Araştırma Makalesi


DOI :10.26650/JECS2019-0068   IUP :10.26650/JECS2019-0068    Tam Metin (PDF)

Türkiye’de İllere Göre İnsani Gelişme Endekslerinin Hesaplanması: 2009-2018 Kapsamlı Bir Panel Veri Seti

Nadide YiğiteliDevran Şanlı

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı çerçevesinde ülkelerin kalkınmışlık düzeyini değerlendirmek amacıyla 1990 yılında insani gelişme endeksi oluşturulmuştur. Sonraki yıllarda ise insani gelişmenin değişik boyutlarını analiz eden farklı endeksler geliştirilmiştir. Söz konusu endeksler ülkeler arasında bir karşılaştırma yapmakta iken yerel düzeyde değerlendirmeye imkân vermemektedir. Diğer yandan, Türkiye özelinde illerin insani gelişme durumlarının her yönüyle tespit edilmesi büyük önem arz etmektedir. Bu amaçla çalışmada, UNDP metodolojisini kullanarak, 81 il düzeyi ve 2009-2018 dönemini kapsayan bir süreç için dört farklı endeks oluşturulmuştur. Bu yönüyle, literatüre geniş ve özgün bir veri seti sunulmaktadır. Sonuçlar incelendiğinde, insani gelişmenin her alanında illerin ilerleme gösterdiği ancak çok yüksek insani gelişme kategorisine ulaşılamadığı görülmektedir. İnsani gelişme değerlerini baskılayan temel etken ise illerin düşük eğitim düzeyleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Eğitim ve gelir dağılımı alanlarında bölgesel eşitsizlikler ve cinsiyet eşitsizlikleri, azalmasına rağmen hala oldukça yüksek seviyelerdedir. HDI endeksinde en gelişmiş iller Ankara, İstanbul ve Kocaeli; en alt sıradaki iller ise Van, Şanlıurfa ve Ağrı olarak tespit edilmiştir. Eşitsizlik uyarlanmış HDI endeksinde ise hiçbir ilimiz çok yüksek insani gelişme düzeyine ulaşamamaktadır. Eşitsizlik kaybının en az olduğu il Muğla iken en çok olduğu il ise Hakkari’dir.

DOI :10.26650/JECS2019-0068   IUP :10.26650/JECS2019-0068    Tam Metin (PDF)

Calculation of Human Development Indices in Turkish Provinces. A Comprehensive Panel Dataset for the 2009- 2018 Period

Nadide YiğiteliDevran Şanlı

The human development index was designed in 1990 to evaluate countries’ development levels within the framework of UNDP. Following this, a series of indices were developed to analyze the different dimensions of human development. While these indices make intercountry comparisons, they do not allow evaluation at a local level. However, determining human development at the local level has great importance. For this purpose, using UNDP methodology, four different indices were calculated at the province level covering the period between 2009 and 2018. In this respect, a comprehensive data set is presented to the literature. The results show that, although provinces have progressed in all aspects of human development, they have not yet been able to reach a very high human development category. The primary factor restraining human development levels is found to be low degrees of education in the provinces. Although regional and gender inequalities both in education and in income distribution have decreased, they are nonetheless still quite high. The most developed provinces by the HDI index are Ankara, Istanbul, and Kocaeli, whereas the lowest provinces are Van, Şanlıurfa, and Ağrı. By the inequality-adjusted HDI no province has as yet reached a very high human development level. While the minimum loss due to inequality was seen in Muğlathe province, the highest loss is in Hakkari.


GENİŞLETİLMİŞ ÖZET


The human development index was designed in 1990 to evaluate the development level of countries within the framework of the United Nations Development Program. In the following years a series of indices were developed which analyze different dimensions of human development. However, determining all aspects of human development levels within each province is of great importance, in particular in Turkey. The reason for this is that , for developing countries, geographical distribution is as important as the speed of development. Moreover, the source of Turkey’s many socio-economic problems is the unequal distribution of development among regions.

In this respect, the main aim of this paper is to investigate the human development differences between provinces. For this purpose, HDI, IHDI, GDI and GII indices covering the period between 2009 and 2018 were calculated for 81 provinces. The methodological approach taken in this study is based on UNDP. The importance and originality of this paper are that it presents a comprehensive and original data set to the literature. This is the first study thus far to establish a panel dataset for Turkey’s provinces. The data were collected using official databases.

When the results are analyzed, the most obvious finding is that, although provinces have progressed in all aspects of human development, they have not yet been able to attain to a very high human development category. Moreover, the main factor that increases the level of human development was identified in our study as the health index.

The second major finding is that the main factor which limits the level of human development is the inadequate education level within the provinces. In addition, men received 28.5% more education than women. Although regional and gender inequality in education and income distribution have decreased, they are still quite high. While the average income gap between the genders is 242%, the income gap rises to 505% at the regional level. Gender inequality also stands out in education. According to the provincial average, men received 1.29 times or 28.5% more education than women. In the light of the literature which shows that the main determinant of income per capita is education level, a 28.5% education gap between genders reflects an approximate income gap of 242% . The most developed provinces in the HDI index are Ankara, Istanbul, and Kocaeli; the lowest-ranked provinces are Van, Şanlıurfa, and Ağrı. In the inequality-adjusted HDI index, no province reaches a very high level of human development category. In this context, four provinces, Ankara, Kocaeli, Muğla and Istanbul, are classified in the high human development category, whereas other provinces are classidied in the medium human development category. Muğla has the lowest loss of inequality, while Hakkari has the highest loss.

According to the GDI index in the sample period, in terms of men and women acquisitions, none of the provinces could be included in the first group. Almost all of the Eastern and Southeastern Anatolian provinces are in the fifth group with the lowest level of equality.

In the GII index, the top five provinces with the lowest gender inequality are Istanbul, Rize, Bursa, Tunceli, and Ankara. In these provinces, the loss of human development due to inequality between men and women was the lowest. By contrast, the first five provinces with the highest gender inequality are Bitlis, Kilis, Gaziantep, Adıyaman, and Muş. According to the findings of our study, the most difficult region for women in cultural, social and economic life is Eastern and Southeastern Anatolia. The primary reasons that have restrained the gender inequality index values were found to be the lack of women’s place in political representation and in the labor market.

Taken together, Turkey’s strategy to achieve a better level in all human development dimensions should not only be to improve income distribution at the regional and gender level but should also be to focus on policies aimed at stimulating an advanced level of women’s education and political participation. When considering the findings, Turkey’s policymakers should construct regional policies to support women and disadvantaged regions in education, income, health and other dimensions of human development.In order to reduce the existing gender inequality, measures should be taken to increase the enrollment rates of women in all education levels, especially higher education, and to pave the way for women’s participation in the labor market.


PDF Görünüm

Referanslar

  • Atkinson, A. B. (1970). On the measurement of inequality. Journal of Economic Theory, 2(3), 244—263. Retrieved from https://bit.ly/2YHUEM4 google scholar
  • Barro, R. J., & Lee, J. W. (2013). A new data set of educational attainment in the world, 1950-2010. Journal of Development Economics, 104, 184—198. https://doi.org/10.1016/j. jdeveco.2012.10.001 google scholar
  • Caldwell, J. C. (1976). Toward a restatement of demographic transition theory. Population and Development Review, 2(3/4), 321-366. Retrieved fromhttps://bit.ly/2jUy7xi google scholar
  • Çağlar, A., Gülel, F. E., Yeşilyurt, M. E., Yeşilyurt, F. ve Karadeniz, O. (2017). Türkiye’de il, yıl ve cinsiyet kırılımlı ortalama ve beklenen okullaşma yılı. Yönetim Bilimleri Dergisi, 15(30), 619—641. Erişim adresi: https://bit.ly/2ZJz8Hx google scholar
  • Dinçer B. ve Özaslan, M. (2004). İlçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı. google scholar
  • Dinçer B., Özaslan M. ve Satılmış, E. (1996). İllerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı. google scholar
  • Dinçer, B. (1996). İlçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı. google scholar
  • Dinçer, B., Özaslan, M. ve Kavasoğlu, T. (2003). İllerin ve bölgelerin sosyoekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı. google scholar
  • Doğrul, N. (2009). Gelir seviyeleri farklı illerde eğitimin ekonomik büyümeye etkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (23). Erişim adresi: http://dergipark.org.tr/dpusbe/issue/4765/65498 google scholar
  • Ersungur, Ş. M., Kızıltan, A. ve Polat, Ö. (2007). Türkiye’de bölgelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması: Temel bileşenler analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(2), 55—66. Erişim adresi: https://bit.ly/2PKaZk6 google scholar
  • Filiz, Z. (2005). İllerin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeylerine göre gruplandırılmasında farklı yaklaşımlar. Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 77—100. Erişim adresi: https://bit.ly/2LfhOGl google scholar
  • Gülel, F. E., Çağlar, A., Uyar, S. G. K., Karadeniz, O. ve Yeşilyurt, M. E. (2017). Türkiye’de illere göre insani gelişme endeksi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (27), 208—216. https://dx.doi. org/10.5505/pausbed.2017.99705 google scholar
  • Güngör, N. D. (2010). Education, human capital inequality and economic growth: Evidence from Turkey. Regional and Sectoral Economic Studies, 10(1), 169—184. Retrieved from https://bit.ly/2LixZBs google scholar
  • Hoşgör, Ş. (1997). Estimation of post-childhood life tables of provinces and regions in turkey, by using age and sex distributions and ıntercensal growth rates, (1985-1990). (Unpublished Doctoral Dissertation). Hacettepe University Institute of Population Studies, Ankara. google scholar
  • Huebler, F. (2013). Education indicators in the HDI: Expected years of schooling and mean years of schooling. Workshop on Measuring Human Development. Retrieved from https://bit.ly/2GILCZm google scholar
  • Kalkınma Bakanlığı (2013). İllerin ve bölgelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması (SEGE2011). Ankara: Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü. google scholar
  • Kandemir, O. ve Kürkçü, M. (2016). Bir refah göstergesi olan “yaşam endeksi” bağlamında TR82 (Kastamonu, Çankırı, Sinop) bölgesinin analizi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(4), 22—35. Erişim adresi: https://bit.ly/2zKje56 google scholar
  • Kavas, A. (2018). Karşılaştırmalarla 81 İl İçin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Karnesi-2018. Ankara: TEPAV. Erişim Adresi: https://bit.ly/2VEZ9t8 google scholar
  • Meydan, M. C. ve Sarı, V. İ. (2018). İnsani Gelişme Endeksi ve Alt Endekslerinin Türkiye’deki İller İçin Ölçülmesi ve Analizi. İDEALKENT, 9(24), 387—429. google scholar
  • Özdemir, A. İ. ve Altıparmak, A. (2005). Sosyo-ekonomik göstergeler açısından illerin gelişmişlik düzeyinin karşılaştırmalı analizi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(1), 97—110. Erişim adresi: https://bit.ly/32ozW6u google scholar
  • Özpınar, E. ve Koyuncu, E. (2016). Türkiye’de insani gelişmişlik iller arasında nasıl farklılaşıyor? 81 il için insani gelişmişlik endeksi. Ankara: TEPAV. Erişim Adresi: https://bit.ly/2TzEaVS google scholar
  • Permanyer, I. (2013). A critical assessment of the UNDP’s gender inequality index. Feminist Economics, 19(2), 1—32. https://doi.org/10.1080/13545701.2013.769687 google scholar
  • Preston S. H., Heuveline, P. & Guillot, M. (2001). Demography, measuring and modelling population processes. Blackwell Publishers: Oxford. google scholar
  • Seth, S. (2009). Inequality, interactions, and human development. Journal of Human Development and Capabilities, 10(3), 375—396. https://doi.org/10.1080/19452820903048 878 google scholar
  • Şen, H., Çemrek, F. ve Özaydın, Ö. (2006). Türkiye’deki illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeylerinin belirlenmesi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 6(11), 155—171. Erişim adresi: https://bit.ly/30S1RLs google scholar
  • Şener, Ü., & Demirdirek, H. (2014). 81 İl için Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Karnesi. Ankara: TEPAV. Erişim Adresi: https://bit.ly/2uRX2ai google scholar
  • Taban, S. ve Kar, M. (2006). Beşeri sermaye ve ekonomik büyüme nedensellik analizi, 1969-2001. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 159—182. Erişim adresi: https://bit.ly/30P7olX google scholar
  • Tansel, A. & Güngör, N.D. (2013). Gender effects of education on economic development in Turkey, Journal of Economic Studies, 40(6), 794—821. https://doi.org/10.1108/JES-10-2012-0140 google scholar
  • Tansel, A. & Güngör, N. D. (1997). The educational attainment of Turkey’s labor force: A comparison across provinces and over time, METU Studies in Development, 24(4), 531—547. google scholar
  • TÜİK, (2016). İllerde Yaşam Endeksi 2015. Erişim adresi: http://tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id= 24561# google scholar
  • TÜİK, (2019, Mayıs 1). Nüfus Projeksiyonları, Metaveri. Erişim Adresi: http://www.tuik. gov.tr/PreTablo.do?alt_ id=1027 google scholar
  • UN. (2004). World population to 2300 (Vol. 236). New York, NY: United Nations Publications. UNDP, (2018). Technical note, Human development indices and indicators: 2018 statistical update. Retrieved from https://bit.ly/2xhtfVF UNDP, (2019). Human Development Report 2019. Erişim Adresi: http://hdr.undp.org/en/2019-report google scholar
  • UNDP, (2004). Ulusal İnsani Gelişme Raporu, Türkiye 2004. Erişim Adresi: https://bit.ly/2TbNakV UNDP, (2001). Ulusal İnsani Gelişme Raporu, Türkiye 2001. Erişim Adresi: https://bit.ly/2TvGSLU google scholar
  • UNESCO, (2013). UIS Methodology for estimation of mean years of schooling. Retrieved from https://bit. ly/2Yi3yVh google scholar
  • Ünal, C. (2008). İnsani gelişmişlik endeksine göre Türkiye’nin bölgesel farklılıkları, Coğrafi Bilimler Dergisi, 6(2), 89—113. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000087 google scholar
  • Urul, A. K. (2016). 81 İl İçin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Karnesi-2016. Ankara: TEPAV. Erişim Adresi: https://bit. ly/39kCypx WHO, (2006). Definations and metadata. Retvieved from: https://bit.ly/2lvctjG google scholar
  • Yaylalı, M. ve Lebe, F. (2011). Beşeri sermaye ile iktisadi büyüme arasındaki ilişkinin ampirik analizi. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 30(1), 23—51. Erişim adresi: https://bit.ly/2HBFRgi google scholar
  • Yeşilyurt, M. E., Karadeniz, O., Gülel, F. E., Çağlar, A. ve Uyar, S. G. (2016). Türkiye’de illere göre ortalama ve beklenen okullaşma yılı. Pamukkale Journal of Eurasian Socioeconomic Studies, 3(1), 1—7. https://doi. org/10.5505/pjess.2016.55706 google scholar
  • Yıldız, E. B., Sivri, U. ve Berber, M. (2010). Türkiye’de illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması. Erişim adresi: https://bit.ly/2OrozbM google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Yiğiteli, N., & Şanlı, D. (2020). Türkiye’de İllere Göre İnsani Gelişme Endekslerinin Hesaplanması: 2009-2018 Kapsamlı Bir Panel Veri Seti. Journal of Economy Culture and Society, 0(61), 1-40. https://doi.org/10.26650/JECS2019-0068


AMA

Yiğiteli N, Şanlı D. Türkiye’de İllere Göre İnsani Gelişme Endekslerinin Hesaplanması: 2009-2018 Kapsamlı Bir Panel Veri Seti. Journal of Economy Culture and Society. 2020;0(61):1-40. https://doi.org/10.26650/JECS2019-0068


ABNT

Yiğiteli, N.; Şanlı, D. Türkiye’de İllere Göre İnsani Gelişme Endekslerinin Hesaplanması: 2009-2018 Kapsamlı Bir Panel Veri Seti. Journal of Economy Culture and Society, [Publisher Location], v. 0, n. 61, p. 1-40, 2020.


Chicago: Author-Date Style

Yiğiteli, Nadide, and Devran Şanlı. 2020. “Türkiye’de İllere Göre İnsani Gelişme Endekslerinin Hesaplanması: 2009-2018 Kapsamlı Bir Panel Veri Seti.” Journal of Economy Culture and Society 0, no. 61: 1-40. https://doi.org/10.26650/JECS2019-0068


Chicago: Humanities Style

Yiğiteli, Nadide, and Devran Şanlı. Türkiye’de İllere Göre İnsani Gelişme Endekslerinin Hesaplanması: 2009-2018 Kapsamlı Bir Panel Veri Seti.” Journal of Economy Culture and Society 0, no. 61 (Nov. 2024): 1-40. https://doi.org/10.26650/JECS2019-0068


Harvard: Australian Style

Yiğiteli, N & Şanlı, D 2020, 'Türkiye’de İllere Göre İnsani Gelişme Endekslerinin Hesaplanması: 2009-2018 Kapsamlı Bir Panel Veri Seti', Journal of Economy Culture and Society, vol. 0, no. 61, pp. 1-40, viewed 23 Nov. 2024, https://doi.org/10.26650/JECS2019-0068


Harvard: Author-Date Style

Yiğiteli, N. and Şanlı, D. (2020) ‘Türkiye’de İllere Göre İnsani Gelişme Endekslerinin Hesaplanması: 2009-2018 Kapsamlı Bir Panel Veri Seti’, Journal of Economy Culture and Society, 0(61), pp. 1-40. https://doi.org/10.26650/JECS2019-0068 (23 Nov. 2024).


MLA

Yiğiteli, Nadide, and Devran Şanlı. Türkiye’de İllere Göre İnsani Gelişme Endekslerinin Hesaplanması: 2009-2018 Kapsamlı Bir Panel Veri Seti.” Journal of Economy Culture and Society, vol. 0, no. 61, 2020, pp. 1-40. [Database Container], https://doi.org/10.26650/JECS2019-0068


Vancouver

Yiğiteli N, Şanlı D. Türkiye’de İllere Göre İnsani Gelişme Endekslerinin Hesaplanması: 2009-2018 Kapsamlı Bir Panel Veri Seti. Journal of Economy Culture and Society [Internet]. 23 Nov. 2024 [cited 23 Nov. 2024];0(61):1-40. Available from: https://doi.org/10.26650/JECS2019-0068 doi: 10.26650/JECS2019-0068


ISNAD

Yiğiteli, Nadide - Şanlı, Devran. Türkiye’de İllere Göre İnsani Gelişme Endekslerinin Hesaplanması: 2009-2018 Kapsamlı Bir Panel Veri Seti”. Journal of Economy Culture and Society 0/61 (Nov. 2024): 1-40. https://doi.org/10.26650/JECS2019-0068



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim04.09.2019
Kabul15.04.2020
Çevrimiçi Yayınlanma30.06.2020

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.