Araştırma Makalesi


DOI :10.26650/jes.2020.015   IUP :10.26650/jes.2020.015    Tam Metin (PDF)

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti (ADR) Dış Politikası ve Ali Merdan Topçubaşı

Vügar İmanbeyli

1918-1920 yılları arasında 23 ay gibi kısa bir sürede varlığını sürdüren Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti (ADR), çağdaş (kuzey) Azerbaycan tarihinin son derece önemli bir aşamasını oluşturmaktadır. Şimdiye dek bu dönemle ilgili azımsanmayacak miktarda belge yayınları ile birlikte bu dönemin farklı yönlerini ortaya koyan incelemeler yapılmıştır. Bununla birlikte, milli tarihçiler tarafından yapılan ve kıymeti tartışılmaz araştırmalardaki kronolojik-tarihi (ve biraz da deskriptif) yaklaşımlardan ziyade bu kısa tecrübeyi, Uluslararası İlişkiler disiplininin sunduğu imkanlar doğrultusunda, özellikle de ADR’in işgalinin yüzüncü yılında değerlendirmekte fayda vardır. Bu tür bir değerlendirme, mevcut bilgi birikimine ve ayrıca ADR tecrübesinin daha iyi anlamlandırılmasına katkı sağlayacaktır. Bu yazı böyle bir değerlendirmeye giriş mahiyetinde olup bazı sınıflandırmalar denemesini ve mülahazaları ifade etmek amacıyla kaleme alınmıştır. Bazı tasnifler dışında yazının geliştirmeye çalıştığı ana fikir, her ne kadar bir devlet tecrübesine tam olarak sahip olmasalar da ADR kurucu kadrolarının dış politikada dönemin şartlarının gerektirdiği çevikliği çok çabuk edindikleri, dış politika ve diplomaside kurumsallaşmayı önceledikleri, devletin bağımsızlığının tanınması yolunda neredeyse tüm diplomasi araçlarını kullanmaya çalıştıkları hususudur. Tüm bunların da ADR’in “baş diplomatı” payesini ziyadesiyle hak eden Ali Merdan Topçubaşı’nın (1865-1934) diplomatik eylem ve söylemlerine yansıdığı görülmektedir.

DOI :10.26650/jes.2020.015   IUP :10.26650/jes.2020.015    Tam Metin (PDF)

Foreign Policy of Azerbaijan Democratic Republic (ADR) and Ali Merdan Topchibashi

Vügar İmanbeyli

The Azerbaijani Democratic Republic (ADR), which existed for only 23 months between 1918 and 1920, occupies an extremely important place in the history of contemporary (Northern) Azerbaijan. So far a considerable amount of works including archival documents as well as academic studies investigating different aspects of this period have been produced. However, accepting the importance of chronological-historical (and partly descriptive) works made by national historians, this short experience should also be evaluated by using methods that the International Relations discipline presents. This kind of assessment, that would be especially meaningful in the centenary of its fall, will contribute to our understanding of the ADR experience. This article has been written as an introduction to such an assessment and includes some initial classifications and generalizations. Alongside this, the main idea that it tries to develop is that the ADR’s founders, though lacking state management experience, were able to quickly acquire capabilities that were necessary to conduct foreign policy in that time, gave priority to institutionalization in foreign policy and diplomacy, and used almost all diplomatic instruments in order to make the state independence recognized. All of this, it can be said, was reflected in the diplomatic discourse and activities of Ali Merdan Topchubashi (1865-1934), who rightly deserves to be called the “chief diplomat” of the ADR.


GENİŞLETİLMİŞ ÖZET


The Azerbaijani Democratic Republic (ADR), which existed for only 23 months between 1918 and 1920, occupies an extremely important place in the history of contemporary (Northern) Azerbaijan. So far a considerable amount of works including archival documents as well as academic studies investigating different aspects of this period has been produced. However, accepting the importance of chronological-historical (and partly descriptive) works made by national historians, this short experience should also be evaluated by using methods that the International Relations discipline presents. This kind of assessment, that would be especially meaningful in the centenary of its fall, will contribute to our understanding of the ADR experience. This article has been written as an introduction to such an assessment and includes some initial classifications and generalizations. The article is composed of three parts.

In the first part, the article identifies the general framework for the ADR foreign policy under three subtitles, namely, parameters, threats and periodization. In this sense, it classifies the following five fundamental parameters as shaping the ADR foreign policy: 1) de facto and de jure recognition of the state independence, 2) guaranteeing the general security and security of borders, 3) the search for allies (especially among great powers), 4) establishing political/economic/trade relations with neighbors and other states, 5) promotion of the idea of the Caucasian Confederation. Subsequently, the article identifies the following four main threats that threatened the existence and security of ADR: 1) the Baku Bolshevik Commune, 2) General Denikin’s Voluntary Army, 3) Violent tension with Armenia and local war in the borderland, 4) the Bolshevik Russia. The ADR somehow overcame the first two threats, tried to keep the third one under control, but failed to challenge the last. The article also divides the ADR foreign policy process into three periods: 1) (full) protection by the Ottoman state, 2) (semi) protection by Britain, 3) a period without protection (de facto independence).

In addition to these classifications, in the second part, the article deals with the practical side of ADR foreign policy, that is, bilateral relations with neighbors and regional and great powers and tries to summarize a general framework of policies and contacts. It seems that in a short time the ADR not only achieved the establishment of formal relations in all these levels, but also developed multidimensional (political, economic, military etc.) foreign engagement. Moreover, the article touches on some aspects on conduction of diplomacy by the ADR, that is, principles, instruments and institutionalization of diplomacy. It concludes that in a short period of time, the ADR founders tried to institutionalize diplomacy and to build an effective ministry having central apparatus and ad hoc as well as resident missions abroad. The ADR demonstrated all characteristics of a small state by focusing on multilateral diplomacy, integration with neighbors as well as defending principles of peaceful co-existence. The main idea that this article tries to develop here is that the ADR’s founders, though lacking state management experience, were able to quickly acquire capabilities that were necessary to conduct foreign policy in that time, gave priority to institutionalization in foreign policy and diplomacy, and used almost all diplomatic instruments in order to make the state independence recognized.

All of this, it can be said, was reflected on the diplomatic discourse and activities of Ali Merdan Topchubashi (1865-1934), who rightly deserves to be called the “chief diplomat” of ADR. In the last part, the article briefly illustrates Topchubashi’s diplomatic activities in Istanbul and Paris, and presents him as a zenith of ADR diplomacy.


PDF Görünüm

Referanslar

  • A. M. [Topçubaşı], Azerbaycan’ın Teşekkülü (İstanbul: Ahmediye Matbaacılık Şirketi, 1918). google scholar
  • А. М. Топчибашев: Дипломатические беседы в Стамбуле [A. M. Topchibashi: Dipomatic Conversations in Istanbul], haz. A. Paşaev ve V. Agaev (Bakü: Ergün, 1994). google scholar
  • А. М. Топчибаши: Документы из личных архивов 1903-1934 гг. [A. M. Topchibashi: Documents from Private Archives 1903-1934], ed. S. Iskhakov (Moskova: Izd-vo Sotsial’no-Politicheskaia Mysl’, 2012). google scholar
  • А. М. Топчибаши: Парижский архив 1919-1940 в четырех томах [A. M. Topchibashi: The Paris Archive, 1919-1940 in 4 volumes], ed. G. Mamulia ve R. Abutalıbov (Moskova: Khudojestvennaia Literatura, 2016). google scholar
  • Агамалиева, Н., Худиев, Р., Азербайджанская республика: Страницы политической истории 1918-1920 гг. [Azerbaijan Republic: Pages from Political History 1918-1920] (Bakü: Sabah, 1994). google scholar
  • Azerbaijan Democratic Republic: Great Britain’s Archive Documents, ed. N. A. Maxwell (Bakü: Çaşıoğlu, 2008). google scholar
  • Азербайджанская демократическая республика (1918-1920): Внешняя политика (Документы и материалы) [Azerbaijan Democratic Republic 1918-1920: Foreign Policy (Documents and materials)] (Bakü: Izdatel’stvo Azerbaidzhan, 1998). google scholar
  • Азербайджанская демократическая республика 1918-1920 [Azerbaijani Democratic Republic 1918-1920] (Bakü: Elm, 1998). google scholar
  • Azerbaycan Halk Cumhuriyeti 1918-1920: Bibliyografya, haz. Ş. Tağıyeva (Bakü: Azerbaycan Milli Kütüphanesi, 2008). google scholar
  • Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Ansiklopedisi I-II.cilt (Bakü: 2004). Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Bibliyografyası, http://axc.preslib.az/ Azerbaycan Paris Sülh Konfransında 1919-1920, terc. V. Guliyev (Bakü: Ozan, 2008). google scholar
  • Bal, Halil, Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Kuruluş Mücadelesi ve Kafkas İslam Ordusu (İstanbul: İdil Yayıncılık, 2010). google scholar
  • Bünyadov, Z. ve Eliyev, M., Fethali Han Hoyski (Bakü: Şark-Garb, 1997); Feteli Han Hoyski: Heyat ve Fealiyyeti (Sened ve Materiallar) (Bakü: Azerbaycan Neşr., 1998). google scholar
  • Hesenov, Cemil, Azerbaycan Beynelhalk Münasebetler Sisteminde: 1918-1920 (Bakü: Azerneşr, 1993). google scholar
  • Hesenli, Cemil, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti’nin Harici Siyaseti, 1918-1920 (Bakü: 2009). google scholar
  • Hesenli, Cemil, Tarihi Şahsiyetin Tarihi: Ali Merdan Bey Topçubaşov (Bakü: ADA, 2013). google scholar
  • Kazemzadeh, Firuz, The Struggle for Transcaucasia (New York: Philosophical Library, 1951). google scholar
  • İmanov, Vügar, Azerbaycan-Osmanlı İlişkileri 1918 (İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 2006) google scholar
  • İmanov Vügar, Ali Merdan Topçubaşı (1865-1934) (İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 2003) google scholar
  • Kasımlı, M. ve Hüseynova, E., Azerbaycan Harici İşler Nazırları (Bakü: Adiloğlu, 2003). google scholar
  • Nesibzade, Nesib, Azerbaycan Demokratik Respublikasının Harici Siyaseti (Bakü: Qanun, 2011). google scholar
  • Osmanlı Devleti ile Azerbaycan Türk Hanlıkları Arasındaki Münasebetlere Dair Arşiv Belgeleri: 1575-1918, II.Cilt (Ankara: BOA, 1993). google scholar
  • Süleymanlı Rabil, “Azerbaycan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı’nın Oluşturulması ve Kurumsal Yapısı”, Büyük Devletler Kıskacında Bağımsız Azerbaycan 1918-1920, ed. Qiyas Şükürov ve V. Qafarov (İstanbul: IQ, 2010), s. 217-226. google scholar
  • Юсифзаде, С. З., Азербайджано-британские отношения в начале XX века [Azerbaijani-British Relations at the Beginning of the 20th Century] (Bakü: Tahsil, 2008). google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

İmanbeyli, V. (2020). Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti (ADR) Dış Politikası ve Ali Merdan Topçubaşı. Avrasya İncelemeleri Dergisi, 9(2), 227-245. https://doi.org/10.26650/jes.2020.015


AMA

İmanbeyli V. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti (ADR) Dış Politikası ve Ali Merdan Topçubaşı. Avrasya İncelemeleri Dergisi. 2020;9(2):227-245. https://doi.org/10.26650/jes.2020.015


ABNT

İmanbeyli, V. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti (ADR) Dış Politikası ve Ali Merdan Topçubaşı. Avrasya İncelemeleri Dergisi, [Publisher Location], v. 9, n. 2, p. 227-245, 2020.


Chicago: Author-Date Style

İmanbeyli, Vügar,. 2020. “Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti (ADR) Dış Politikası ve Ali Merdan Topçubaşı.” Avrasya İncelemeleri Dergisi 9, no. 2: 227-245. https://doi.org/10.26650/jes.2020.015


Chicago: Humanities Style

İmanbeyli, Vügar,. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti (ADR) Dış Politikası ve Ali Merdan Topçubaşı.” Avrasya İncelemeleri Dergisi 9, no. 2 (Nov. 2024): 227-245. https://doi.org/10.26650/jes.2020.015


Harvard: Australian Style

İmanbeyli, V 2020, 'Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti (ADR) Dış Politikası ve Ali Merdan Topçubaşı', Avrasya İncelemeleri Dergisi, vol. 9, no. 2, pp. 227-245, viewed 23 Nov. 2024, https://doi.org/10.26650/jes.2020.015


Harvard: Author-Date Style

İmanbeyli, V. (2020) ‘Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti (ADR) Dış Politikası ve Ali Merdan Topçubaşı’, Avrasya İncelemeleri Dergisi, 9(2), pp. 227-245. https://doi.org/10.26650/jes.2020.015 (23 Nov. 2024).


MLA

İmanbeyli, Vügar,. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti (ADR) Dış Politikası ve Ali Merdan Topçubaşı.” Avrasya İncelemeleri Dergisi, vol. 9, no. 2, 2020, pp. 227-245. [Database Container], https://doi.org/10.26650/jes.2020.015


Vancouver

İmanbeyli V. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti (ADR) Dış Politikası ve Ali Merdan Topçubaşı. Avrasya İncelemeleri Dergisi [Internet]. 23 Nov. 2024 [cited 23 Nov. 2024];9(2):227-245. Available from: https://doi.org/10.26650/jes.2020.015 doi: 10.26650/jes.2020.015


ISNAD

İmanbeyli, Vügar. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti (ADR) Dış Politikası ve Ali Merdan Topçubaşı”. Avrasya İncelemeleri Dergisi 9/2 (Nov. 2024): 227-245. https://doi.org/10.26650/jes.2020.015



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim11.05.2020
Kabul15.07.2020
Çevrimiçi Yayınlanma30.09.2020

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.