Araştırma Makalesi


DOI :10.26650/iutd.1510305   IUP :10.26650/iutd.1510305    Tam Metin (PDF)

Mağri̇b ve Osmanlı Astronomi̇ Geleneği̇nde Senteti̇k Bi̇r Yaklaşım: Cezayi̇r Enlemi̇ içi̇n Hazırlanan 18. Yüzyıl Osmanlı Dai̇mî Takvim Örneği

Gaye Danışan

Mağrib ve Osmanlı geleneğine ait astronomik ve denizcilik tekniklerindeki etkileşim olasılıklarının bugüne kadar sistematik olarak incelenmemiş olması, bilim tarihi açısından birçok sorunun çözülmesini zorlaştırmaktadır. Bu bağlamda, araştırmanın odak noktası olan Cezayir enlemi için hazırlanmış 18. yüzyıla ait bir Osmanlı daimî takvimi, özellikle Mağrib üzerinden Osmanlı astronomisine entegre olan Mağrib-Endülüs astronomi geleneğinin önemli bir örneğini teşkil etmektedir. Takvimdeki kritik veriler, karada ve denizde yapılan astronomi uygulamaları hakkında bilgi sağlamakta ve takvim derleyicisinin farklı kültürlerden gelen kaynakları birleştirdiğini vurgulamaktadır. Bu temel üzerine, makalemiz Osmanlı daimî takvimlerinin incelenmesindeki metodolojik ve tarihi zorlukları vurgulamanın yanı sıra, Mağrib ve Osmanlı bölgelerinde yaşayanların astronomi ve denizcilik geleneği bağlamında daha derinlemesine araştırmalarının önemini ve gerekliliğini ortaya koymayı hedeflemektedir.

DOI :10.26650/iutd.1510305   IUP :10.26650/iutd.1510305    Tam Metin (PDF)

A Synthetic Approach in Maghribi and Ottoman Astronomical Traditions: The Example of an 18thCentury Ottoman Perpetual Calendar for the Latitude of Algiers

Gaye Danışan

The lack of a systematic examination of the potential interactions between astronomical and maritime techniques in the Maghribi and Ottoman traditions has hindered the resolution of many issues in the history of science. In this context, an 18th-century Ottoman perpetual calendar prepared for the latitude of Algiers, which is the focus of this research, is significant in demonstrating the integration of the Maghribi-Andalusian astronomical tradition into Ottoman astronomy, particularly through the Magrib region. The critical data in the calendar provides information on astronomical applications on land and at sea, emphasizing the calendar maker’s synthesis of sources from various cultures. Building on this foundation, our article aims to highlight the methodological and historical challenges in studying Ottoman perpetual calendars, as well as the importance and necessity of more in-depth research into the astronomy and maritime traditions among populations in the Maghrib and Ottoman regions.


PDF Görünüm

Referanslar

  • Anonymous, Rûz-nâme, Kandilli Observatory and Earthquake Research Institute Library, History of Science Collections, MS 138/2, copied AH. XII. century, fols. 46v-73r. google scholar
  • ‘Alı ibn Ahmad al-Sharfı Safaqisı, The Mediterranean SeaAtlas of ‘Ali Ibn AhmedIbn Mohammed Al Sharf Al Sfakasi: Dated H. 979, AD 1571 Held in the Bodleian Library the University of Oxford Ref. MS Marsh 294, Ed. William C. Brice, Manchester 2003. google scholar
  • Anonymous, 983 senesine mahsus zâyiçeli takvim, Istanbul University Rare Books Library, MS. TY 2000. google scholar
  • Bartolomeo Romano, Crescenzio, Nautica Mediterranea di Bartolomeo Cresntio Romano All’illustriss E Reverendiss. S. Card. Aldobrandino, Italy 1602. google scholar
  • Bruyns, Broyner Willem Frederik Jacob Mörzer, The Cross-Staff: History and Development ofa Navigational Instrument, Walburg Press, Amsterdam 1994. google scholar
  • Blake, Stephen P., Time in Early Modern Islam: Calendar, Ceremony, and Chronology in the Safavid, Mughal and Ottoman Empires, Cambridge University Press, USA 2013. google scholar
  • Brentjes, Sonja, “Narratives of Knowledge in Islamic Societies: What do They Tell Us about Scholars and Their Contexts?,” Almagest, IV/1 (2013), p. 75-95. google scholar
  • Brentjes, Sonja “Research Foci in the History of Science in Past Islamicate Societies”, Historie, issue 2, (2022), p. 270-287. google scholar
  • Brentjes, Sonja-Alexander Fidora-Matthias M. Tischler, “Towards a New Approach to Medieval Cross-Cultural Exchanges”, Journal of Transcultural Medieval Studies, I/1 (2014), p. 9-50. google scholar
  • Casulleras, Josep, “Ibn al-Raqqam: Abu ‘Abd Allah Muhammad ibn İbrahim ibn ‘Alı ibn Ahmad ibn Yusuf al-Mursı al-Andalusı al-Tunisı al-Awsı ibn al-Raqqam”, ed. Hockey, T., et al., The Biographical Encyclopedia ofAstronomers, New York, Springer 2007, p. 563-564. google scholar
  • Çakın, Mehmet Burak, “Klasik Edebiyatta çok bilinmeyen bir tür olarak rûz-nâme ve müellifi bilinmeyen bir örneği”, Selçuk Türkiyat, issue 53, (December 2021), p. 207-229. google scholar
  • Danışan, Gaye, “16th Century Ottoman Compendium of Astronomical Instruments: Admiral Seydi Ali Reis’s Mir’at-ı Kâinat”, Scientific Instruments Between East and West, Ed. Neil Brown-Silke Ackermann-Feza Günergun, Leiden, Brill 2019, p.1-16. google scholar
  • Danışan, Gaye, “Osmanlı Takvimlerinin Analizinde Uygulanan Yöntemler ve Karşılaşılan Problemler Üzerine Bir Değerlendirme”, II. Uluslarası Prof. Dr. Fuat Sezgin İslam Bilim Tarihi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, ed. M. Cüneyt Kaya, Gürsel Aksoy, Nihal Özdemir, Istanbul University Press, Istanbul 2023. google scholar
  • Danışan, Gaye. “Osmanlı Tıp Tarihi Çalışmalarında Takvimlerin Kaynak Değeri Üzerine Tespitler (16.-17. Yüzyıl)”, Elif Gültekin (edt.), Türk-İslam Tıp Tarihi Araştırmalarında Kaynaklar, Türkiye Klinikleri, Ankara 2024, p. 47-52. google scholar
  • Danışan Polat, Gaye, 16. Yüzyılda Osmanlılarda Deniz Astronomisi ve Astronomi Aletleri, Istanbul University, Social Science Institute, Department of the History of Science, Unpublished PhD Thesis, Istanbul 2016. google scholar
  • Danışan Polat, Gaye, “An Anonymous Ottoman Compendium on Nautical Instruments and Navigation: Kitâbu’l-murûri’l-ubûr fî ilmi’l-berri ve’l-buhûr”, Mediterranea-Ricerche Storiche, issue 34, (August 2015), p.375-400. google scholar
  • Dorce, Carlos, “The Tâj al-azyâj of Muhyî al-Dîn al-Maghribî (d. 1283): methods of computation”, Suhayl, III (2003), p.193-212. google scholar
  • el-Rouayheb, Khaled, Islamic Intellectual History in the Seventeenth Century: Scholarly Currents in the Ottoman Empire and the Maghreb, New York: Cambridge University Press, 2015. google scholar
  • Herrera-Casais, Monica, “The Nautical Atlases of ‘Ali al-Sharafi”, Suhayl, International Journal for the History of the Exact and Natural Sciences in Islamic Civilisation, VIII (2008), p. 223- 263. google scholar
  • İhsanoğlu, Ekmeleddin-Ramazan Şeşen-Cevat İzgi-Cemil Akpınar-İhsan Fazlıoğlu, Osmanlı Astronomi Literatürü Tarihi, I, IRCICA, 1997 İstanbul. google scholar
  • İhsanoğlu, Ekmeleddin, «Endülüs Menşeli Bazı Bilim Adamlarının Osmanlı Bilimine Katkıları», Belleten, LVIII/223 (1994), p. 565-606. google scholar
  • İpşirli, Mehmet, “Ayn Ali Efendi”, DİA, IV, 1991, 258-259. google scholar
  • Kapoor, Ramesh, “Did Ibn Sîna Observe the Transit of Venus 1032 AD?”, Indian Journal of History of Science, XLVIII/3 (2013), p. 405-445. google scholar
  • King, David, A Survey of the Scientific Manuscripts in the Egyptian National Library, Winona Lake IN (Eisenbrauns/The American Research Center in Egypt), Indiana 1986, pp. 142-143. google scholar
  • King, David A., In synchrony with the Heavens: Studies in Astronomical Timekeeping and Instrumentation in Medieval Islamic Civilization, The Call of the Muezzin, Leiden & Boston, Brill 2004. google scholar
  • King, David, Julio Samso, “Astronomical Handbooks and Tables from the Islamic World (750-1900): An Interim Report,” Suhayl, II, (2001), p. 9-105. google scholar
  • Ledger, Jeremy Francis, Mapping Mediterranean Geographies: Geographic and Cartographic Encounters between the Islamic World and Europe, c. 1100-1600, the University of Michigan, Unpublished PhD Thesis, USA 2016. google scholar
  • Öngören, Reşat, “Muslihuddin Mustafa”, DİA, XXXI, 2020, 269-271. google scholar
  • Kennedy, Edward S.-David A. King, “Indian Astronomy in Fourteenth Century Fez: The Versified Zij of al-Qusuntini”, Journal for the History ofArabic Science, VI (1982), p. 3-46. google scholar
  • Ragep, F. Jamil-Alî al-Qushjî. “Freeing Astronomy from Philosophy: An Aspect of Islamic Influence on Science”, Osiris, XVI, (2001), p. 52-59. google scholar
  • Ragep, Sally, “Ibn Sînâ: Abu 'Alî al-Husayn ibn 'Abdallâh ibn Sînâ” Hockey, T., et al. The Biographical Encyclopedia ofAstronomers, Springer, New York, 2007, p. 570-572. google scholar
  • Rieu, Charles, Catalogue of the Turkish Manuscripts in the British Museum, the British Museum, London 1888. google scholar
  • Uludağ, Süleyman, “Ricâlü’l-gayb”, DİA, XXXV/35, 2008, 81-83. google scholar
  • Samso, On both sides of the Strait of Gibraltar. Studies in the history of medieval astronomy in the Iberian Peninsula and the Maghrib, Brill, Leiden 2020. google scholar
  • Samso, Julio, “An Outline of the History of Maghribi Zijes from the End of the Thirteenth Century”, Journal for the History ofAstronomy, XXIX/2 (1998), p. 93-102. google scholar
  • Samso, Julio, “Ibn al-Banna’: Abu al-‘Abbas Ahmad ibn Muhammad ibn ‘Uthman al-Azdî al-Marrâkushî”, Hockey, T., et al. The Biographical Encyclopedia ofAstronomers, Springer, New York 2007, p. 551- 552. google scholar
  • Shamima, Ahmed, The Paris Copy ofthe Mediterranean Sea-Atlas ofAli ibn Ahmed ibn Muhammed al-Sharfi ofSfax, 958/ 1551, Victoria University of Manchester, Unpublished Master Thesis, 1978. google scholar
  • Şen, Ahmed Tunç, Astrology in the Service of The Empire: Knowledge, Prognostication, and Politics at the Ottoman Court, 1450s-1550s., The University of Chicago, Unpublished PhD thesis, Chicago/Illinois 2016. google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Danışan, G. (2024). Mağri̇b ve Osmanlı Astronomi̇ Geleneği̇nde Senteti̇k Bi̇r Yaklaşım: Cezayi̇r Enlemi̇ içi̇n Hazırlanan 18. Yüzyıl Osmanlı Dai̇mî Takvim Örneği. Tarih Dergisi, 0(84), 79-106. https://doi.org/10.26650/iutd.1510305


AMA

Danışan G. Mağri̇b ve Osmanlı Astronomi̇ Geleneği̇nde Senteti̇k Bi̇r Yaklaşım: Cezayi̇r Enlemi̇ içi̇n Hazırlanan 18. Yüzyıl Osmanlı Dai̇mî Takvim Örneği. Tarih Dergisi. 2024;0(84):79-106. https://doi.org/10.26650/iutd.1510305


ABNT

Danışan, G. Mağri̇b ve Osmanlı Astronomi̇ Geleneği̇nde Senteti̇k Bi̇r Yaklaşım: Cezayi̇r Enlemi̇ içi̇n Hazırlanan 18. Yüzyıl Osmanlı Dai̇mî Takvim Örneği. Tarih Dergisi, [Publisher Location], v. 0, n. 84, p. 79-106, 2024.


Chicago: Author-Date Style

Danışan, Gaye,. 2024. “Mağri̇b ve Osmanlı Astronomi̇ Geleneği̇nde Senteti̇k Bi̇r Yaklaşım: Cezayi̇r Enlemi̇ içi̇n Hazırlanan 18. Yüzyıl Osmanlı Dai̇mî Takvim Örneği.” Tarih Dergisi 0, no. 84: 79-106. https://doi.org/10.26650/iutd.1510305


Chicago: Humanities Style

Danışan, Gaye,. Mağri̇b ve Osmanlı Astronomi̇ Geleneği̇nde Senteti̇k Bi̇r Yaklaşım: Cezayi̇r Enlemi̇ içi̇n Hazırlanan 18. Yüzyıl Osmanlı Dai̇mî Takvim Örneği.” Tarih Dergisi 0, no. 84 (Dec. 2024): 79-106. https://doi.org/10.26650/iutd.1510305


Harvard: Australian Style

Danışan, G 2024, 'Mağri̇b ve Osmanlı Astronomi̇ Geleneği̇nde Senteti̇k Bi̇r Yaklaşım: Cezayi̇r Enlemi̇ içi̇n Hazırlanan 18. Yüzyıl Osmanlı Dai̇mî Takvim Örneği', Tarih Dergisi, vol. 0, no. 84, pp. 79-106, viewed 23 Dec. 2024, https://doi.org/10.26650/iutd.1510305


Harvard: Author-Date Style

Danışan, G. (2024) ‘Mağri̇b ve Osmanlı Astronomi̇ Geleneği̇nde Senteti̇k Bi̇r Yaklaşım: Cezayi̇r Enlemi̇ içi̇n Hazırlanan 18. Yüzyıl Osmanlı Dai̇mî Takvim Örneği’, Tarih Dergisi, 0(84), pp. 79-106. https://doi.org/10.26650/iutd.1510305 (23 Dec. 2024).


MLA

Danışan, Gaye,. Mağri̇b ve Osmanlı Astronomi̇ Geleneği̇nde Senteti̇k Bi̇r Yaklaşım: Cezayi̇r Enlemi̇ içi̇n Hazırlanan 18. Yüzyıl Osmanlı Dai̇mî Takvim Örneği.” Tarih Dergisi, vol. 0, no. 84, 2024, pp. 79-106. [Database Container], https://doi.org/10.26650/iutd.1510305


Vancouver

Danışan G. Mağri̇b ve Osmanlı Astronomi̇ Geleneği̇nde Senteti̇k Bi̇r Yaklaşım: Cezayi̇r Enlemi̇ içi̇n Hazırlanan 18. Yüzyıl Osmanlı Dai̇mî Takvim Örneği. Tarih Dergisi [Internet]. 23 Dec. 2024 [cited 23 Dec. 2024];0(84):79-106. Available from: https://doi.org/10.26650/iutd.1510305 doi: 10.26650/iutd.1510305


ISNAD

Danışan, Gaye. Mağri̇b ve Osmanlı Astronomi̇ Geleneği̇nde Senteti̇k Bi̇r Yaklaşım: Cezayi̇r Enlemi̇ içi̇n Hazırlanan 18. Yüzyıl Osmanlı Dai̇mî Takvim Örneği”. Tarih Dergisi 0/84 (Dec. 2024): 79-106. https://doi.org/10.26650/iutd.1510305



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim04.07.2024
Kabul10.10.2024
Çevrimiçi Yayınlanma30.10.2024

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.