Osmanlı Bilimi Araştırmaları

GÖNDERBİLGİ
EnglishTürkçe

Araştırma Makalesi


DOI :10.30522/iuoba.460305   IUP :10.30522/iuoba.460305    Tam Metin (PDF)

INVENTOR OR PLAGIARIST? MUDERRIS MEHMED SAKIR EFENDI’S NEWLY-INVENTED TORPEDOES

İsmet Sarıbal

The Patent Law promulgated in 1880 during Abdulhamid II’s reign (1876-1909) chartered many inventors both local and foreign. Experts as well as enthusiastic amateurs were eager to benefit from these privileges. Muderris Mehmed Şakir Efendi was one of these amateur inventors. In order to solve a technical problem that he had encountered in a military textbook about the use of torpedoes, he designed two torpedo mechanisms which he called “sea bandits” and “deep sea torpedoes” respectively. He asserted that these two inventions allowed the use torpedoes in deep seas and helped to raise them safely from their location. In this study, the mechanisms “invented” by Mehmed Şakir Efendi will be introduced and discussed. 

Anahtar Kelimeler: Inventions, inventors, plagiarists, torpedoes, Mehmed Şakir Efendi, Ottoman Patent Law.
DOI :10.30522/iuoba.460305   IUP :10.30522/iuoba.460305    Tam Metin (PDF)

MUCİT Mİ MÜNTEHİL Mİ? MÜDERRİS MEHMED ŞAKİR EFENDİ’NİN NEV-İCAD TORPİDOLARI

İsmet Sarıbal

Sultan II. Abdülhamid döneminde (1876-1909) yerli ve yabancı mucitlerin icatlarına İhtira Beratı Kanunu’nun (1880) kabulüyle bazı imtiyazlar verilmiştir. Alanında uzmanlaşmış kişiler yanında hevesli, yenilikçi amatörler de bu kanunun sağladığı imtiyazlardan yararlanmak istemiştir. Müderris Mehmed Şakir Efendi bu amatör ruhlu mucitlerden biridir. Mehmed Şakir Efendi, askeri ders kitaplarının birinde, torpidoların kullanımıyla ilgili teknik bir soruna rastlamış, bu sorundan yola çıkarak torpidoların derin denizlerde kullanılması ve konuldukları yerden emniyetli bir şekilde kaldırılmaları için “derin deniz torpidosu” ve “deniz haydutları” adını verdiği icatları geliştirmiştir. Bu çalışmada, Mehmed Şakir Efendi’nin söz konusu icatları tanıtılacak ve değerlendirecektir. 

Anahtar Kelimeler: İhtira beratı, mucit, muhteri, torpido, Mehmed Şakir Efendi, Osmanlı patent yasası.

PDF Görünüm

Referanslar

  • Arşiv kaynakları / Archival sources google scholar
  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) google scholar
  • Şura-yı Devlet (ŞD) 1569/7, 17 Cemaziyelevvel 1315 [14 Ekim 1897]. google scholar
  • Yıldız Perakende Evrakı Askeri Maruzat (Y. PRK. ASK) 20/8-1, 30 Zilkade 1300 [2 Ekim 1883]; 20/8-2, 15 Zilkade 1300 [17 Eylül 1883]. google scholar
  • Yıldız Perakende Evrakı Başkitabet Dairesi Maruzatı (Y. PRK. BŞK) 48/94, 18 Cemaziyelahir 1314 [24 Kasım 1896]. google scholar
  • Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı (Y. MTV) 107/11, 22 Rebiyülahir 1312 [23 Ekim 1894]. google scholar
  • Zabtiye Nezareti Evrakı (ZB) 350/55, 22 Kanunuevvel 1312 [3 Ocak 1897]; 350/31, 12 Temmuz 1313 [24 Temmuz 1897]. google scholar
  • Basılı kaynaklar / Printed sources google scholar
  • Akay, Tolga. “Osmanlı Devleti’nde Patent Sisteminin Gelişimi.” Legal Fikrî ve Sınai Haklar Dergisi 11/44 (2015): 23-56. google scholar
  • Cutcliffe, Stephen H. and Kimberly Fabbri. “Robert Fulton’s Torpedoes.” Technology and Culture 51, 4 (2010): 879-888. google scholar
  • Düstur, Zeyl I, 74-84. İstanbul: Matbaa-i Amire, 1298 [1880-1881]. google scholar
  • Epstein, Katherine C. Torpedo. Cambridge, MA and London: Harvard University Press, 2014. google scholar
  • Fulton, Robert, Torpedo War and Submarine Explosions. New York, 1914. google scholar
  • Hartmann, Gregory K. Mine Warfare History And Technology. Maryland: Naval Surface Weapons Center, 1975. google scholar
  • İnal, İbnülemin Mahmud Kemal. Son Asır Türk Şairleri. Cüz 5. İstanbul: Devlet Basımevi, 1938. google scholar
  • İpşirli, Mehmet. “Dersiâm.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9: 185-186. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1994. google scholar
  • Kaçar, Mustafa, “Osmanlılarda Deniz Torpidoları Hakkında İlk Tercüme Eser E’rRisâletü’l Berkiye fi Alâti’r-Raʻdiye.” Türk Teknoloji Tarihi, I. Türk Bilim ve Teknoloji Tarihi Kongresi Bildirileri 15-17 Kasım 2001 içinde, yayına hazırlayan Emre Dölen ve Mustafa Kaçar, 155-163. İstanbul: Türk Bilim Tarihi Kurumu ve İski Yayınları, 2013. google scholar
  • Mercan, Evren. “Sultan II. Abdülhamid Dönemi Deniz Stratejileri.” Uluslararası Piri Reis ve Türk Denizcilik Tarihi Sempozyumu 26-29 Eylül 2013, c.4 içinde, 97-125. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014. google scholar
  • Wallach, Jehuda. Bir Askeri Yardımın Anatomisi. Çeviren Fahri Çeliker. Ankara: Genelkurmay Başkanlığı Yayınları, 1977. google scholar
  • Woods, Henry Felix. Torpido Fenni. Çeviren Mülazım Halil. İstanbul: Bahriye Matbaası, 1303[1885-1886]. google scholar
  • Yüksel, Ahmet. “Mucit ve Devlet Son Dönem Osmanlı Dünyasında Mucitler.” Belleten 77, 274 (2011): 783-813. google scholar
  • Web sitesi / Website content google scholar
  • “United Kingdom/Britain, Mines.” http://www.navweaps.com/Weapons/WAMBR_ Mines.php. Erişim 14.09.2018. google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Sarıbal, İ. (2018). INVENTOR OR PLAGIARIST? MUDERRIS MEHMED SAKIR EFENDI’S NEWLY-INVENTED TORPEDOES. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 19(3), 45-59. https://doi.org/10.30522/iuoba.460305


AMA

Sarıbal İ. INVENTOR OR PLAGIARIST? MUDERRIS MEHMED SAKIR EFENDI’S NEWLY-INVENTED TORPEDOES. Osmanlı Bilimi Araştırmaları. 2018;19(3):45-59. https://doi.org/10.30522/iuoba.460305


ABNT

Sarıbal, İ. INVENTOR OR PLAGIARIST? MUDERRIS MEHMED SAKIR EFENDI’S NEWLY-INVENTED TORPEDOES. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, [Publisher Location], v. 19, n. 3, p. 45-59, 2018.


Chicago: Author-Date Style

Sarıbal, İsmet,. 2018. “INVENTOR OR PLAGIARIST? MUDERRIS MEHMED SAKIR EFENDI’S NEWLY-INVENTED TORPEDOES.” Osmanlı Bilimi Araştırmaları 19, no. 3: 45-59. https://doi.org/10.30522/iuoba.460305


Chicago: Humanities Style

Sarıbal, İsmet,. “INVENTOR OR PLAGIARIST? MUDERRIS MEHMED SAKIR EFENDI’S NEWLY-INVENTED TORPEDOES.” Osmanlı Bilimi Araştırmaları 19, no. 3 (Dec. 2024): 45-59. https://doi.org/10.30522/iuoba.460305


Harvard: Australian Style

Sarıbal, İ 2018, 'INVENTOR OR PLAGIARIST? MUDERRIS MEHMED SAKIR EFENDI’S NEWLY-INVENTED TORPEDOES', Osmanlı Bilimi Araştırmaları, vol. 19, no. 3, pp. 45-59, viewed 23 Dec. 2024, https://doi.org/10.30522/iuoba.460305


Harvard: Author-Date Style

Sarıbal, İ. (2018) ‘INVENTOR OR PLAGIARIST? MUDERRIS MEHMED SAKIR EFENDI’S NEWLY-INVENTED TORPEDOES’, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 19(3), pp. 45-59. https://doi.org/10.30522/iuoba.460305 (23 Dec. 2024).


MLA

Sarıbal, İsmet,. “INVENTOR OR PLAGIARIST? MUDERRIS MEHMED SAKIR EFENDI’S NEWLY-INVENTED TORPEDOES.” Osmanlı Bilimi Araştırmaları, vol. 19, no. 3, 2018, pp. 45-59. [Database Container], https://doi.org/10.30522/iuoba.460305


Vancouver

Sarıbal İ. INVENTOR OR PLAGIARIST? MUDERRIS MEHMED SAKIR EFENDI’S NEWLY-INVENTED TORPEDOES. Osmanlı Bilimi Araştırmaları [Internet]. 23 Dec. 2024 [cited 23 Dec. 2024];19(3):45-59. Available from: https://doi.org/10.30522/iuoba.460305 doi: 10.30522/iuoba.460305


ISNAD

Sarıbal, İsmet. “INVENTOR OR PLAGIARIST? MUDERRIS MEHMED SAKIR EFENDI’S NEWLY-INVENTED TORPEDOES”. Osmanlı Bilimi Araştırmaları 19/3 (Dec. 2024): 45-59. https://doi.org/10.30522/iuoba.460305



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim16.09.2018
Kabul07.11.2018
Çevrimiçi Yayınlanma05.12.2018

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.