Tarih Dergisi

GÖNDERBİLGİ
EnglishTürkçe

Araştırma Makalesi


DOI :10.26650/iutd.699857   IUP :10.26650/iutd.699857    Tam Metin (PDF)

Yıldız Porselen Fabrikası: Kuruluş ve İşleyişiyle Sarayın Bahçesindeki Üretim Merkezi

Sinem Serin

Osmanlı Devleti’nde sanayileşme hareketinin yoğunlaştığı dönem, Sultan II. Abdülhamid devridir. Padişahın kendi sarayının bahçesine bir porselen fabrikası açtırması, teknolojide modernleşme ve çağı yakalamaya verdiği önemin en iyi göstergesi olmalıdır. Yıldız Porselen Fabrikası’nın kuruluş amacı, padişah için porselen üretmektir. Bu dönemde saray ve kasırlar Çin veya batı porselenlerinden ziyade Yıldız Porselen Fabrikası’nda üretilen eşsiz sanat eserleriyle dolmuştur. Fabrikanın pek çok benzersiz mamulü, başta Avrupa olmak üzere pek çok devlet sarayına da hediye olarak sunulmuştur. 1894 yılında faaliyete başlamış olan fabrika, idarî ve malî açıdan dönemin padişah ve sarayının gelir-giderlerini idare eden Hazine-i Hassa Nezareti’ne bağlanmıştır. Çağdaşı teknoloji örnek alınarak modern bir üretim merkezi halinde faaliyette bulunan müessesenin, idarî görevlilerin yanı sıra geniş bir teknik kadroya da sahip olduğu görülmektedir. Yıldız Porselen Fabrikası’nın inşasından itibaren teşkilatlanmasını ve işleyişini açıklığa kavuşturmayı amaçlayan bu makale, arşiv vesikaları üzerinden kurumun tarihini şekillendirmek üzere kaleme alınmıştır.

Anahtar Kelimeler: Yıldız Porselen Fabrikası, II. Abdülhamid, XIX. yy. Osmanlı Sanayileşmesi, Osmanlı Porselenciliği, Raimondo D’Aronco
DOI :10.26650/iutd.699857   IUP :10.26650/iutd.699857    Tam Metin (PDF)

Yildiz Porcelain Factory: The Heart of Production in the Palace Garden with Its Establishment and Operation

Sinem Serin

The period when the industrialization movement intensified in the Ottoman Empire corresponds to the reign of Sultan Abdulhamid II. The best indication that the Sultan attached importance to the modernization of technology and capturing the age should be his having a porcelain factory opened within the garden of his palace. The purpose of the establishment of Yildiz Porcelain Factory was to produce porcelain for the Sultan. During this period, palaces and pavilions were filled up with unique works of art produced at the Yildiz Porcelain Factory, rather than Chinese or Western porcelain. Many unique products of the factory were presented as gifts to state palaces, especially to the ones in Europe. The factory, which began its operations in 1894, was administratively and financially linked to the supervision of Imperial Treasury (Hazine-i Hassa), which managed the income and expenses of the Sultan and his palace during his era. The establishment had a diverse technical staff as well as administrative crew and served as a modern production centre by taking contemporary technology as an example. This article, which aims to explain the organization and operation of the Yildiz Porcelain Factory since its construction, has been written to narrate the history of the institution through archival documents.

Anahtar Kelimeler: Yildiz Porcelain Factory, Abdulhamid II, Ottoman Industrialization, Ottoman Porcelain, Raimondo D’Aronco

PDF Görünüm

Referanslar

  • Archival Sources google scholar
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) google scholar
  • Bâbıâli Evrak Odası Nezaret Gelen-Giden Defterleri (BEO.NGG.d). google scholar
  • Dahiliye Nezareti google scholar
  • Mektubi Kalemi (DH.MKT). google scholar
  • Sicill-i Ahval Defterleri (DH.SAİD). google scholar
  • Hazine-i Hassa Tasnifi google scholar
  • Defterler (HH.d). google scholar
  • Emlak-ı Hümayun (HH.EMK). google scholar
  • Hereke (HH.HRK). google scholar
  • İrade (HH.İ). google scholar
  • Sicill-i Ahval Defterleri (HH.SAİD.d). google scholar
  • Tahrirat (HH.THR). google scholar
  • İrade Tasnifi google scholar
  • Dahiliye (İ.DH). google scholar
  • Hususi (İ.HUS). google scholar
  • Maarif (İ.MF). google scholar
  • Maliye (İ.ML). google scholar
  • Taltif (İ.TAL). google scholar
  • Maliye Nezareti Emlâk-ı Emiriyye Müdüriyeti (ML.EEM) google scholar
  • Meclis-i Vükelâ Mazbataları (MV) google scholar
  • Yıldız Tasnifi google scholar
  • Mütenevvia (Y.MTV). google scholar
  • Perakende Arzuhal Jurnal (Y.PRK.AZJ). google scholar
  • Perakende Hazine-i Hassa (Y.PRK.HH). google scholar
  • Perakende Maiyyet-i Seniyye Dairesi (Y.PRK.MYD), 21/36. google scholar
  • Perakende Orman, Maadin Ziraat Nezareti (Y.PRK.OMZ). google scholar
  • Perakende Saray Görevlileri Maruzatı (Y.PRK.SGE). google scholar
  • Library google scholar
  • İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, II. Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri. google scholar
  • Secondary Sources google scholar
  • Ağın, Ahmed, Yıldız Sarayı Çırağan Sarayı Tarihi ve Yapılışları, İstanbul 1965. google scholar
  • Bakır, Sitare Turan, İznik Çinileri ve Gülbenkyan Koleksiyonu, Ankara 1999. google scholar
  • Batur, Afife, “19. Yüzyıl İstanbul Mimarlığında Bir Stilistik Karşılaştırma Denemesi: A. Vallaury / R. google scholar
  • D’Aronco”, Osman Hamdi Bey ve Dönemi- Sempozyum 17-18 Aralık 1992, prepared by Zeynep Rona, İstanbul 1993, p. 146-158. google scholar
  • ——————, “Yıldız Sarayı’na İlişkin Bazı Belgeler ve Türkiye’de Belgeleme Çalışmalarının Sorunları”, google scholar
  • TBMM Milli Saraylar Sempozyumu 15-17 Kasım 1984 Yıldız Sarayı/Şale- Bildiriler, İstanbul 1985, p. 89-96. google scholar
  • ——————, “Yıldız Sarayı”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, VII (1994), 520-527. google scholar
  • —————— - Selçuk Batur, “İstanbul’da 19. Yüzyıl Sanayi Yapılarından Fabrika-i Hümâyûnlar”, I. google scholar
  • Uluslararası Türk-İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Kongresi İTÜ 14-18 Eylül 1981, İstanbul 1981, p.331-341. google scholar
  • Baykal, Buket, Osmanlı Porselen Sanatı, ITU Institute of Social Sciences, Master’s thesis, İstanbul 2000. google scholar
  • Bayraktar, Nedret, “Topkapı Sarayı Müzesindeki İstanbul Manzaralı Yıldız Porselenleri”, Sanat Dünyamız,V/15 (Ocak 1979), 29-33. google scholar
  • ——————, “Yıldız Porselenleri”, Milli Saraylar Koleksiyonu’nda Yıldız Porseleni, İstanbul 1998, p.22-35. google scholar
  • ——————, İstanbul Cam ve Porselenleri, İstanbul 1982. google scholar
  • Bayram, Sadi, “Yıldız Çini Fabrikasına Ait Birkaç Vesika”, Suut Kemal Yetkin’e Armağan, Ankara 1984, p.101-105. google scholar
  • Boyar, S. Pertev, Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti Devirlerinde Türk Ressamları Hayatları ve Eserleri, Ankara 1948. google scholar
  • Cezar, Mustafa, Sanatta Batı’ya Açılış ve Osman Hamdi, İstanbul 1971. google scholar
  • Church, Arthur Herbert, English Porcelain of the Eighteenth Century, London 1911. google scholar
  • Coşansel, Demet, “19. Yüzyıl Osmanlı Saraylarında Fransız ve Yıldız Porselenleri”, MS Milli Saraylar, Issue 3 (2006), s. 133-144. google scholar
  • Ezgü, Fuad, Yıldız Sarayı Tarihçesi, İstanbul 1962. google scholar
  • Georgeon, François, Sultan Abdülhamid, trans. Ali Berktay, İstanbul 2006. google scholar
  • İlgürel, Sevim, “Yıldız Köşkü”, İA, XIII (1986), 423-428. google scholar
  • İslimyeli, Nüzhet, Türk Plâstik Sanatçıları Ansiklopedisi, II, Ankara 1969. google scholar
  • Kalyoncu, Hülya, Topkapı Sarayı Müzesi Yıldız Porselenleri Koleksiyonu’nun Değerlendirilmesi, Mimar google scholar
  • Sinan Fine Arts University Institute of Social Sciences, Department of Art History, PhD Thesis, İstanbul 2011. google scholar
  • Kâzım, Musa, “Darbhanenin Ahval-i Dahiliyesi”, TOEM, year 2, fascicle 9, t.m., p. 551-557. google scholar
  • Keskin, Özkan, Orman ve Ma‘âdin Nezâreti’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri, I.U. Ins. Soc. Sci., PhD Thesis,İstanbul 2005. google scholar
  • Kocabaş, Hüseyin, Porselencilik Tarihi, Bursa 1940. google scholar
  • Küçükerman, Önder, Dünya Saraylarının Prestij Teknolojisi: Porselen Sanatı ve Yıldız Çini Fabrikası,İstanbul 1987. google scholar
  • Milli Saraylar Yıldız Çini ve Porselen İşletmesi, İstanbul 2007. google scholar
  • Osman Hamdi ve Sanayi-i Nefise Mektebi, prepared by Adnan Çoker, İstanbul 1983. google scholar
  • Osman Nuri, Bilinmeyen Abdülhamid Abdülhamid-i Sâni ve Devr-i Saltanatı, I-II, prepared by Osman Selim Kocahanoğlu, İstanbul 2017. google scholar
  • Öz, Tahsin “Ahmet Fethi Paşa ve Müzeler”, Türk Tarih, Arkeolografya ve Etnografya Dergisi, Issue 5 (1949),p. 2-5. google scholar
  • ——————, “Yıldız Çini Fabrikası”, Arkitekt, XV/161-162 (İstanbul 1945), p. 107-110. google scholar
  • Raby, Julian - Nurhan Atasoy, İznik Seramikleri, London 1989. google scholar
  • Serin, Sinem, Yıldız Çini/Porselen Fabrikası, Istanbul University Institute of Social Sciences, Department of History, Master’s Thesis, İstanbul 2009. google scholar
  • Shaw, Wendy M. K. Osmanlı Müzeciliği Müzeler, Arkeoloji ve Tarihin Görselleştirilmesi, trans. Esin Soğancılar, İstanbul 2004. google scholar
  • Sultan Abdülhamid, Tahsin Paşa’nın Yıldız Hatıraları, Boğaziçi Yay., İstanbul 1999. google scholar
  • Şahin, Faruk, Seramik Sözlüğü, İstanbul 1983. google scholar
  • Talay, Aydın, Eserleri ve Hizmetleriyle II. Abdülhamid, İstanbul 2007. google scholar
  • Terzi, Arzu T., “XIX. Yüzyıl Sonlarında Ebniye-i Seniyye İdaresi (Görevleri ve Teşkilâtı)”, Tarih Enstitüsü Dergisi, Issue 16 (1998), p. 109-119. google scholar
  • ——————, Hazine-i Hassa Nezareti, Ankara 2000. google scholar
  • ——————, Bağdat-Musul’da Abdülhamid’in Mirası Petrol ve Arazi, İstanbul 2009. google scholar
  • Ürekli, Fatma, Sanayi-i Nefîse Mektebi’nin Kuruluşu ve Türk Eğitim Tarihindeki Yeri, Istanbul University Institute of Social Sciences, Department of History, PhD Thesis, İstanbul 1997. google scholar
  • Zonaro, Fausto, Abdülhamid’in Hükümdarlığında Yirmi Yıl Fausto Zonaro’nun Hatıraları ve Eserleri, prepared by Cesare Mario Trevigne-Erol Makzume, trans. Turan Alptekin-Lotte Romano, İstanbul 2008. google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Serin, S. (2020). Yıldız Porselen Fabrikası: Kuruluş ve İşleyişiyle Sarayın Bahçesindeki Üretim Merkezi. Tarih Dergisi, 0(72), 139-166. https://doi.org/10.26650/iutd.699857


AMA

Serin S. Yıldız Porselen Fabrikası: Kuruluş ve İşleyişiyle Sarayın Bahçesindeki Üretim Merkezi. Tarih Dergisi. 2020;0(72):139-166. https://doi.org/10.26650/iutd.699857


ABNT

Serin, S. Yıldız Porselen Fabrikası: Kuruluş ve İşleyişiyle Sarayın Bahçesindeki Üretim Merkezi. Tarih Dergisi, [Publisher Location], v. 0, n. 72, p. 139-166, 2020.


Chicago: Author-Date Style

Serin, Sinem,. 2020. “Yıldız Porselen Fabrikası: Kuruluş ve İşleyişiyle Sarayın Bahçesindeki Üretim Merkezi.” Tarih Dergisi 0, no. 72: 139-166. https://doi.org/10.26650/iutd.699857


Chicago: Humanities Style

Serin, Sinem,. “Yıldız Porselen Fabrikası: Kuruluş ve İşleyişiyle Sarayın Bahçesindeki Üretim Merkezi.” Tarih Dergisi 0, no. 72 (Mar. 2025): 139-166. https://doi.org/10.26650/iutd.699857


Harvard: Australian Style

Serin, S 2020, 'Yıldız Porselen Fabrikası: Kuruluş ve İşleyişiyle Sarayın Bahçesindeki Üretim Merkezi', Tarih Dergisi, vol. 0, no. 72, pp. 139-166, viewed 14 Mar. 2025, https://doi.org/10.26650/iutd.699857


Harvard: Author-Date Style

Serin, S. (2020) ‘Yıldız Porselen Fabrikası: Kuruluş ve İşleyişiyle Sarayın Bahçesindeki Üretim Merkezi’, Tarih Dergisi, 0(72), pp. 139-166. https://doi.org/10.26650/iutd.699857 (14 Mar. 2025).


MLA

Serin, Sinem,. “Yıldız Porselen Fabrikası: Kuruluş ve İşleyişiyle Sarayın Bahçesindeki Üretim Merkezi.” Tarih Dergisi, vol. 0, no. 72, 2020, pp. 139-166. [Database Container], https://doi.org/10.26650/iutd.699857


Vancouver

Serin S. Yıldız Porselen Fabrikası: Kuruluş ve İşleyişiyle Sarayın Bahçesindeki Üretim Merkezi. Tarih Dergisi [Internet]. 14 Mar. 2025 [cited 14 Mar. 2025];0(72):139-166. Available from: https://doi.org/10.26650/iutd.699857 doi: 10.26650/iutd.699857


ISNAD

Serin, Sinem. “Yıldız Porselen Fabrikası: Kuruluş ve İşleyişiyle Sarayın Bahçesindeki Üretim Merkezi”. Tarih Dergisi 0/72 (Mar. 2025): 139-166. https://doi.org/10.26650/iutd.699857



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim17.11.2020
Kabul22.12.2020
Çevrimiçi Yayınlanma31.12.2020

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.