Research Article


DOI :10.26650/iuturkiyat.991694   IUP :10.26650/iuturkiyat.991694    Full Text (PDF)

Notes on Words Borrowed from Persian in Tuvinian Language

Salih Mehmet Arçın

Languages interact with each other for cultural, economic, political, social, and religious reasons, among others. Although the direction of this exchange is mostly from the dominant culture to the sub-culture, a reverse exchange also happens. Language has the power to influence various communities regardless of the perception of a near or distant space because it is a means of communication. In this vein, it is known that there are borrowed words in the vocabularies of both extinct and living spoken and written languages in the world. It is clearly seen in vocabulary analyses that no language is free of borrowed words — that is, a pure language. From this perspective, there can be interaction relations between languages X and Y, for example, and this interaction can be established through language Z or other languages. Within this framework, this study aims to analyze words in Tuvinian — related to the Siberian group of Turkic languages — borrowed from Persian. Although the existence of words borrowed from Persian in Turkic languages is known, it is rather remarkable that Tuvinian vocabulary also has data from the Persian language. The method used in this study comprised reviewing Etimologiçeskiy slovar’ Tuvinskogo yazıka (Tom I-II-III-IV), Etimologiçeskiy slovar’ tyurkskih yazıkov (Tom II), Tolkovıy slovar’ Tuvinskogo yazıka (Tom I-II), and Tuvinsko-russkiy slovar’, which contain language data pertaining to Tuvinian vocabulary, as well as indexing words of Persian origin in these works. As a result of this literature review, 24 words of Persian origin were identified in the Tuvinian language. This study further investigated whether these identified words of Persian origin were borrowed directly or through mediating languages, if any. In consequence, it was found that these words entered the Tuvinian language in the following ways: (a) Persian >> Mongolian languages >> Tuvinian language; (b) Persian >> Russian >> Tuvinian language; (c) Persian >> Russian >> Altai language >> Tuvinian language; (d) Persian >> Turkic languages >> Russian >> Tuvinian language; and (e) Persian >> ? >> Tuvinian language.

DOI :10.26650/iuturkiyat.991694   IUP :10.26650/iuturkiyat.991694    Full Text (PDF)

Tuva Türkçesindeki Farsça Alıntılar Üzerine Notlar

Salih Mehmet Arçın

Diller; kültürel, iktisadi, siyasi, sosyal, dinî ve türlü sebeplerden dolayı birbirleriyle etkileşim hâline girmektedir. Bu etkileşimin yönü, çoğunlukla üst kültürden alt kültüre olmakla birlikte tam tersi yönde de gerçekleşebilmektedir. Öyle ki, dil bir iletişim aracı olması açısından çeşitli toplulukları yakın veya uzak bir mekân algısına bağlı kalmaksızın etkileme gücüne sahiptir. Bu noktada dünya üzerinde gerek ölü diller gerekse de hâlihazırda çeşitli toplumlarda konuşma ve yazı dili olarak varlığını sürdüren canlı dillerin söz varlığında alıntı sözcüklerin yer aldığı bilinmektedir. Söz varlığı incelemelerinde alıntı sözcük olmayan bir dilin, diğer bir deyişle saf bir dilin olmasının mümkün olmadığı açık bir şekilde görülmektedir. Bu açıdan sözgelimi X dili ile Y dilinin etkiletişim ilişkisi birbirleri arasında olabileceği gibi, farklı bir Z dili veya başka dillerin aracı olması ile de tesis edilebilir. İşte bu hususla bağlantılı olarak çalışmadaki amacımız Sibirya Grubu Türk lehçelerinden Tuva Türkçesindeki Farsça alıntı sözcükleri incelemektir. Farsça alıntı sözcüklerin Türk lehçelerinde görünümü bilinen bir gerçek olmakla birlikte Tuva Türkçesinin söz varlığında söz konusu dilin verilerinin mevcut olması oldukça dikkat çekicidir. Çalışmamızda yöntem olarak Tuva Türkçesinin söz varlığına dair dil verilerini ihtiva eden Etimologiçeskiy slovar’ Tuvinskogo yazıka (Tom I-II-III-IV), Etimologiçeskiy slovar’ tyurkskih yazıkov (Tom II), Tolkovıy slovar’ Tuvinskogo yazıka (Tom I-II) ve Tuvinsko-russkiy slovar’ adlı kaynaklar taranmış ve söz konusu eserlerdeki Farsça kökenli sözcükler fişlenmiştir. Tarama neticesinde Tuva Türkçesinde Farsça kökenli 24 sözcük tespit edilmiştir. Tanıklanan Farsça kökenli sözcüklerin Tuva Türkçesine doğrudan alıntı olup olmadığı veya hangi aracı diller vasıtasıyla alıntılandığı çalışmamızda tartışılmıştır. Sonuç olarak, bu sözcüklerin Tuva Türkçesine giriş şekillerinin (a) Farsça >> Moğol dilleri >> Tuva Türkçesi; (b) Farsça >> Rusça >> Tuva Türkçesi; (c) Farsça >> Rusça >> Altay Türkçesi >> Tuva Türkçesi; (d) Farsça >> Türk lehçeleri >> Rusça >> Tuva Türkçesi; (e) Farsça >> ? >> Tuva Türkçesi biçiminde olduğu görüşüne ulaşılmıştır. 


EXTENDED ABSTRACT


This study analyzes words in Tuvinian — related to the Siberian group of Turkic languages — borrowed from Persian. Although the existence of words borrowed from Persian in Turkic languages is known, it is rather remarkable that Tuvinian vocabulary also has data from the Persian language.

So far, no exclusive study has been conducted on words in Tuvinian borrowed from Persian. When discussing Persian words in other Siberian Turkic dialects or other languages in Siberia, they are elaborated only if such words are witnessed in Tuvinian. Some words of Persian origin are also shown in the etymological dictionary of Tuvinian. Marek Stachowski has produced pioneering studies in this field. Marek Stachowski analyzed Persian and Arabic origin words in southern Siberian Turkic dialects in his article, “Beiträge zur Kenntnis der arabischen und persischen Lehnwörter in den südsibirischen Türksprachen.” In this study, he underlined the form of the following words of Persian origin in Tuvinian: bazār, tar(y), däptär, kügür, bolat, čigir, taxta, kudaj, and kinči. In another study by Stachowski, referred to as “Persische Etymologien in der Geschichte der jakutischen Wortforschung,” he recorded the word par, which he considered to be of Persian origin and had not presented in his previous work. Finally, the word kās is identified as a Tuvinian word borrowed from Persian in Stachowski’s article, “Persian Loan Words in 18th Century Yeniseic and the Problem of Linguistic Areas in Siberia.”

In addition to Stachowski’s studies, Marzanna Pomorska analyzed words of Persian origin in the Chulym Turkic language in her article, “Notes on Persian Loan Words in the Chulym Turkic Dialects.” In this article, Pomorska showed the words in question if the same words were also present in Tuvinian, when marking the words of Persian origin in the Chulym Turkic language. In Pomorska’s work, the words she recorded as borrowed from Persian were Boz̆a, dary, kügür, kudaj, kās, bolat, çigir, and taχta. Nonetheless, it should be noted that although Pomorska’s study focused on words in Chulym Turkic borrowed from Persian, if any Persian-origin word found in Chulym Turkic was used in other Turkic dialects, the study also referred to these other languages where that word was being used. In other words, this study referred to common words in general Turkish although mainly dwelling upon the data on the Chulym Turkic language. The studies mentioned above, however, did not directly tackle Persian-origin words in Tuvinian but only referred to such words when analyzing Persian-origin words in other Siberian Turkic dialects. Hence, this study specifically elaborates on words in Tuvinian that are borrowed from Persian. While determining words borrowed from Persian, we reviewed the following works: ESTY-I, ESTY-II, ESTY-III, ESTY-IV, ESTYa-II, TSTY-I, TSTY-II, and TuvRS. As a result of this review, we identified 14 new Persian-origin words (çadır, çemodan, doos: aldın-doos (togus), doydu, duran, kas, kindan, kojay, kurbustu, majı, margaa, mede ~ me’de, merze, and terek) in addition to those recorded by Stachowski (bazār, bolat, čigir, tar(y), däptär, kās, kudaj, kügür, and taxta) and Pomorska (boz̆a, bolat, čigir, dary, kās, kudaj, kügür, and taχta).

In Tuvinian, 24 words of Persian origin have been identified. We believe that the way these words were introduced to Tuvinian was as follows: (a) Persian >> Mongolian languages >> Tuvinian language; (b) Persian >> Russian >> Tuvinian language; (c) Persian >> Russian >> Altai language >> Tuvinian language; (d) Persian >> Turkic languages >> Russian >> Tuvinian language; and (e) Persian >>? >> Tuvinian language.


PDF View

References

  • Akın, Cüneyt. Hüseyin Karasayev’in “Kamus Nama” Adlı Eseri ve Çağdaş Kırgız Türkçesindeki Alıntı Kelimelerde Görülen Ses Değişmeleri. Doktora tezi, Ege Üniversitesi, 2011. google scholar
  • Altaysko-russkiy slovar’ [Altay-orus sözlik]. Gorno-Altaysk, 2018. (ARs.) google scholar
  • Arıkoğlu, Ekrem ve Klara Kuular. Tuva Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları, 2003. (TTS) google scholar
  • Arıkoğlu, Ekrem, Cıldız Alimova, Rahat Askarova ve Bilge Kağan Selçuk. Kırgızça-türkçö sözdük [Kırgızca- google scholar
  • Türkçe Sözlük], I, A-J. Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları, 2017. (KırTS-I) google scholar
  • Bol’şoy akademiçeskiy Mongol’sko-russkiy slovar’ v çetıryoh tomah. T 2, D-O, Moskva, 2001. (BAMRS-II) google scholar
  • Clauson, Sir Gerard. An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, London: Oxford University Press, 1972. (ED) google scholar
  • Çernıh, P. Ya. İstoriko-etimologiçeskiy slovar’ sovremennogo Russkogo yazıka, II. Moskva, 1999. (İESSR.-II) google scholar
  • Doerfer, Gerhard. Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen II. Wiesbaden, 1965. (TMEN) google scholar
  • Dorju, M. D. Tıva dıldıy dialekt slovarı. Kızıl, 2011. (TDDS) google scholar
  • Drevnetyurkskiy slovar’. Leningrad, 1969. (DTS) google scholar
  • Etimologiçeskiy slovar’ Mongol’skih yazıkov. Tom I, A-E, Moskva, 2015. (ESMY-I) google scholar
  • Etimologiçeskiy slovar’ Mongol’skih yazıkov. Tom II, G-P, Moskva, 2016. (ESMY-II) google scholar
  • Etimologiçeskiy slovar’ Mongol’skih yazıkov. Tom III, Q-Z, Moskva, 2018. (ESMY-III) google scholar
  • Fasmer, Maks. Etimologiçeskiy slovar’ Russkogo yazıka. Tom I (A-D), Moskva: Progres, 1986. (ESRY-I) google scholar
  • Fasmer, Maks. Etimologiçeskiy slovar’ Russkogo yazıka. Tom IV (T-Yatşur), Moskva: Progres, 1987. (ESRY-IV) google scholar
  • Gürsoy-Naskali, Emine ve Muvaffak Duranlı. Altayca-Türkçe Sözlük, Ankara: TDK Yayınları, 1999. (ATs.) google scholar
  • Gürsoy-Naskali, Emine, Viktor Butanayev, Almagül İsina, Erdal Şahin, Liaisan Şahin ve Aylin Koç. Hakasça-Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları, 2007. (HTs.) google scholar
  • Khabtagaeva, Bayarma. Mongolic Elements in Tuvan. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2009. google scholar
  • Lessing, Ferdinand D. Moğolca-Türkçe Sözlük. Çeviren Günay Karaağaç. Ankara: TDK Yayınları, 2017. (MTs.) google scholar
  • Liddell, H. G., R. Scott (1940). A Greek-English Lexicon. Revised and augmented throughout by. Sir Henry google scholar
  • Stuart Jones. with the assistance of. Roderick McKenzie. Oxford: Clarendon Press, 1940. (GEL) google scholar
  • Mustafayev, E. M., V. G. Tşerbinin. Büyük Rusça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Multilingual, 1996. (RSS) google scholar
  • Ölmez, Mehmet. Tuwinischer wortschatz (mit alttürkisschen und mongolischen Parallelen) [Tuvacanın Sözvarlığı (Eski Türkçe ve Moğolca Denkleriyle)]. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2007. (TW) google scholar
  • Pomorska, Marzanna. “Notes on Persian loan words in the Chulym Turkic dialects”, Per Urales ad Orientem, Iter polyphonicum multilingue, Festskrift tillagnad Juha Janhunen pâ hans sextioârsdag den 12 februari 2012, Suomalais-Ugrilaisen Seuran Toimituksia = Memoires de la Societe Finno-Ougrienne “264” (2012): 299-308. google scholar
  • Radlov, V. V. Opıt slovarya tyurkskih nareçiy. Tom II. St. Petersbourg, 1899. (RSl-II) google scholar
  • Radlov, V. V. Opıtslovarya tyurkskih nareçiy. TomIII. St. Petersbourg, 1905. (RSl-III) google scholar
  • Radlov, V. V. Opıt slovarya tyurkskih nareçiy. Tom IV. St. Petersbourg, 1911. (RSl.-IV) google scholar
  • Ramstedt, G. J. Kalmückisches wörterbuch. Helsinki, 1935. (KW) google scholar
  • Râsânen, Martti. Versuch eines etymologischen WörterbuchsderTürksprachen. Helsinki: Suomalais-Ugrilainen Seura, 1969. (VEWT) google scholar
  • Rassadin, V. İ. Fonetika i leksika Tofalarskogo yazıka. Ulan-Ude, 1971. google scholar
  • Rassadin, V. İ. Tofalarsko-russkiy slovar’. İrkutsk, 1995. (TofRS) google scholar
  • Ryumina-Sırkaşeva, L. T. ve N. A. Kuçigaşeva. Teleüt Ağzı Sözlüğü. Çeviren Şükrü Halûk Akalın, Caştegin Turgunbayev. Ankara: TDK Yayınları, 2000. (TAS) google scholar
  • Saxa tılın bıhaarıılaax tıld’ıta [Tolkovıy slovar’ Yakutskogo yazıka]. Tom II, B, Novosibirsk: Nauka, 2005. google scholar
  • (STBT-II) google scholar
  • Saxa tılın bıhaarıılaax ulaxan tıld’ıta [Bol’şoy tolkovıy slovar’ Yakutskogo yazıka]. Tom VIII, C, Novosibirsk: Nauka, 2011. (STBUT-VIII) google scholar
  • Sevortyan, E. V. Etimologiçeskiy slovar’ tyurkskih yazıkov. B, Moskva, 1978. (ESTYa-II) google scholar
  • Sevortyan, E. V. Etimologiçeskiy slovar’ tyurkskih yazıkov. L-M-N-P-S. Moskva, 2003. (ESTYa-IV) google scholar
  • Sravnitel’no-istoriçeskaya grammatika Tyurkskih yazıkov. leksika. red. E. R. Tenişev. Moskva: Nauka, 2001. google scholar
  • (SİGTYA L) google scholar
  • Stachowski, Marek. “Persische Etymologien in der Geschichte der jakutischen Wortforschung”, Zeitschrift der Deutschen Morgenlandischen Gesellschaft, Bd. 142 (1992): 105-119. google scholar
  • Stachowski, Marek. “Beitrâge zur Kenntnis der arabischen und persischen Lehnwörter in den südsibirischen Türksprachen”, Folia Orientalia 29 (1992-93): 247-259. google scholar
  • Stachowski, Marek. “Persian Loan Words in 18th Century Yeniseic and the Problem of Linguistic Areas in Siberia”, In The Orient Where The Gracious Light...- Satura Orientalis in Honorem Andrzej Pisowicz-içinde, ed. Anna Krasnowolska, Kinga Maciuszak, Barbara Mçkarska, 179-18. Krakow, 2006. google scholar
  • Steingass, Francis Joseph. A comprehensive Persian-English dictionary. 5th edition. London: Routledge & Kegan Paul Limeted, 1963. (St.) google scholar
  • Tannagaşeva, N. N. Kurpeşko ve Şükrü Halûk Akalın. Şor Sözlüğü. Adana: Türkoloji Araştırmaları, 1995. (ŞS) google scholar
  • Tatarintsev, B. İ. Etimologiçeskiy slovar’ Tuvinskogo yazıka. Tom I, A-B, Novosibirsk: Nauka, 2000. (ESTY-I) google scholar
  • Tatarintsev, B. İ. Etimologiçeskiy slovar’ Tuvinskogo yazıka. Tom II, D, Yo, İ, Y, Novosibirsk: Nauka, 2002. google scholar
  • (ESTY-II) google scholar
  • Tatarintsev, B. İ. Etimologiçeskiy slovar’ Tuvinskogo yazıka. Tom III, K-L, Novosibirsk: Nauka, 2004. (ESTY-III) google scholar
  • Tatarintsev, B. İ. Etimologiçeskiy slovar’ Tuvinskogo yazıka. Tom IV, M, N, O, Ö, P, Novosibirsk: Nauka, 2008. (ESTY-IV) google scholar
  • Tenişev, E. R. (ed.). Tuvinsko-russkiy slovar’. Moskva, 1968. (TuvRS) google scholar
  • Tietze, Andreas. Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı. I. cilt, A-E, İstanbul: Simurg, 2002. (TETTL) google scholar
  • Tolkovıy slovar’ Tuvinskogo yazıka. Tom I, A-Y, Novosibirsk: Nauka, 2003. (TSTY-I) google scholar
  • Tolkovıy slovar’ Tuvinskogo yazıka. Tom II, K-S, Novosibirsk: Nauka, 2011. (TSTY-II) google scholar
  • Vladimirtsov, B. Ya. Sravnitel’naya grammatika Mongol’skogo pis’mennogo yazıka i Halhaskogo nareçiya: vvedeniye i fonetika. Leningrad, 1929. google scholar
  • Wehr, H. A Dictionary of Modern Written Arabic. ed. J. Milton Cowan, Third Edition. New York, 1976. google scholar

Citations

Copy and paste a formatted citation or use one of the options to export in your chosen format


EXPORT



APA

Arçın, S.M. (2021). Notes on Words Borrowed from Persian in Tuvinian Language. Journal of Turkology, 31(1), 65-86. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.991694


AMA

Arçın S M. Notes on Words Borrowed from Persian in Tuvinian Language. Journal of Turkology. 2021;31(1):65-86. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.991694


ABNT

Arçın, S.M. Notes on Words Borrowed from Persian in Tuvinian Language. Journal of Turkology, [Publisher Location], v. 31, n. 1, p. 65-86, 2021.


Chicago: Author-Date Style

Arçın, Salih Mehmet,. 2021. “Notes on Words Borrowed from Persian in Tuvinian Language.” Journal of Turkology 31, no. 1: 65-86. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.991694


Chicago: Humanities Style

Arçın, Salih Mehmet,. Notes on Words Borrowed from Persian in Tuvinian Language.” Journal of Turkology 31, no. 1 (Sep. 2024): 65-86. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.991694


Harvard: Australian Style

Arçın, SM 2021, 'Notes on Words Borrowed from Persian in Tuvinian Language', Journal of Turkology, vol. 31, no. 1, pp. 65-86, viewed 20 Sep. 2024, https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.991694


Harvard: Author-Date Style

Arçın, S.M. (2021) ‘Notes on Words Borrowed from Persian in Tuvinian Language’, Journal of Turkology, 31(1), pp. 65-86. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.991694 (20 Sep. 2024).


MLA

Arçın, Salih Mehmet,. Notes on Words Borrowed from Persian in Tuvinian Language.” Journal of Turkology, vol. 31, no. 1, 2021, pp. 65-86. [Database Container], https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.991694


Vancouver

Arçın SM. Notes on Words Borrowed from Persian in Tuvinian Language. Journal of Turkology [Internet]. 20 Sep. 2024 [cited 20 Sep. 2024];31(1):65-86. Available from: https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.991694 doi: 10.26650/iuturkiyat.991694


ISNAD

Arçın, SalihMehmet. Notes on Words Borrowed from Persian in Tuvinian Language”. Journal of Turkology 31/1 (Sep. 2024): 65-86. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.991694



TIMELINE


Submitted07.09.2021
Accepted15.09.2021
Published Online03.12.2021

LICENCE


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


SHARE




Istanbul University Press aims to contribute to the dissemination of ever growing scientific knowledge through publication of high quality scientific journals and books in accordance with the international publishing standards and ethics. Istanbul University Press follows an open access, non-commercial, scholarly publishing.