Cezmi

Prof. Dr.

Atatürk savaştan sonraki dış politika uygulamalarını “yurtta barış, dünyada barış” olarak tanımlamıştır. Atatürk düşüncesinde dış politika mutlaka iç politikaya dayandırılmalıdır. Uzun savaş ve işgal yıllarının neticesinde yanmış yıkılmış ülkenin imarı ilk hedef olmuştur. Bütün bunları yapmak için savaştan mümkün olduğunca uzak durmaya çalışmıştır. Ancak savaştan uzak durmak demek milli haklardan vaz geçmek anlamında değildir. Ülkesinin askeri ve ekonomik sınırlarını bilerek gerçekçi bir dış politika uyguladı. Dünya gelişmelerini yakından takip ederek, uluslararası paktlara katıldı. Dünya ve bölge gelişmeleriyle uyumlu olarak ikili ilişkilerde her türlü barışçı unsuru kullandı. Ülkeyi savaşa sokmadan hakların müdafaası için diplomasinin her türünü kullanmıştır. İngilizlerin Akdeniz hâkimiyeti için Alman ve İtalyanlara mukabil, Türkiye’yi çok değerli bir müttefik olarak görmeye başlaması ve kendi safına çekmeye çalışmasını doğru değerlendirmiştir. Daima milleti en uygar seviyeye çıkarmaya çalışan Atatürk, barış içinde gelişmeye ve çağdaşlaşmaya inanan bir liderdi. Savaşı milletin isteklerinin gerçekleşmesi için kullanılabilecek son çare olarak görmüş ve devamlı değişen uluslararası gelişmelere karşı milletin menfaatini korumak üzere hazır bulunmayı temel hedef olarak saptamıştır.

Prof.

Misâk-I Millî İzinde, Millî Çıkarlar  Doğrultusunda; Atatürk’ün Dış Politika Anlayışına  Bakışlar

Lozan Antlaşması sonrasındaki ilk yıllarda Türkiye’yle Yunanistan, arda kalan problemlerine çözüm aramışlardır. Örneğin Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi ile alakalı bazı gelişmeler iki ülke ilişkilerinin gerilmesine sebep olmuştur. Diğer taraftan gerek Türkiye’de gerekse Yunanistan’da sosyal, kültürel ve ekonomik pek çok etkiye sahip olan mübadeleden kaynaklı problemler yaşanmıştır. Sorunların aşılabilmesi 1928’de Venizelos’un Yunanistan’da yeniden iktidara gelmesi ve iki ülke arasında karşılıklı ziyaretlerin başlamasıyla mümkün olabilmiştir. 10 Haziran 1930 Ankara Sözleşmesi ile Türkiye ve Yunanistan arasında nüfus mübadelesinden kaynaklanan sorunlara çözüm getirilmiştir. 30 Ekim 1930’da imzalanan antlaşmalarla ise iki ülke arasında siyasal, ekonomik ve askeri yakınlaşma yanında, diplomatik yakınlaşma da sağlanmıştır. Şüphesiz deneyimli bir siyasetçi olan Venizelos, Gazi Mustafa Kemal’in liderlik ettiği Türkiye’nin “yurtta sulh, cihanda sulh” ilkesiyle hareket ettiğinin farkındaydı. Bu sebeple de Gazi Mustafa Kemal’i 1934 yılında Nobel Barış Ödülü’ne aday göstermiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında Yunan kamuoyu, Türk inkılabına temkinli yaklaşmıştır. Ancak Türk-Yunan ilişkilerinin düzene girmesiyle birlikte tutum değiştirmiş ve Yunan basını Türk inkılabı ile ilgili pozitif yönde değerlendirmeler yayınlamıştır. Yunan kamuoyunun Türk inkılabı konusundaki ilgisi, kadın hakları başta olmak üzere toplumsal alandaki inkılaplar üzerinde yoğunlaşmıştır. Yunanistan’da 1933 yılının Mart ayında Panagis Çaldaris’in iktidara gelmesi Türk-Yunan ilişkilerini etkilememiştir. Aksine Çaldaris Türk-Yunan ilişkilerine büyük önem vermiş, iktidarda olduğu dönemde karşılıklı ziyaretler devam etmiştir. Bu dönemde iki ülkenin sınır güvenliğini güvence altına almak, ekonomik ve ticari işbirliğini sağlamak konularında antlaşmalar imzalanmıştır. Türkiye ile Yunanistan’ın yakınlaşması Balkan Antantı’na da zemin hazırlamıştır. Ancak 1930’ların ikinci yarısında TürkYunan ilişkilerinde ağırlık, askeri ve siyasi konulardadır. Bunun da sebebi II. Dünya Savaşı’nın ayak sesleridir.

Nilüfer

Assoc. Prof.

Atatürk Dönemi Türk - Yunan İlişkileri

Türk Millî Mücadelesi, Birinci Dünya Savaşı sonrası galip devletler tarafından mağlup devletlere zorla kabul ettirilen Versay sisteminin yok olmasının başlangıcı olarak değerlendirilmiştir. Milli Mücadele bu sebeple Bulgaristan’da da büyük ilgiyle takip edilmiş ve bazı ümitlerin doğmasını da sağlamıştır. Türk milli mücadelesinin başarıyla sonuçlanıp işgalci güçlerin Anadolu’dan atılması sonrasında Türkiye ile Bulgaristan arasında iyi komşuluk ve dostluk arzusu devam etmiştir. 24 Temmuz 1923’te Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanmasından sonra Bulgar Hükümeti 31 Ağustos 1923’te Todor Markov’u resmî elçi sıfatıyla Türkiye’ye göndermiştir. Bütün bu gelişmelerden sonra sıra iki ülke arasında yapılacak bir dostluk anlaşmasına gelmiştir. İki yıla yakın devam eden Türk-Bulgar görüşmeleri 18 Ekim 1925’te Türkiye ve Bulgaristan arasında beş maddeden oluşan bir Dostluk Anlaşması, Ek Protokol ve İkamet Sözleşmesi ile sonuçlanmıştır. Ankara Antlaşması ve Ek Protokolü ile İkamet Sözleşmesi 17 Ağustos 1926 günü yürürlüğe girmiştir. Bu antlaşma sonrasında öncelikle yapılan ticarî anlaşmalarla iki ülke ilişkileri canlılık kazanmış, 6 Mart 1929’da Tarafsızlık, Uzlaşma, Adlî Tesviye ve Hakem Anlaşması imzalanmıştır. İki ülke arasındaki siyasi ilişkiler 1929’dan itibaren farklı kamplarda yer alınmaya başlamasıyla kısmen yara alsa da Türkiye Bulgaristan’ın da Balkan Paktı’na girmesi için çaba harcamış, Yugoslavya, Yunanistan ve Romanya’ya göre Türkiye’nin Bulgaristan ile ilişkileri görece daha iyi olmuştur. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında Bulgaristan ile daha iyi olan ilişkilerde bir müddet sonra çeşitli sorunlar ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu sorunlardan birisi Bulgaristan’daki Türk azınlığın maruz kaldığı baskılar ve saldırılar olmuştur. Bulgaristan ile siyasî ve diplomatik ilişkilerde bazı dönemlerde birtakım sorunlar yaşansa da kültürel alanda her zaman münasebetler devam etmiştir.

Bülent

Harun

Assist. Prof.

Atatürk Döneminde Türkiye Cumhuriyeti - Bulgaristan İlişkileri

Turkish-Albanian relations were established immediately after the establishment of the Turkish Republic. Between the years 1923 and 1938, the new states that emerged in the Balkans, Turkey and Albania, aimed at consolidating such relations evolving not only politically but also economically. The political relations between the two states went through various vicissitudes due to a wide range of internal and external factors that affected the development of the political, economic and social life of both countries. Among the problems that emerged were the transition of the Albanian state from a republic to a monarchy, Albania’s rejection of the Ottoman public debt, the issue of property inherited by Albanians in Turkey, and the claims of the Turkish government on the properties inherited from the Ottoman dynasty in Albania. However, it is important to note the significance of a number of treaties between the two countries and the establishment of mutual diplomatic missions between the countries. In addition to these political agreements, efforts were made to underwrite trade agreements. All the events and developments in both countries were presented to the Albanian press of the time, which, in turn, echoed both the economic and social reforms carried out in Turkey as well as the efforts for growth and empowerment of the Albanian state.

Ilirjana

Economic, Social and Cultural  Relations Between the Republic of  Turkey and Albania

The present study aimed to explore the diplomatic and economic relations between the Romania Kingdom and the Republic of Turkey during the Atatürk Period (1923-1938).The first collaboration after the First World War between both states took place during the Lausanne Conference, when Romania sustained the principle of free passage in the Straits. Journal d’Orient noted that during the difficult moments of the conference, Ismet Pasha asked Minister Diamandi to mediate. The Lausanne Treaty was concluded on the 24th of July 1923, while, in the message of congratulations, the Romanian Minister I.Aurelian communicated to the Turkish Foreign Minister that the geographical position of both our countries, their proximity and the Black Sea represent an excellent way of communication between Romania and Turkey, which facilitates the re-establishment and the development of the economical relation. The aim of the Romanian foreign policy was to maintain good relations based on integrity and sovereignty respect with all the countries, which were also some of the purposes of the modern Turkish state, created by Mustafa Kemal. Romania has sustained a diplomatic activity in order to keep contact with the Balkans states and to keep peace in the region. The Friendship, Non-aggression and Conciliation Treaty (October 17, 1933) signed between Romania and Turkey, and the Balkan Pact (February 19, 1934) represent the contribution to the joined effort for the security in the region. The paper is based on unpublished (original) documents found in the Romanian diplomatic archives, the Romanian and the Turkish press, as well as on special and general publications.

Liliana

Diplomatic and Economic Relations  Between Kingdom of Romania and Republic of Turkey During the  Atatürk Period (1923-1938)

After the fall of the Russian Empire in 1917, a Soviet state was established on the site of the former Empire. What was the attitude of the new Soviet state to the neighboring countries? While addressing the 8th Congress of the All-Russian Soviets, Lenin called the Kemalists “Turkish Octobrists.” Moscow waffled: who was to be chosen - Mustafa Kemal, Enver, or “leftist” Enverists (Russian State Archive of Social-Political History (hereafter referred to as RSASPH), May 23, 1923, p. 6, fund (f.) 82, record (r.) 2, vol. 262: Mirsaid Sultan-Galiyev, “Who Am I?: Autobiographical Notes,” letter to members of the CC RCP (B)) Nevertheless, treaties concluded by Soviet Russia in 1921 with Iran and Turkey put an end to the revolutionary intent not only of Moscow but of the newly established Soviet republics of the South Caucasus in their relations with neighboring eastern countries. At a conference in Kars in September–October 1921, representatives of the South Caucasus republics signed the first international document ever. Baku, Tiflis, and Erivan signed a treaty with Turkey, which had a positive effect on their international authority. By signing the Kars Treaty, the Armenian republics had thus recognized the Moscow Treaty concluded between Soviet Russia and Turkey. Inclusion of a special item about Nakhchivan remaining a protectorate of Azerbaijan in the Moscow and Kars Treaties proved to be an important result of the geopolitical reality in the South Caucasus. The established relations between Soviet Russia and Kemalist Turkey in the early 1920s on the basis of the Moscow and Kars treaties continued until the end of the Second World War.

Cemil

Political, Social and Diplomatic  Relations Between Republic of  Turkey and Azerbaijan and Soviet  Russia

The establishment of treaty relations between the government of the Grand National Assembly of Turkey and the government of the Russian Socialist Federative Soviet Republic in 1921 favoured the development of friendly and cooperative relations and opened up opportunities for the establishment of contacts between two countries in the fields of culture, science and aviation. For instance, the famous Russian artist Evgeniy Lansere stayed in Turkey from June to October 1922 and made drawings and sketches with scenes of life in the Turkish cities he visited. After returning from Turkey, Lansere presented the works he made in Turkey to the public in Moscow and Petrograd and helped to acquaint the people of Soviet Russia with the life and traditions of the people of Turkey in its historical days. In the 1920s, a number of events made a significant contribution to the establishment and development of cultural and scientific relations between the Republic of Turkey and the USSR. These included the first flight between Moscow and Ankara in the history of the relations between Turkey and Russia (1926), the expeditions of the Russian botanist and plant-grower Pyötr Zhukovskiy to Turkey in 1926-1927 and activities of the All-Union Society for Cultural Relations with Foreign Countries [Vsesoyuznoe obshchestvo svyazey s zagranitsey]. One of the most important examples of cooperation between the two countries in the field of culture and science in the 1930s was the arrival of a Turkish government delegation headed by Prime Minister of the Republic of Turkey İsmet Pasha [Inönü] in the USSR in 1932.

Ramil

Relations Between the Republic of  Turkey and the Soviet Russia in the  Field of Culture, Science and  Aviation During Atatürk’s Era

Birinci Dünya Savaşı’nın son günlerinde Osmanlı Hükümeti Suriye’yi neredeyse tamamen boşaltmış durumdaydı. Ancak Araplar bu bölgede bağımsızlıkları için Fransızlarla mücadele etmek zorundaydılar. Daha kuzeyde Kilikya, Antep, Urfa, Maraş gibi Türk bölgelerini de kontrol etmeye çalışan Fransızlara karşı Araplar ve Türkler etkin bir işbirliği geliştirdiler. Fransızlar bu durumla başa çıkamadılar ve Ankara Hükümeti ile 1921’de bir anlaşma yaparak Türk bölgelerinden çekildiler. Bu anlaşmayla Türkiye ve Suriye arasında çizilen sınır 1923’te Lozan Konferansı’nda teyit edildi. Eskinin Osmanlı vatandaşları artık Türkiye ve Suriye (ve Lübnan) vatandaşlarıydı ve bu yeni sınır vatandaşlık, karşı tarafta kalan mülkler vs. pek çok problemi beraberinde getirdi. Türkler Fransızların Türkiye karşıtı grupları himaye etmesinden rahatsızdı. Ayrıca sınırın Suriye tarafında özellikle Kürt ve Ermeni azınlıklar kullanılarak Türk karşıtı bir etnik bariyer oluşturulmasından endişeliydi.1930’lar Türkiye ve Fransa arasındaki ilişkilerin giderek düzeldiği yıllar oldu. Sınır güvenliği konusunda atılan adımlar ama özellikle Avrupa’da Nazi tehdidinin giderek kendini daha fazla hissettirmesi bunun başlıca sebebiydi. 1939’da Fransızlar İskenderun Sancağı’nın Türkiye’ye katılmasını kabul ettiler. Arapların kendi haklarının gaspı olarak gördükleri bu karar o günden bugüne Türkiye-Suriye ilişkileri ne zaman gerginleşse Araplarca gündeme getirilmeye devam etti.

Murat

Atatürk Dönemi Türkiye - Suriye İlişkileri

Rıza Şah döneminde Türkiye Cumhuriyeti ile yapılan ilk resmi antlaşma, 24 Nisan 1926’da Tahran’da imzalanan Dostluk ve Güvenlik Antlaşması (Vidadiyye ve Teminiyye) olmuştur. Buna ek olarak, 1923’te Cumhuriyetin ilan edilmesiyle Rıza Şah’ın Atatürk’e gönderdiği Kur’an ve kılıç hediyeleri, 1934’te Rıza Şah’ın Türkiye’yi ziyareti ve 1937’de imzalanan Sadabad Paktı, Türkiye-İran ilişkilerinde büyük önem taşımıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin 29 Ekim 1923’te ilan edilmesi, İran’daki aydınlar arasında büyük yankı uyandırmış ve İran’da da benzer reformlar yapılması meselesini gündeme getirmiştir. Ancak, siyaset ve dini birbirinden ayıran Türk inkılabının özelliği, İran’ın muhafazakar orta sınıfları arasında şüphe uyandırmış ve hatta bu inkılaplar devletin “dinsizleşmesi” olarak yorumlanmıştır. Rıza Şah, Türkiye’deki reformlardan etkilenmiş ve bu reformları örnek almış ve iki ülke bu süreçte dostane ilişkiler kurmuş olsa da, ülkelerin kendi gerçekleri ve yöneticilerin tutumları inkılap sürecinde belirleyici olmuştur. Türk inkılabı çok daha radikal bir süreç izlediği halde, İran’daki her reform adımı bir direniş ve güçlü bir muhalefetle karşı karşıya kalmıştır. Bununla birlikte, İran’da yönetimin belirleyiciliği, oldu-bittilerle modernleşme adımlarının atılmasına neden olduğundan hem aydınlar hem de halk reformları benimserken güçlük yaşamıştır. Türk inkılâbı ise belli bir araştırma ve tartışma ve benimseme sürecinden geçmiştir.

Mübariz

Araş

Mustafa Kemal Atatürk Döneminde  Türkiye ile İran Arasında Ekonomik ve Kültürel İlişkiler

Appendix

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.

Editör	Cezmi Eraslan

Konular	Humanities, Multidisciplinary

E-ISBN	978-605-07-0784-7
Yayıncı	Istanbul University Press
Yayın Tarihi	03.09.2021
Kapak (PDF)
Ön Sayfalar (PDF)
Tam Metin (PDF)

Atatürk Devri Türk Dış Politikası 1920-1938: Kafkasya, Balkanlar, Ortadoğu Siyasi, Sosyal, Kültürel, Ekonomik İlişkiler Perspektifinden