Araştırma Makalesi


DOI :10.26650/iujts.2024.1426435   IUP :10.26650/iujts.2024.1426435    Tam Metin (PDF)

Yapay Zekâ Destekli Çeviri Araçlarının Edebi Çevirideki Yeterlilikleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme

Erdinç Aslan

Bu çalışmada yapay zekâ destekli çeviri araçlarının Türkçe-Fransızca dil çiftinde edebi çeviri yeterlilikleri çeviri karşılaştırma yöntemine göre incelenmektedir. Edebi çeviri kendi özgü özellikleri olan bir çeviri türüdür. Teknik metinlerde olduğu gibi terime dayalı bir çeviri anlayışı söz konusu değildir. Yazarın üslubu, duygu durumları, dilsel ve kültürel farklılıklar, çevirinin işlevi gibi özelliklerin dikkate alındığı çok yönlü bir bakış açısı söz konusudur ve birçok farklı çeviri stratejilerinden yararlanılmaktadır. Bundan dolayı edebi metinlerin yapay zekâ destekli çeviri araçları ile yüksek kalitede çevrilemeyeceği inancı hakimdir. Fakat bu sistemlerin çeviri başarısı metin türü ile birlikte başka etkenlere de bağlıdır. Örneğin sahip oldukları veri miktarı, çeviri yaptıkları dillerin kullanım sıklığı ve yapısal özellikleri ilk başta sayılabilir. Bu çalışmada yapay zekâ destekli çeviri araçlarının edebi çevirideki yeterlilikleri hem birbirleriyle hem de insan çevirmenlerle karşılaştırılarak incelenmektedir. Bu amaçla edebi metin türüne örnek olarak Albert Camus’nün Yabancı (L’Ètranger) adlı eserinin Türkçeye üç farklı çevirmen tarafından yapılmış çevirileri ile yapay zekâ destekli çeviri araçlarına örnek olarak Google Çeviri, DeepL ve ChatGPT tercih edilmiştir. Kaynak metinden rastlantısal olarak seçilen sözcüklerin ve ifadelerin insan çevirmenler ile yapay zekâ destekli çeviri araçları tarafından yapılan çevirileri Koller’in (2004, s. 228-266) eşdeğerlik kategorileri esasında karşılaştırılarak betimlenmektedir.

DOI :10.26650/iujts.2024.1426435   IUP :10.26650/iujts.2024.1426435    Tam Metin (PDF)

A Comparative Study on the Competencies of Ai-supported Translation Tools in Literary Translation

Erdinç Aslan

This study examines the literary translation competencies of artificial intelligence (AI)-supported translation tools in the Turkish-French languages using the translation comparison method. Literary translation is a distinct type of translation. Unlike technical texts, it does not involve a term-based translation approach. It instead employs a multifaceted perspective that considers features such as the author’s style, emotional states, linguistic and cultural differences, and the function of the translation. Therefore, a prevailing belief exists that literary texts cannot be translated with high quality using AI-supported translation tools. However, the success of these systems in translation depends on certain factors. This study examines the competencies of AI-supported translation tools in literary translation by comparing them both with each other and with human translators. To achieve this, the study has selected as examples the translations of the literary text The Stranger (L’Étranger) by Albert Camus as translated into Turkish by three different human translators, and as also translated using AI-supported translation tools such as Google Translate, DeepL, and ChatGPT. The study describes the translations of randomly selected words and expressions from the source text by human translators and AI-supported translation tools by comparing them based on Koller’s (2004, pp. 228–266) categories of equivalence.


GENİŞLETİLMİŞ ÖZET


Literary translation is a type of translation that has its own characteristics among specialized types of translations. While other fields use a one-to-one translation strategy, literary translation utilizes many different strategies. Therefore, while terms play an important role in other fields, formal and stylistic features of the language come to the fore alongside terms in the translation of literary texts. This is because in addition to transferring the grammatical features of the source language into the target language, eliciting the desired emotional state in the reader is also part of the requirements. This is only possible by effectively reflecting the formal and stylistic features of that language into the target language. 

In literary translation, however, sometimes the translator adopts a free translation approach by completely breaking away from the text. A translator’s ability to act freely and confidently is directly related to the tools they have, and a translator with sufficient tools will be able to successfully make the necessary intervention in the text. In addition, translators who will make literary translations must first have a strong command of both the source language and culture as well as the target language and culture. Translators must also have artistic skills, because for a translation to be successful and functional, the emotional states and artistic effects of the source text must be revealed to the reader of the target text. This is only possible with artistic skill.

Nowadays, translators can carry out the translation process faster and more effectively by resorting to the opportunities offered by technology. The most popular of these new technologies are artificial intelligence (AI)-supported translation tools (AISTTs). While these tools have been used successfully in translations from different fields of expertise, their success in translating literary texts has been a matter of debate. The fact that literary translation has a versatile feature has led to the perception that high quality translation in this field can only be achieved by human translators. However, although a high-quality translation cannot currently be achieved with these tools in the field of literary translation, these tools are seen to be able to be used in the literary translation process with the final editing of the work.

In addition, the translation quality of AISTTs doesn’t only depend on text type. Factors such as the amount of data they contain, the frequency of use of the translated language pair, and the structural features of the languages affect the translation success of these systems. Although the success of these tools in literary translation is a matter of debate, the fact that these tools can be used effectively in the literary translation process should not be ignored. This study examines the proficiency of AISTTs in literary translation by comparing them with each other and with human translators. For this purpose, the translations of Albert Camus’s (1942) The Stranger (L’Ètranger) into Turkish by three different translators were used as an example of a literary text type, with Google Translate, DeepL, and ChatGPT being preferred as examples of AISTTs. 

Camus’s novel The Stranger was published in 1942 and made a big impact on the literary world. The Stranger took its place in the literary world as one of the pioneering works of existential philosophy and was awarded the Nobel Prize in Literature in 1957. It maintains its place among the most read works today. Reflecting the influence and traces of the pessimistic and hopeless environment of World War II in his works, Camus essentially searched for ways people could survive even in the most difficult and hopeless of times. As a matter of fact, in Camus’ novel The Stranger, Meursault as the hero of the novel who does not learn from the absurdity and meaninglessness of human life and who draws attention with his carelessness and indifference towards life finds himself one step at a time, first through his indifference to his mother’s death and then through the murder he unexpectedly committed in Algeria. The story is about being indifferent to the process that leads to death.

AISTTs, also called machine translation, are tools that allow automatic translation without human intervention. Because some of these tools are used with different models, they are considered in this text as AI-supported translation tools in their broader sense rather than as a machine translation. Although the history of these tools dates back to the period when computers emerged after World War II, they have caught eyes and even begun to attract great attention in recent years, with the neural machine translation method they use providing a visible improvement in translation quality


PDF Görünüm

Referanslar

  • Albiz, Ü. (2022). Şiir çevirilerinin makine çevirisi üzerinden değerlendirilmesi: Paul Celan şiirlerini makine çevirisi ile okumak. Kesit Akademi Dergisi, 8 (31), 154-179. google scholar
  • ALPAC (1966) Language And Machines Computers In Translation And Linguistics. A Report by the Automatic Language Processing Advisory Committee, Division of Behavioral Sciences, National Academy of Sciences, National Research Council, Publication 1416, National Academy of Sciences National Research Council, Washington, D. C. google scholar
  • Aslan, E. (2019). Makine Çevirisi. İstanbul: Hiperyayın google scholar
  • Aşkın, M.C. (2023). Yazın çevirisinde çevirmen ve makine çevirisi üzerine eleştirel bir karşılaştırma “to kill a mockingbird” örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya. google scholar
  • Ayık Akça, T. (2022). Edebi metinlerde ve uzmanlık alan metinlerinde makine çevirisinin olanakları/olanaksızlığı: çevirmenin değişen görev tanımlarına yeniden bakmak. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (30), 1321-1343. DOI: 10.29000/rumelide.1188804. google scholar
  • Besacier, L., Schwartz, L. (2015). Automated translation of a literary work: a pilot study. Fourth Workshop on Computational Linguistics for Literature - co-located with NAACL 2015, Denver, United States. google scholar
  • Birkan Baydan, E. (2018). Edebiyat Çevirisinde Çevirmen ve Editör Kararları. RumeliDe Dil ve Edebiyat Araştırmaları dergisi, Özel Sayı, 286-291. google scholar
  • Camus, A. (1942). L’Etranger. Paris: Les Editions Gallimard. google scholar
  • Camus, A. (1942). Yabancı. Paris: Les Editions Gallimard, çev. Günyol, V. 1942, Can Yayınları google scholar
  • Camus, A. (1942). Yabancı. Paris: Les Editions Gallimard, çev. Sezen, A. 2023, Can Yayınları google scholar
  • Camus, A. (1942). Yabancı. Paris: Les Editions Gallimard, çev. Tiryakioğlu, S. 2016, Can Yayınları google scholar
  • ChatGPT (2024). ChatGPT 3.5 sürümü. Erişim Tarihi: Ocak 2024 https://chat.openai.com/ google scholar
  • DeepL (2024). DeepL. Erişim Tarihi: Ocak 2024 https://www.deepl.com/translator google scholar
  • Google. (2024). Google çeviri. Erişim Tarihi: Ocak 2024 https://translate.google.com/?hl=tr google scholar
  • Hutchins, W.J. (1996). ALPAC: The (in) Famous Report. Erişim Tarihi: Mayıs 2024 http:// https://aclanthology.org/www.mt-archive.info/90/MTNI-1996-Hutchins.pdf google scholar
  • Koller, W. (2004). Einführung in die Übersetzungswissenschaft. 7. Auflage. Wiebelsheim: Quelle & Meyer. google scholar
  • Nord, C. (1995). Textanalyse und Übersetzen. Theoretische Grundlagen, Methode und didaktische Anwendung einer übersetzungsrelevanten Textanalyse. 3. Auflage. Heidelberg: Groos. google scholar
  • Pesen, A. (2024). Şarkı çevirisi ve ChatGPT. Abant Journal of Translation and Interpreting Studies, 2(1), 1-16 google scholar
  • Polat, N.T. (2023). Yapay Zekâ ve Çeviri: Mütercim-Tercümanlık Alanında Yeni Bir Paradigma. Diyalog, (2), 482-487 (Report) google scholar
  • Reinsel, D., Gantz, J. & Rydning, J. (2018). The Digitization of the World: From Edge to Core. Sponsored by SEAGATE, An IDC White Paper. google scholar
  • Erişim Tarihi: Nisan 2024 https://www.seagate.com/files/www-content/our-story/trends/files/idc-seagate-dataage-whitepaper.pdf google scholar
  • Salman, Y. (1996). Yazın çevirmeninin dilsel donanımı. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 1/1/96, 250-261. google scholar
  • Tosun, E. (2023). Makine Çevirisi Programları ve Farklı Metin Türü Kesitlerinin Makine Çevirisi Çıktıları Üzerine Bir İnceleme. Söylem Filoloji Dergisi, Çeviribilim Özel Sayısı, 499-513 google scholar
  • Vinay, J.P. & Darbelnet, J. (1995). Comparative Stylistics of French and English: A methodology for translation. Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins Publishing Company google scholar
  • Yazıcı, M. (2007). Yazılı Çeviri Edinci. İstanbul: Multilingual google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Aslan, E. (2024). Yapay Zekâ Destekli Çeviri Araçlarının Edebi Çevirideki Yeterlilikleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, 0(20), 32-45. https://doi.org/10.26650/iujts.2024.1426435


AMA

Aslan E. Yapay Zekâ Destekli Çeviri Araçlarının Edebi Çevirideki Yeterlilikleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi. 2024;0(20):32-45. https://doi.org/10.26650/iujts.2024.1426435


ABNT

Aslan, E. Yapay Zekâ Destekli Çeviri Araçlarının Edebi Çevirideki Yeterlilikleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, [Publisher Location], v. 0, n. 20, p. 32-45, 2024.


Chicago: Author-Date Style

Aslan, Erdinç,. 2024. “Yapay Zekâ Destekli Çeviri Araçlarının Edebi Çevirideki Yeterlilikleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme.” İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi 0, no. 20: 32-45. https://doi.org/10.26650/iujts.2024.1426435


Chicago: Humanities Style

Aslan, Erdinç,. Yapay Zekâ Destekli Çeviri Araçlarının Edebi Çevirideki Yeterlilikleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme.” İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi 0, no. 20 (Nov. 2024): 32-45. https://doi.org/10.26650/iujts.2024.1426435


Harvard: Australian Style

Aslan, E 2024, 'Yapay Zekâ Destekli Çeviri Araçlarının Edebi Çevirideki Yeterlilikleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme', İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, vol. 0, no. 20, pp. 32-45, viewed 23 Nov. 2024, https://doi.org/10.26650/iujts.2024.1426435


Harvard: Author-Date Style

Aslan, E. (2024) ‘Yapay Zekâ Destekli Çeviri Araçlarının Edebi Çevirideki Yeterlilikleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme’, İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, 0(20), pp. 32-45. https://doi.org/10.26650/iujts.2024.1426435 (23 Nov. 2024).


MLA

Aslan, Erdinç,. Yapay Zekâ Destekli Çeviri Araçlarının Edebi Çevirideki Yeterlilikleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme.” İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, vol. 0, no. 20, 2024, pp. 32-45. [Database Container], https://doi.org/10.26650/iujts.2024.1426435


Vancouver

Aslan E. Yapay Zekâ Destekli Çeviri Araçlarının Edebi Çevirideki Yeterlilikleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi [Internet]. 23 Nov. 2024 [cited 23 Nov. 2024];0(20):32-45. Available from: https://doi.org/10.26650/iujts.2024.1426435 doi: 10.26650/iujts.2024.1426435


ISNAD

Aslan, Erdinç. Yapay Zekâ Destekli Çeviri Araçlarının Edebi Çevirideki Yeterlilikleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme”. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi 0/20 (Nov. 2024): 32-45. https://doi.org/10.26650/iujts.2024.1426435



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim26.01.2024
Kabul07.05.2024
Çevrimiçi Yayınlanma19.07.2024

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.