Atatürk Devri Türk Dış Politikası 1920-1938: Kafkasya, Balkanlar, Ortadoğu Siyasi, Sosyal, Kültürel, Ekonomik İlişkiler Perspektifinden

EnglishTürkçe

BÖLÜM


DOI :10.26650/B/AA09.2021.009.02   IUP :10.26650/B/AA09.2021.009.02    Tam Metin (PDF)

Atatürk Döneminde Türkiye Cumhuriyeti - Bulgaristan İlişkileri

Bülent Yıldırım, Harun Bekir

Türk Millî Mücadelesi, Birinci Dünya Savaşı sonrası galip devletler tarafından mağlup devletlere zorla kabul ettirilen Versay sisteminin yok olmasının başlangıcı olarak değerlendirilmiştir. Milli Mücadele bu sebeple Bulgaristan’da da büyük ilgiyle takip edilmiş ve bazı ümitlerin doğmasını da sağlamıştır. Türk milli mücadelesinin başarıyla sonuçlanıp işgalci güçlerin Anadolu’dan atılması sonrasında Türkiye ile Bulgaristan arasında iyi komşuluk ve dostluk arzusu devam etmiştir. 24 Temmuz 1923’te Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanmasından sonra Bulgar Hükümeti 31 Ağustos 1923’te Todor Markov’u resmî elçi sıfatıyla Türkiye’ye göndermiştir. Bütün bu gelişmelerden sonra sıra iki ülke arasında yapılacak bir dostluk anlaşmasına gelmiştir. İki yıla yakın devam eden Türk-Bulgar görüşmeleri 18 Ekim 1925’te Türkiye ve Bulgaristan arasında beş maddeden oluşan bir Dostluk Anlaşması, Ek Protokol ve İkamet Sözleşmesi ile sonuçlanmıştır. Ankara Antlaşması ve Ek Protokolü ile İkamet Sözleşmesi 17 Ağustos 1926 günü yürürlüğe girmiştir. Bu antlaşma sonrasında öncelikle yapılan ticarî anlaşmalarla iki ülke ilişkileri canlılık kazanmış, 6 Mart 1929’da Tarafsızlık, Uzlaşma, Adlî Tesviye ve Hakem Anlaşması imzalanmıştır. İki ülke arasındaki siyasi ilişkiler 1929’dan itibaren farklı kamplarda yer alınmaya başlamasıyla kısmen yara alsa da Türkiye Bulgaristan’ın da Balkan Paktı’na girmesi için çaba harcamış, Yugoslavya, Yunanistan ve Romanya’ya göre Türkiye’nin Bulgaristan ile ilişkileri görece daha iyi olmuştur. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında Bulgaristan ile daha iyi olan ilişkilerde bir müddet sonra çeşitli sorunlar ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu sorunlardan birisi Bulgaristan’daki Türk azınlığın maruz kaldığı baskılar ve saldırılar olmuştur. Bulgaristan ile siyasî ve diplomatik ilişkilerde bazı dönemlerde birtakım sorunlar yaşansa da kültürel alanda her zaman münasebetler devam etmiştir.


Anahtar Kelimeler: Türkiye, Bulgaristan, Atatürk, Aleksandar Stamboliyski, Balkan Antantı
DOI :10.26650/B/AA09.2021.009.02   IUP :10.26650/B/AA09.2021.009.02    Tam Metin (PDF)

Relations of the Republic of Turkey and Bulgaria During Ataturk’s Era

Bülent Yıldırım, Harun Bekir

The Turkish War of Independence was the beginning of the end of the Treaty of Versailles, signed between the victorious and defeated states after WWI. Therefore, Bulgaria was very interested in the Turkish War of Independence because it gave them hope for their own fate. Turks expelled the occupying forces from Anatolia and successfully concluded the War of Independence, after which Turkey maintained good relations with Bulgaria. The Bulgarian Government appointed Todor Markov as the official ambassador to Turkey on August 31, 1923, following the signing of the Treaty of Lausanne on July 24, 1923. After all these developments, it had been high time that Bulgaria and Turkey signed a friendship agreement. The two-year talks resulted in a five-article Friendship Agreement, Additional Protocol, and Residence Agreement on October 18, 1925. The Ankara Agreement and its additional protocol and Residence Agreement entered into force on August 17, 1926, followed by trade agreements paving the way for dynamic relations. The two countries signed the Treaty of Neutrality, Conciliation, Judicial Settlement, and Arbitration on March 6, 1929. The political relations were partially setback because the two countries took part in different camps after 1929. However, Turkey supported Bulgaria for its membership in the Balkan Pact. Turkey had better relations with Bulgaria than with Yugoslavia, Greece, and Romania. The favorable Turkish-Bulgarian relations in the early years of the Turkish Republic hit some roadblocks after a while due to unresolved issues such as pressure and attacks targeting the Turkish minority in Bulgaria. Although Bulgaria and Turkey had to deal with some political and diplomatic problems, they never cut off their cultural communication.


Anahtar Kelimeler: Turkey, Bulgaria, Atatürk, Aleksandar Stamboliyski, the Balkan Pact

Referanslar

  • Ağanoğlu, H. Y. (2001). Osmanlı’dan Cumhuriyete Balkanların makus talihi göç. İstanbul, Türkiye: Kum Saati Yay. google scholar
  • Akın, V. (1996). Trakya’nın Türkler’e devir teslimi. Ankara, Türkiye: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayını, No: 96/76. google scholar
  • Akın, V. (Aralık 2012). Türkiye Cumhuriyeti ile Bulgaristan arasında siyasi ilişkilerin kurulmasında 1925 Dostluk Anlaşması’nın yeri ve önemi. Trakya Üniversitesi Balkan Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 1. google scholar
  • Bayraktarova, E. (2009). Bulgaristan’daki Müslüman azınlıkların statüsü (1908-1919) (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul, Türkiye. google scholar
  • Belgelerle Mustafa Kemal Atatürk ve Türk Bulgar ilişkileri (1913-1938), (2002). Ankara, Türkiye: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. google scholar
  • Bıçaklı, H. A. (2016). Türkiye Bulgaristan ilişkileri (1878-2008). Ankara, Türkiye: İmge Yay. google scholar
  • Bıçaklı, H. A. (Aralık 2016). Türkiye Bulgaristan ilişkileri (1878-2008). Ankara,Türkiye: İmge Kitapevi. google scholar
  • Bıyıklıoğlu, T. (1992). Trakya’da Milli Mücadele, (C. I-II). Ankara, Türkiye: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları. google scholar
  • Bolat, B. (2013). 1932 Kessarevo/ Kesarevo/ Kesenova olayı/ faciası/ hadisesi, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIII/26, İzmir, Türkiye. google scholar
  • Bulgar Hükümeti Ahmed Refik Bey’e nişan veriyor. Vakit Gazetesi, S. 2781, 27 Eylül 1925, s. 3. google scholar
  • Cemal Paşa. (2001). Hatıralar, (Yay. Haz. Alpay Kabacalı). İstanbul, Türkiye: Türkiye İş Bankası Kültür Yay. google scholar
  • Crampton, R. J. (2007). Bulgaristan tarihi. İstanbul, Türkiye: Jeopolitika Yayınları. google scholar
  • Çanlı, M. (2011). Bulgar Trakya Komitesi (1918-1934). Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 9(2), 277-292. google scholar
  • Çanlı, M. (Kasım 1994). Mustafa Kemal’in Sofya Ataşemiliterliği ve buradaki faaliyetleri. Türk Kültürü, Yıl XXXII, (S. 379), Ankara, Türkiye. google scholar
  • Değerli, E. S. (2006). Mustafa Kemal Atatürk’ün Sofya Askerî Ataşeliği’nin Türk Bulgar ilişkilerine yansımaları (1913-1938). Ankara, Türkiye: Genelkurmay ATASE ve Denetleme Başkanlığı Yay. google scholar
  • Deliorman, A. (1959). Mustafa Kemal Balkanlar’da. İstanbul, Türkiye: Türkiye Yayınevi. google scholar
  • Deliorman, N. (1955). Razgrad Mezarlık Hadisesinde çanlar benim için çaldı. İstanbul, Türkiye: Türkiye Ticaret Matbaası. google scholar
  • Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivi (BCA.)6 google scholar
  • Ecer, Y. (1995). Türk-Bulgar iliskilerinin dünü-bugünü-yarını. İstanbul, Türkiye: Harp Akademileri Basım Evi. google scholar
  • Ertürk, S. (2013). Bulgaristan basınında Türkiye-Bulgaristan ilişkileri ve Atatürk, Türk-Bulgar İlişkileri Üzerine Makaleler içinde, (Editör, Yeliz Okay). İstanbul, Türkiye: Doğu Kitabevi. google scholar
  • Eyicil, A. (Temmuz 2004). Atatürk devrinde Türkiye’nin Balkan politikası, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 20(59), Ankara, Türkiye. google scholar
  • Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi Avrupa Cepheleri (Özet), (1996). Ankara, Türkiye: Genelkurmay Basım Evi. google scholar
  • Göleç, M. (2016). Hâkimiyet-İ Milliye Gazetesine göre Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye-Bulgaristan ilişkileri (1923-1930). Türkiyat Mecmuası, 26(1), 147-168. google scholar
  • Hakov, C. (1996). Atatürk ve Bulgaristan ile Türkiye arasinda yeni siyasal-diplomatik münasebetler. Uluslararası İkinci Atatürk Sempozyumu (5-11 Eylül, 1991), C. II. Ankara, Türkiye: Atatürk Araştirma Merkezi. google scholar
  • İsov, M. Y. (Temmuz 2016). Bulgar basmmda Türkiye Cumhuriyeti’nin ilani. Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, 5(1), Edirne, Türkiye. google scholar
  • Kamil, İ. (1989). Bulgaristan’daki Türklerin hakları. Ankara, Türkiye: Yükseköğretim Kurulu Matbaasi. google scholar
  • Kamil, İ. (1996). Kurtuluş Savası ile ilgili Bulgaristan diplomatik belgeleri (Yayinlanmamiş Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye. google scholar
  • Kaştan, Y. (2008). Atatürk dönemi Türkiye-Bulgaristan ilişkileri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 24(72), Ankara, Türkiye. google scholar
  • Öksüz, H. (2006). Türkiye’nin Atatürk dönemindeki Balkan politikasi (1923-1938). Batı Trakya Türkleri. Çorum, Türkiye: Karam Yayinlari. google scholar
  • Özey, R. (Ocak/Şubat 2002). Türk yurdu Balkanlarin coğrafyasi. Yeni Türkiye, Türkoloji ve Türk Tarihi Araştırmaları Özel Sayısı I, (S. 43), Ankara, Türkiye. google scholar
  • Peeva, K. (2001). Bulgaristan-Türkiye ilişkileri ve 1923 yili Mustafa Kemal döneminde Todor Markov’un diplomatik misyonu. Atatürk ve Stamboliyski Türk-Bulgar İlişkileri Üzerine. Sofya, Bulgaristan: Ulusal Stratejik Araştirmalar Merkezi. google scholar
  • Sarikoyuncu, A. (2005). Mustafa Kemal Atatürk döneminde Türk-Bulgar siyasi ilişkileri (1920-1938). XX. Yüzyılın İlk Yarısında Türk-Bulgar Askerî-Siyasî İlişkileri. Ankara, Türkiye: Genelkurmay Basimevi. google scholar
  • Selek, S. (1982). Milli Mücadele (Ulusal Kurtuluş Savaşı), C. I,. İstanbul, Türkiye: Örgün Yayinlari. google scholar
  • Sofya Askerî Ataşesi Mustafa Kemal’in raporları (Kasım 1913-Kasım 1914), (2007), (Yay. Haz. Ahmet Tetik). Ankara, Türkiye: Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yay. google scholar
  • Soysal, İ. (1983). Türkiye’nin siyasal andlaşmaları (1920-1945), C. I. Ankara, Türkiye: Türk Tarih Kurumu. google scholar
  • Şahin, M. (2014). Türklye-Balkan ülkeleri eğitim ilişkileri (Atatürk dönemi). Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/1, Ankara, Türkiye. google scholar
  • Şimşir, B. N. (1981). Atatürk ile yazışmalar (1920-1923), C. I, Ankara, Türkiye. google scholar
  • Şimşir, B. N. (2012). Bulgaristan Türkleri (3. Baski). İstanbul, Türkiye: Bilgi Yayinevi. google scholar
  • Şimşir, B. N.(1985). Türk basınında Bulgaristan Türkleri. Ankara: Başbakanlik Basin Yayin ve Enformasyon Genel Müdürlüğü. Ankara, Türkiye: Başbakanlik Basimevi. google scholar
  • Tatarli, İ. (1999). İki dünya savasi arasindaki dönemde Atatürk ve modern Türkiye’nin Bulgaristan Parlamento-su’nda değerlendirilmesi. Atatürk ve Modern Türkiye Uluslararası Konferansı (22-23 Ekim 1998). Ankara, Türkiye: A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayinlari. google scholar
  • Toker, H. (2005). Milli Mücadele döneminde Türk-Bulgar ilişkileri ve I. Kolordu’nun Bulgaristan’a siğinmasi. XX. Yüzyılın İlk Yarısında Türk-Bulgar Askerî-Siyasî İlişkileri. Ankara, Türkiye: Genelkurmay Basimevi. google scholar
  • Tuğlaci, P. (1984). Bulgaristan ve Türk-Bulgar ilişkileri. İstanbul, Türkiye: Cem Yayin Evi. google scholar
  • Turan, Ö. (2005). Balkan Savaşlarindan Kurtuluş Savaşi’na kadar uzanan süreçte Türk-Bulgar ilişkileri (19121920). XX. Yüzyılın İlk Yarısında Türk-Bulgar Askerî-Siyasî İlişkileri. Ankara, Türkiye: Genelkurmay Ba-simevi. google scholar
  • Uzun, H. (Eylül 2009). Cumhuriyet gençliğinin misyonu çerçevesinde 1933 yili Vagon-Li ve Razgrad Olaylari. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 6(3), Ankara, Türkiye. google scholar
  • Ünal, H. (1997). Balkan diplomasisinden bir kesit: Bulgaristan’in bağimsizlik ilâni ve Osmanli diş politikasi, 1908-1909. Yeni Balkanlar eski sorunlar (Yay. Haz. Kemali Saybaşili, Gencar Özcan). İstanbul, Türkiye: Bağlam Yay. google scholar
  • Velikov, S. (1983). Kemal Atatürk ve Bulgaristan. VII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri. Ankara: TTK. google scholar
  • Yeşilyurt, A. H. (1968). Atatürk ve komsumuz Bulgaristan. İstanbul, Türkiye: Tas Matbaasi. google scholar
  • Yildirim, B. (2013). Bulgar Ordusu harekâtinda milisler. 100. yıldönümünde Balkan Savaşları ve Edirne. İstanbul, Türkiye: Edirne Valiliği yay. google scholar
  • Yildirim, B. (2015). Bulgaristan’daki Müslüman Türk Azinliğa yönelik baskilar ve göçler (1934-1939). Yeni Türkiye, Rumeli Balkanlar Özel Sayısı-IV (S. 69), Ankara, Türkiye. google scholar
  • Yildirim, B. (2019). Bulgaristan ve Bulgaristan Türkleri (1878-1938). İstanbul, Türkiye: İlgi Kültür Sanat Yayinlari. google scholar
  • Yildirim, B. (February 2014). Balkan Savaşlarinda Bulgar Ordusu ve komitacilarin Bati Trakya’daki faaliyetleri. History Studies, Special Issue on From Past to Present The Turks in Greece, 6(2). google scholar
  • Yildirim, B. (Temmuz 2017). Bulgaristan’da Türk azinliğa yönelik unutulmuş üç büyük siyasî suikast. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 16(3), DOI: 10.21547/jss.318549 Gaziantep, Türkiye. google scholar
  • Хаков„ Д. История на Турция през ХХ век, Международен център по проблемите на малцинствата и културните взаимодействия, София 2000. google scholar


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.