aydını için, nasıl batılılaşılacağının, iktisadi kalkınmanın nasıl sağlanacağının ve modern topluma nasıl geçileceğinin yollarını öğreten, kurtuluş reçeteleri sunacak bir bilim olarak görülmüştür. Hazırlık ve oluşum devrelerinde kolayca gözlenebilen evrimci sosyoloji Gelişim döneminde Behice Boran ile sona ermiş gibi görünmektedir. 

Anahtar Kelimeler: Türk Sosyolojisi, Evrimcilik, Organizmacılık.
DOI :10.18368/IU/sk.24398   IUP :10.18368/IU/sk.24398    Tam Metin (PDF)

ORGANICIST AND EVOLUTIONIST MOVEMENT IN TURKISH SOCIOLOGY

Ümit Akca

The adventure of sociology throughout Turkish idea is developed simultaneously with the westernization adventure of the Turkish society. The westernization progress of the Turkish society turned its face to western values which were known more or less but were at the same time outside the Turkish society’s social structure and organization. It was the first to encounter of the Enlightenment mentality which was explaning the physical and social world with a different counter-method and instrument then its own perception of the physical and social world. Following this, movements of thought such as Romanticism, new Positivism, New Realism, Historical Materialism and Evolutionism have entered the Turkish intellectual life. In this sense, sociology was regarded by the Ottoman intellectuals as a science which would guide the society for westernization, economic development and modernization. Evolutionist sociology that can be easily observed in the preparation and formation stages, seems to have ended with the Behice Boran in the development stage.

Anahtar Kelimeler: Turkic Sociology, Evolutionism, Organicism.

PDF Görünüm

Referanslar

  • Ahmed Şuayb (1324), “Devlet ve Cemiyet,” Ulum-ı İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Numara 1, s. 54-71. google scholar
  • Ahmed Şuayb (1324a), “Fransa İhtilal-i Kebiri,” Ulum-ı İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Numara 3, s. 413-424. İstanbul. google scholar
  • Ahmed Şuayb (1325a), “Avamil-i İctimaiye,” Ulum-ı İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası Numara 5, s. 40-80. google scholar
  • Akca, Ümit (2013), Türkiye’ye Sosyolojinin Girişi: Ulum-ı İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, İstanbul, Doğu Kitabevi. google scholar
  • Akgün, Mehmet (2002), “Materyalizmin Girişi ve Tartışmaları (1839-1923),” Türkler Ansiklopedisi (Cilt 14), Edt. Hasan Celal Güzel vd.,, Cedit Yayıncılık, s. 1449-1471. google scholar
  • Akgün, Mehmet (2013), “19. Asırda Osmanlı Türk Düşüncesi,” Türkiye’de Sosyoloji Ed. M. Çağatay Özdemir, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları google scholar
  • Akpolat, Yıldız (2013), “Behice Boran ve İbrahim Yasa,” Türkiye’de Sosyoloji, Ed. M. Çağatay Özdemir, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları. google scholar
  • Asaf Nefi (1325), “Demokrasi ve Sosyalizm,” Ulum-ı İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Numara 6, s. 161-181. google scholar
  • Asaf Nefi (1325a), “Mücadele-i Hayat ve Tekâmül-ü Cemiyat,” Ulum-ı İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Numara 8, s. 455-480. google scholar
  • Ayni-zade Hasan Tahsin (1325), “Yirminci Asırda Mesele-i İktisadiye,” Ulum-ı İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Numara 9, s. 113-128. google scholar
  • Aysoy, Mehmet (2013), “Sosyolojimizin Ontolojisine Dair,” Türkiye Yazarlar Birliği Akademi. Sayı 9, s. 41-52. google scholar
  • Bedii Nuri (1325a), “Kabiliyet-i İçtimaiye,” Ulum-ı İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Numara 7, s. 323-353. google scholar
  • Bedii Nuri (1325b), “Hayat-ı İçtimaiye,” Ulum-ı İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Numara 9, s. 1-19. google scholar
  • Bedi Nuri (1325e), “Hayat-ı İçtimaiye,” Ulum-ı İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Numara 12, s. 448-456. google scholar
  • Bedii Nuri (1327), “Ulum-ı İçtimaiye,” Ulûm-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Numara 24, s. 1109-1136. google scholar
  • Berkes, Niyazi (1936), “Sociology in Turkey,” The American Journal of Sociology, No. 2, pp. 238-246. google scholar
  • Berkes, Niyazi (2006), Türkiye’de Çağdaşlaşma, 9. bs., İstanbul, Yapı Kredi Yayınları. google scholar
  • Bolay, Süleyman Hayri (2008), Türkiye’de Ruhçu ve Maddeci Görüşlerin Mücadelesi, 5. bs, Ankara, Nobel Yayınları. google scholar
  • Boran, Behice Sadık (1943), “Sosyal Evrim Meselesi,” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, Sayı 2, s. 059-065. google scholar
  • Bottomore, Tom B. (1984), Toplumbilim: Sorunlarına ve Yazınına İlişkin Bir Kılavuz, İstanbul, Beta Basım Yayım Dağıtım. google scholar
  • Dever, Ayhan (2014). “Erken Cumhuriyet Döneminde Yerli Düşünürler Tarafından Türkçe Yazılan Sosyolojiye Giriş Mahiyetindeki Kitapların Sistematik Analizi,” Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 2/2, s. 148-168. google scholar
  • Doğan, Atila (2012), Osmanlı Aydınları ve Sosyal Darwinizm, İstanbul, Küre Yayınları. google scholar
  • Ergun, Doğan (1995), “Türkiye’de Cumhuriyet Döneninde Sosyoloji ve Gelişmesi,” Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi (Cilt 8), İstanbul, İletişim Yayınları, s.2160-2163. google scholar
  • Erişçi, Lûtfi (1941), “Türkiyede Sosyolojinin Tarihçesi ve Bibliyografyası,” Sosyoloji Dergisi, Sayı 1, s. 158-169. google scholar
  • Fazıl Ahmed 1325 “Terbiye, Tahsil,” Ulum-ı İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Numara 9, s. 97-107. google scholar
  • Gündüz, Mustafa (2008), “II. Meşrutiyet İdeolojilerinde Sosyoloji ve Geleceğin Toplum Tasavvuru,” Doğu Batı, Sayı 45, s. 149-170. google scholar
  • Hanioğlu, Şükrü (1985) “Bilim ve Osmanlı Düşüncesi,” Tanzimat’tan Cumhurivet’e Türkiye Ansiklopedisi (Cilt 2), İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 346-347. google scholar
  • Işın, Ekrem (1985), “Osmanlı Materyalizmi,” Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi (Cilt 2), İletişim Yayınları, İstanbul. ss.363-370. google scholar
  • Işın, Ekrem (1985a), “Osmanlı Modernleşmesi ve Pozitivizm,” Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi (Cilt 2), İletişim Yayınları, İstanbul. s. 352-362. google scholar
  • Kaçmazoğlu, H. Bayram (2013), “Mehmet Ali Şevki Sevündük ve İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu,” Türk Sosyologları, Ed. M. Çağatay Özdemir, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları. google scholar
  • Kaçmazoğlu, H. Bayram (2013a), “Ziya Gökalp ve Prens Sabahattin,” Türk Sosyologları, Ed. M. Çağatay Özdemir, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları. google scholar
  • Karaca, Nuray, Güngör Ergan, Nevin (2013), “Mehmet İzzet ve Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu” Türk Sosyologları, Ed. M. Çağatay Özdemir, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları. google scholar
  • Koç, Emel (2009), “Klasik Materyalizm ve Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi ve İlk Yansımaları,” Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 2, s. 75-95. google scholar
  • Lewis, Benard (1984), Modern Türkiye’nin Doğuşu, Ankara, Atatürk Kültür Dil Tarih Yüksek Kurumu Yayınları. google scholar
  • Mardin, Şerif (1994a), Jön Türkler’in Siyasi Fikirleri 1895-1908, İstanbul, İletişim Yayınları. google scholar
  • Öktem, Ülker, (1992) “Charles Darwin’in Evrim Kuramı’nın Tanzimat’taki Etkileri,” Ankara Üniversitesi DTCF Felsefe Bölümü Dergisi, Sayı 14, s. 241-253. google scholar
  • Özbay, Çiğdem (2014), Mustafa Satı El-Husrî’nin Etnografya Tarihimizdeki Yeri, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, AÜ, SBE). google scholar
  • Rıza Tevfik, (1325), “Hürriyet (İngiliz Hekîm-i Meşhuru John Stuart Mill Hürriyeti Nasıl Anlıyor?,)” Ulum-ı İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Sayı 5, s. 19-40. google scholar
  • Rıza Tevfik, (1325a) “Hürriyet (İngiliz Hekîm-i Meşhuru John Stuart Mill Hürriyeti Nasıl Anlıyor?,” Ulum-ı İktisadiye ve İçtimâiye Mecmuası, C. 2, S. 6, ss. 190-238). google scholar
  • Rıza Tevfik (1326), “Hukuk-u Esasiyeye Medhal,” Ulum-ı İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Numara 16, s. 534-576. google scholar
  • Satı (1325), “Uzviyetler ve Cemiyetler.” Ulum-ı İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Numara 8, s. 433-454. google scholar
  • Sezer, Baykan (1989), “Türk Sosyologları ve Eserleri I,” Sosyoloji Dergisi (Cilt 3), Sayı 1, ss. 1-96. google scholar
  • Soyyer, Yılmaz (1996), Türk Sosyolojisinin Başlangıcında Bedi Nuri (1872-1913), İstanbul, Kubbealtı Neşriyat. google scholar
  • Suphi Ethem (1327), “Mektup”, Çev. Ferşat Ballı, Sosyoloji Dergisi, 3. Dizi, Sayı 28, 2014/1, s. 335-342 google scholar
  • Toprak, Zafer (1985), “II. Meşrutiyet’te Fikir Dergileri,” Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi (Cilt 1), Ed. Murat Belge, İletişim Yayınları, ss.126-132. google scholar
  • Tuna, Korkut (2002), Yeniden Sosyoloji, İstanbul, Karakutu Yayınları. google scholar
  • Ülken, H. Ziya (2013), Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, 1. bs., İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. google scholar
  • Yıldırım, Ergun (2004), “Türk Sosyolojisinde Pozitivizm: Bilginin Sosyolojik Tasarımı (1908-1945),” Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, Sayı 2004-1, s. 107-130. google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Akca, Ü. (2016). TÜRK SOSYOLOJİSİNDE ORGANİZMACI VE EVRİMCİ AKIM. Journal of Economy Culture and Society, 0(52), 57-78. https://doi.org/10.18368/IU/sk.24398


AMA

Akca Ü. TÜRK SOSYOLOJİSİNDE ORGANİZMACI VE EVRİMCİ AKIM. Journal of Economy Culture and Society. 2016;0(52):57-78. https://doi.org/10.18368/IU/sk.24398


ABNT

Akca, Ü. TÜRK SOSYOLOJİSİNDE ORGANİZMACI VE EVRİMCİ AKIM. Journal of Economy Culture and Society, [Publisher Location], v. 0, n. 52, p. 57-78, 2016.


Chicago: Author-Date Style

Akca, Ümit,. 2016. “TÜRK SOSYOLOJİSİNDE ORGANİZMACI VE EVRİMCİ AKIM.” Journal of Economy Culture and Society 0, no. 52: 57-78. https://doi.org/10.18368/IU/sk.24398


Chicago: Humanities Style

Akca, Ümit,. “TÜRK SOSYOLOJİSİNDE ORGANİZMACI VE EVRİMCİ AKIM.” Journal of Economy Culture and Society 0, no. 52 (Dec. 2024): 57-78. https://doi.org/10.18368/IU/sk.24398


Harvard: Australian Style

Akca, Ü 2016, 'TÜRK SOSYOLOJİSİNDE ORGANİZMACI VE EVRİMCİ AKIM', Journal of Economy Culture and Society, vol. 0, no. 52, pp. 57-78, viewed 23 Dec. 2024, https://doi.org/10.18368/IU/sk.24398


Harvard: Author-Date Style

Akca, Ü. (2016) ‘TÜRK SOSYOLOJİSİNDE ORGANİZMACI VE EVRİMCİ AKIM’, Journal of Economy Culture and Society, 0(52), pp. 57-78. https://doi.org/10.18368/IU/sk.24398 (23 Dec. 2024).


MLA

Akca, Ümit,. “TÜRK SOSYOLOJİSİNDE ORGANİZMACI VE EVRİMCİ AKIM.” Journal of Economy Culture and Society, vol. 0, no. 52, 2016, pp. 57-78. [Database Container], https://doi.org/10.18368/IU/sk.24398


Vancouver

Akca Ü. TÜRK SOSYOLOJİSİNDE ORGANİZMACI VE EVRİMCİ AKIM. Journal of Economy Culture and Society [Internet]. 23 Dec. 2024 [cited 23 Dec. 2024];0(52):57-78. Available from: https://doi.org/10.18368/IU/sk.24398 doi: 10.18368/IU/sk.24398


ISNAD

Akca, Ümit. “TÜRK SOSYOLOJİSİNDE ORGANİZMACI VE EVRİMCİ AKIM”. Journal of Economy Culture and Society 0/52 (Dec. 2024): 57-78. https://doi.org/10.18368/IU/sk.24398



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim11.12.2015
Çevrimiçi Yayınlanma03.12.2016

PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.