Tradition of Knowledge in the Mamluk Period – II
The Issue of Ruling with Mūjab in Mamluk Judicial System According to Ibn Al-ghars’s Al-fawākih Al-badriyya
Burak ErginIn the Mamluk judicial system, people could raise their cases to the qāḍīs of different legal schools. Yet sometimes a case, which had already been concluded by a qāḍī using the word mūjab according to the rules of his own madhhab, was taken to the court of the qāḍī of another madhhab. Such examples caused debates among scholars about how to give the final judgement in related case as well as the scope and interpretation of the first qāḍī’s verdict based on the term mūjab. Hanafi jurists penned treatises on this legal issue. Ibn al-Ghars (d. 894/1489), a respected Hanafi authority in the Mamluk Cairo, also wrote a treatise on this subject, entitled Fawākih al-badriyya fi al aqdhiyya al-hukmiyya, a work that influenced later Hanafi authorities including Zayn al-Dīn Ibn Nujaym (d. 970/1563), Sirāj al-Dīn Ibn Nujaym (d. 1005/1596), and Ibn Ābidīn (d. 1252/1836). This paper examines Ibn al Ghars’s work and his opinions regarding mūjab through sample cases in order to understand the Mamluk judicial system based on four chief judges from the four legal schools.
İbnü’l-gars’in El-fevâkihü’l Bedriyye’si̇nde Memlük Adli̇ Si̇stemi̇ni̇n Doğurduğu Mûceble Hüküm Meselesi̇
Burak ErginMemlükler dönemi yargı sisteminde kişiler davalarını farklı mezhep kadılarına götürebilmekteydiler. Bir mezhebe göre mûceb lafzı kullanılarak belli bir hukuki zemine oturtulan dava, yeni bir anlaşmazlık durumunda diğer bir mezhep kadısı tarafından görülmekte ve nihayetinde davanın nasıl sonuçlandırılacağı meselesi âlimler arasında tartışmalara neden olmaktaydı. Özellikle ilk kadının mûceb ifadesini kullanarak verdiği kararın kapsamı ve yorumuyla ilgili tartışmalar yaşanabilmekteydi. Hanefî fakihler bu hukuki meselenin çözümüyle ilgili risaleler kaleme aldılar. Hanefî fakih İbnü’l-Gars (ö. 894/1489) da bu konuda Fevâkihü’l-bedriyye fi’l-akzıyeti’l-hükmiyye isminde bir risale telif etmiş ve onun bu risalesi sonraki Hanefî literatüründe etkili olmuştur. Nitekim Zeynüddin İbn Nüceym (ö. 970/1563), Sirâceddin İbn Nüceym (ö. 1005/1596) ve İbn Âbidîn (ö. 1252/1836) gibi âlimler İbnü’l Gars’ın mûceb konusuna dair görüşünü ve taksimini eserlerine alarak kabul etmişlerdir. Bu çalışmada İbnü’l-Gars’ın mezkûr eseri incelenecek ve konu örnek davalar üzerinden açıklanarak Memlükler dönemi yargı sistemindeki dört mezhep uygulamasının bir yansımasının işleyişi tasvir edilecektir.
