Araştırma Makalesi


DOI :10.26650/iujts.2021.14.0003   IUP :10.26650/iujts.2021.14.0003    Tam Metin (PDF)

Çeviribilimde Dilbilim İzleri

Tuğçe ÖrenFatma Emel Ergun

Uzun yıllar dilbilimin alt alanı olarak ele alınan çeviribilimin, dilbilim ile arasında alt-üst ilişkisinden çok disiplinlerarası bir etkileşim içinde olduğu alanın araştırmacıları tarafından bilinmektedir. Çeviribilimin konusu çeviri dilbilimin konusu ise dildir, çeviri diller üzerinden gerçekleşmektedir ve bu durum iki alan arasındaki etkileşimi doğal kılar. Bu bağlamda çalışmada yapısal dilbilimin, metindilbilimin kavram ve yöntemlerinin Çeviri Odaklı Metin Sınıflandırması, Skopos Kuramı, Çoğuldizge Kuramı ve Yorumlayıcı Anlam Kuramı üzerinde izleri saptanmaya çalışılmıştır. Ardından somut çeviri örnekleriyle kavram ve yöntemler aktarılarak akademik çeviri eğitiminde bu kavram ve yöntemlerin kazandırılmasına ya da geliştirilmesine ilişkin öneriler sunulmuştur.

DOI :10.26650/iujts.2021.14.0003   IUP :10.26650/iujts.2021.14.0003    Tam Metin (PDF)

The Traces of Linguistics in Translation Studies

Tuğçe ÖrenFatma Emel Ergun

For many years, translation studies has been considered a sub-field under linguistics, despite the awareness of researchers in the field that the interaction between the two disciplines is interdisciplinary instead of hierarchical. The subject of translation studies is translation, whereas the subject of linguistics is language. Nevertheless, translation occurs through languages, and this fact leads to a natural interaction between the two fields. In this context, this study aims to determine the traces of the concepts and methods of structural linguistics and text-linguistics on translation-oriented text classification, Skopos theory, polysystem theory, and interpretive theory of meaning. Examples and suggestions for translation were then introduced for the acquisition or improvement of the concepts and methods for academic translation education.


GENİŞLETİLMİŞ ÖZET


The art of translation has existed since the beginning of human history. However, before translation studies became a discipline in and of itself, translations were investigated by scholars from various disciplines, such as comparative literature, foreign language education, and linguistics. Therefore, the concepts and methods of translation have been shaped within the framework of these disciplines. The current study focuses on the relationship between translation and linguistics, and assumes that, especially during the 1950s and the 1960s, studies on translations were dominated by the linguistic perspective. In these studies, the research on translation had been reduced to the equivalence problem, whereas the complex and multidimensional structure of translation had been ignored. In addition, translation practices in applied linguistics have been insufficient to explain translation phenomena. This fact contributed to the handling of translation in its own reality. When translation studies became an independent discipline during the 1970s, scholars considered translation within its own reality. Thus, efforts were made to develop its theories and methods. Nevertheless, this development does not indicate that translation studies is close to interdisciplinary relations. The subject of translation studies is translation, whereas the subject of linguistics is language. Thus, interaction between the two disciplines is only natural because translatorial activity has an inclusive relationship with language. Based on this view, this study aims to question the performativity of linguistic concepts and methods in translation theory. The theoretical basis of this study is two-fold. First, the concepts and methods of language/speech, system, value, lexical field, and equivalence that exist in translational theories explicitly or implicitly are explained within the framework of structuralism theory. In time, however, studies at the word and sentence levels have been conducted through text. Thus, text-linguistics has been established, which highlighted the importance of the semantic, communicative, and functional dimensions of linguistics. Studies on translations that address texts also prioritize communication and communication conditions, such that the methods of text-linguistics can be used in translation descriptions and applications. This aspect leads the second part of the theoretical basis. For the abovementioned reasons, the study also examined the contexts and methods of text-linguistics, such as text type classification and textuality criterion, which are assumed effective in translation. The corpus of the study constitutes of translation-oriented text classification, Skopos theory, polysystem theory, and interpretive theory of meaning. The study is descriptive in nature and analyzes this corpus in light of the methods and concepts of structuralism theory and text-linguistics. The findings indicate that certain linguistic concepts and methods were included in the theories of translation. Moreover, the results were demonstrated on examples from various translations because the aforementioned methods and concepts guide students in their translations, and their demonstrations enrich the study. Further, the study provided suggestions for the acquisition or improvement of the concepts and methods in academic translation education. Lastly, general inferences were made regarding the study.


PDF Görünüm

Referanslar

  • Baumgartner, K. (1965/1966). “Die Struktur des Bedeutungsfeldes”, Satz und Wort im heutigen Deutsch, Düsseldorf: Padagogıscher Verlag Schwann, 165-197. google scholar
  • Bengi-Öner, I. (2001). Çeviride Yöntem Önerisi İçin Bir Ön Çalışma: Sahneler ve Çerçeveler. Çeviri Kuramlarını Düşünürken, İstanbul: Sel Yayınları, 27-38. google scholar
  • Benveniste, E. (1995). Genel Dilbilim Sorunları, çev. Erdim Öztokat, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
  • Boufaden, A. (2016). Ferdinand de Saussure und europaischer Strukturalismus. Tradtec, 15, 246-252. google scholar
  • Coseriu, E. (2007). Textlinguistik Eine Einführung, Tübingen: Gunter Narr. google scholar
  • Çetinkaya, S. (2017). Çevirinin Dilbilim ve Yazınbilim İle İlişkisi. Journal Of Social And Humanities Sciences Research, 4(12) ,1228-1233. google scholar
  • De Beaugrande, R. A. & Wolfgang, U. D. (1981). Einführung in die Textlinguistik, Tübingen: Niemeyer. google scholar
  • Durmuşoğlu, G. (1991). Metin Dilbilim, Çeviri Süreci ve Çeviri Değerlendirmesi. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 1, 105-114. google scholar
  • Durukan, E. & Çokövün, A. (2015). Gile’in IDRC Modeli Temelinde ‘Yorumlayıcı Anlam Kuramı’nın Değerlendirilmesi. İ.Ü. Çeviribilim Dergisi, 10, 29-50. google scholar
  • Durukan, E. (2009). Reib ve Vermeer’in ‘Genel Bir Çeviri Kuramının Temeli’- Çeviribilimde ‘Yapısalcı’ Eğilime Karşı ‘Bütünleyici’ Bir Çözüm Mü?. Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 71-78. google scholar
  • Ergun, E. (2013). Çeviri Etkinliğine Giden Yolda Dilbilimin Konumu. 27. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildirileri Kitabı, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 297-300. google scholar
  • Ergun, E. (2004). “Dilbilim ve Çeviri Uygulamaları”, Disiplinlerarası Ortam ve Yöntem Sorunları, yay. haz. Nedret Öztokat, İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları, 107-110. google scholar
  • Even-Zohar, I. (1990a). Polysystem Theory. Poetics Today, 11(1), 9-26. google scholar
  • Even-Zohar, I. (1990b). The Literary System. Poetics Today, 11(1), 27-44. google scholar
  • Even-Zohar, I. (2012). “Yazınsal Çoğuldizge İçinde Çeviri Yazının Durumu”, çev. Saliha Paker, Çeviri Seçkisi II Çeviri(bilim) Nedir?, yay. haz. Mehmet Rıfat, İstanbul: Sel Yayıncılık, 125-131. google scholar
  • Göpferich, S. (1999). Text, Textsorte, Texttyp”, Handbuch Translation, yay. haz. Mary Snell-Hornby, Hans G. Hönig, Paul Ku0maul, Peter A. Schmitt, Tübingen: Stauffenburg Verlag, 61-64. google scholar
  • Guillaume, G. (1999) “Gustave Guillaume” çev. Emel Ergun, Yirminci Yüzyıl Dilbilimi, yay. haz. Berke Vardar v.d., İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları, 108-130. google scholar
  • Helbig, G. (2002) Linguistische Theorien der Moderne, Berlin: Weidler Buchverlag. google scholar
  • İmer, K., Kocaman, A. ve Özsoy, A. S. (2011). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi. google scholar
  • Karadağ, A. B. (2006). Disiplinlerarası Etkileşim Bağlamında Dilbilim Çeviribilim İlişkisine Genel Bir Bakış. google scholar
  • Kerimoğlu, C. (2019). Genel Dilbilime Giriş. Ankara: Pegem Akademi. google scholar
  • Kocaman, A. (1992). Çağdaş Dilbilim ve Çeviri Kuramı. Metis Çeviri, No:18, 29-37. google scholar
  • Koeder, A. (1999). Von Ferdinand de Saussure zu einer formalen diachronischen Semantik, Philosophische Fakultat der Universitat Konstanz, Inauguraldissertation. google scholar
  • Kurtul, K. (2014). Metindilbilimin Çeviri Öğretimine Yansımaları. Dil Dergisi, 163, 19-35. google scholar
  • Kurultay, T. (2020). “Çeviribilim Uygulamalı Dilbilim midir?”, (çevrimiçi) https://dergipark.org.tr/tr/download/ article-file/11419, 24.05.2020. google scholar
  • Kussmaul, P. (1988). Bir Çevirmen Dilbilime Ne Kadar Gereksinim Duyar?, (çevrimiçi) Hasan Cavit Tuncer, Metis Çeviri, No:4, 90-95. google scholar
  • Kwam, S. (2009). Grundlagen einer textlinguistischen Übersetzungswissenschaft: Forschungsüberblick und Hypothesen, Münster: Waxmann. google scholar
  • Lederer, M. (2017). “Kapsamlayış ve Çeviri”, çev. Emel Ergun, Arsun Uras Yılmaz, Çeviribilim Okumaları II, yay. haz. Emel Ergun v.d., İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 11-49. google scholar
  • Özbent, S. (2013). Sözlüksel Alan Teorisi ve Çeviri. Diyalog Dergisi, 2, 55-66. google scholar
  • Öztokat, E. (1990). Anlam Çözümlemesi: Temel Fransızca’da ‘Duygu’ Sözlüksel Alanı. Dilbilim, 9, 155-176. google scholar
  • Prunc, E. (2002). Einführung in die Translationswissenschaft:Band 1 Orientierungsrahmen, Selbstverlag, Institut für Theoretische und Angewandte Translationswissenschaft, mit Unterstützung der Universitat Graz. google scholar
  • Rakova, Z. (2016). Çeviri Kuramları, çev. Yusuf Polat, Ankara: Çevirmen Yayını. google scholar
  • Reib, K. & Vermeer, H. J. (1984). Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie, Tübingen: Max Niemeyer. google scholar
  • Reib, K. & Vermeer, H. J. (1994). Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie, Tübingen: Max Niemeyer. google scholar
  • Reib, K. (1977). “Texttypen, Übersetzungstypen und die Beurteilung von Übersetzungen”, Lebende Sprachen, 22(3), 97-100. google scholar
  • Saussure Ferdinand de. (1999). “Ferdinand de Saussure” çev. Berke Vardar, Yirminci Yüzyıl Dilbilimi, yay. haz. Berke Vardar v.d., İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları, 13-50. google scholar
  • Saussure, Ferdinand de. (1998). Genel Dilbilim Dersleri, çev. Berke Vardar, İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları. google scholar
  • Schwaika, O. (2002). Wortfeldkonzeptionen: Darstellung und Kritik am Beispiel deutscher Verben der Geldbeziehungen, Bielefeld University, Fakultat für Linguistik und Literaturwissenschaft, Inauguraldissertation. google scholar
  • Stolze, R. (2008). Übersetzungstheorien- Eine Einführung, Tübingen: Narr Francke Attempto. google scholar
  • Strobl, Karl Hans, “Meister Jericho”, (çevrimiçi) https://m.ngiyaw-ebooks.org/ngiyaw/strobl/jericho/jericho. pdf, 28.07.2020. google scholar
  • Şenöz-Ayata, C. (2005). Metindilbilim ve Türkçe, İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları. google scholar
  • Şevik, N. (2016). Çeviribilimde Skopos Kuramının Felsefi Bakış Açısıyla Yeniden Yorumlanması, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi. google scholar
  • Tahir-Gürçağlar, Ş. (2011). Çevirinin ABC’si, İstanbul: Say Yayıncılık. google scholar
  • Tellioğlu, Banu (2018). “Çeviri Etiğinin Dünü ve Bugünü”, Çeviribilimde Güncel Tartışmalardan Kavramsal Sorgulamalara, ed. Seda Taş, İstanbul: Hiper Yayın, 103-143. google scholar
  • Vardar, B. (1983). “Bildirişim İşlevi, Alan Kavramı ve Terim Öğretimi”, Türk Dili, Cilt:47, Sayı:379-374, 3-7. google scholar
  • Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları. google scholar
  • Vardar, B. (2001). Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri, İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları. google scholar
  • V ater, H. (1996). Einführung in die Sprachwissenschaft, München: Wilhelm Fink Verlag. google scholar
  • V ermeer, H. J. (2012). “Çevirinin Doğası-Bir Özet”, çev. Şebnem Bahadır/Dilek Dizdar, Çeviri Seçkisi II Çeviri(bilim) Nedir?, yay. haz. Mehmet Rıfat, İstanbul: Sel Yayıncılık, 165-172. google scholar
  • Weisberger, L. (1971). Die geistige Seite der Sprache und ihre Erforschung, Düsseldorf: Padagogischer Velag Schwann. google scholar
  • Y azıcı, M. (2011). Çeviribilimde Araştırma: Disiplinlerarasılıktan Disiplinlerötesiliğe, İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları. google scholar
  • Y ücel, F. (2007). Tarihsel ve Kuramsal Açıdan Çeviri Edimi, Ankara: Dost Kitabevi. google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Ören, T., & Ergun, F.E. (2021). Çeviribilimde Dilbilim İzleri. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, 0(14), 37-61. https://doi.org/10.26650/iujts.2021.14.0003


AMA

Ören T, Ergun F E. Çeviribilimde Dilbilim İzleri. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi. 2021;0(14):37-61. https://doi.org/10.26650/iujts.2021.14.0003


ABNT

Ören, T.; Ergun, F.E. Çeviribilimde Dilbilim İzleri. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, [Publisher Location], v. 0, n. 14, p. 37-61, 2021.


Chicago: Author-Date Style

Ören, Tuğçe, and Fatma Emel Ergun. 2021. “Çeviribilimde Dilbilim İzleri.” İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi 0, no. 14: 37-61. https://doi.org/10.26650/iujts.2021.14.0003


Chicago: Humanities Style

Ören, Tuğçe, and Fatma Emel Ergun. Çeviribilimde Dilbilim İzleri.” İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi 0, no. 14 (Dec. 2024): 37-61. https://doi.org/10.26650/iujts.2021.14.0003


Harvard: Australian Style

Ören, T & Ergun, FE 2021, 'Çeviribilimde Dilbilim İzleri', İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, vol. 0, no. 14, pp. 37-61, viewed 24 Dec. 2024, https://doi.org/10.26650/iujts.2021.14.0003


Harvard: Author-Date Style

Ören, T. and Ergun, F.E. (2021) ‘Çeviribilimde Dilbilim İzleri’, İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, 0(14), pp. 37-61. https://doi.org/10.26650/iujts.2021.14.0003 (24 Dec. 2024).


MLA

Ören, Tuğçe, and Fatma Emel Ergun. Çeviribilimde Dilbilim İzleri.” İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, vol. 0, no. 14, 2021, pp. 37-61. [Database Container], https://doi.org/10.26650/iujts.2021.14.0003


Vancouver

Ören T, Ergun FE. Çeviribilimde Dilbilim İzleri. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi [Internet]. 24 Dec. 2024 [cited 24 Dec. 2024];0(14):37-61. Available from: https://doi.org/10.26650/iujts.2021.14.0003 doi: 10.26650/iujts.2021.14.0003


ISNAD

Ören, Tuğçe - Ergun, FatmaEmel. Çeviribilimde Dilbilim İzleri”. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi 0/14 (Dec. 2024): 37-61. https://doi.org/10.26650/iujts.2021.14.0003



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim03.05.2021
Kabul07.06.2021
Çevrimiçi Yayınlanma16.07.2021

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.