Araştırma Makalesi


DOI :10.26650/iujts.2021.14.0001   IUP :10.26650/iujts.2021.14.0001    Tam Metin (PDF)

Yeniden Yazılan Metinler: Sırça Kümes Ve Sırça Hayvan Koleksiyonu Oyunlarının Oyun Çevirisi Bağlamında İncelenmesi

Melda Dinçel Enginsu

Tiyatrobilim ve Çeviribilim alanlarının disiplinlerarası araştırmaya açık olma özellikleri sayesinde tiyatro metinleri çevirisi çift yönlü araştırma alanı yaratmaktadır. Özellikle birden fazla çevirisi olan ve farklı sahnelerde oynanan oyunların incelenmesi, metinlerin çevrildiği döneme ait çeviri poetikası, yaygın çevirmen stratejileri gibi araştırma alanlarında söylemlerin üretilmesine imkân tanımaktadır. Bu çalışmada André Lefevere’in çeviriyi yeniden yazım olarak nitelendiren kuramıyla bağlantı kurarak, erek dizgede farklı dönemlerde hem basılmış hem de sahnelenmiş iki erek metin ele alınmıştır. Amerikan tiyatrosunun önde gelen yazarlarından Tennessee Williams'ın Birinci Dünya Savaşı sonrasında yaşanan Büyük Buhran döneminde geçen, üç kişilik bir ailenin verdiği yaşam mücadelesini ve eve gelen “misafirin” varlığıyla tetiklenen büyük sonunu konu alan The Glass Menagerie metninin Türkçe edebiyat dizgesinde sırasıyla Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları ve Mitos Boyut Yayınları tarafından yayımlanan ve Devlet Tiyatroları ile İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları gibi ödenekli tiyatrolar ile özel tiyatrolar tarafından sahnelenen çevirmen Can Yücel’in Sırça Kümes ile çevirmen Aytuğ İzat’ın Sırça Hayvan Koleksiyonu metinleri, Marilyn Gaddis-Rose’un uygulaması olan “üç-boyutlu okuma” yöntemi doğrultusunda karşılaştırmalı olarak okunmuştur. Bu okumada erek metinlerde gözlemlenen çevirmen kararları, tiyatro metinleri çevirisi bağlamında ele alınarak, çevirmenlerin kültürel özelliklerin, tiyatro metinlerinin özelliklerinin ve dilsel anlatım özelliklerinin aktarımındaki seçimleri çeşitli alt başlıklarda incelenerek, çevirmen kararları, yorumları ve çeviri anlayışları olarak yorumlanmıştır.

DOI :10.26650/iujts.2021.14.0001   IUP :10.26650/iujts.2021.14.0001    Tam Metin (PDF)

Rewritten Texts: Comparative Analysis of Sirça Kümes and Sirça Hayvan Koleksiyonu in the Context of Theater Translation

Melda Dinçel Enginsu

Translation of theater texts creates a two-way research area, thanks to the openness of both Theater Studies and Translation Studies to interdisciplinary research. In particular, examining plays that exist in more than one translation and that have been staged in different arenas enables comparative research into areas such as translation poetics and common translator strategies during the period of the translation. In this study, two target texts, both published and staged in different periods, have been scrutinized in connection with the theories of André Lefevere, which characterize translation as rewriting. The texts in question are translations of The Glass Menagerie by Tennessee Williams, one of the leading playwrights of 20th century America. This play, set during the Great Depression in the 1930s, depicts the life struggles of a family of three, whose biggest problems are triggered by the presence of a “guest.” Translations of the play entered the Turkish literary system in the forms of Can Yücel's text Sırça Kümes and Aytuğ İzat's text Sırça Hayvan Koleksiyonu, published by the Ministry of Education and Mitos Boyut Publishing respectively. These translations have been staged by state-funded theaters, such as the State Theaters and the Istanbul Metropolitan Municipality City Theaters, as well as by private theaters. The source and target texts were read comparatively, alongside each other according to the “stereoscopic reading” method of Marilyn Gaddis-Rose. In this comparative reading, the translators’ decisions, as observed in the target texts, were analyzed in the context of the translation of theater texts. The choices made, in terms of the transfer of cultural characteristics, characteristics of theater texts, and linguistic expressions, were examined under various sub-headings and explained as translator’s decisions, versions, and interpretations.


GENİŞLETİLMİŞ ÖZET


Tennessee Williams was one of 20th century America’s most important playwrights. Williams’ The Glass Menagerie was written in 1944 and premiered by the Playhouse Theater in 1945. The Glass Menagerie has two different translations in the Turkish literary system, the earlier of which is Can Yücel’s Sırça Kümes, published by the Ministry of National Education in 1964. Since its release, Sırça Kümes has been met with great interest and has been staged by both private and state-funded theaters, such as the State Theaters. The other translation is Aytuğ Izat’s Sırça Hayvan Koleksiyonu, published by Mitos Boyut Publications in 2000. This text, supported by the American Consulate and published as part of the Cultural Heritage Project, was added to Istanbul Metropolitan Municipality City Theater’s repertoire and was first staged in the 2014–2015 season.

This study aims to examine the translated texts in light of André Lefevere’s theories on rewriting. In the preface to their book Translation/History/Culture, Susan Bassnett and André Lefevere state that every translation/rewriting strategy develops in line with ideological and literary reasons related to the text (Bassnett & Lefevere, 1992: xi). When translated or rewritten texts are examined in this way, it is possible to treat the translator's unique behaviors as a subject of inquiry and to produce a detailed opinion of the time and environment in which the translation was performed.

The study is organized in three parts. The first focuses on the theoretical framework of translation as rewriting and theater text translation. In the second part, the definitions established in the first part are applied to the process of scrutinizing the translations, and the two translated target texts are examined alongside the source text within the framework of Marilyn GaddisRose’s concept of “stereoscopic reading.”.” Finally, the processes underlying the production of the two translations are analyzed under the subtitles Usage of Slang, Usage of Idioms, Expressions Related to Staging Process, Expressions Related to Target Culture, Expressions Related to Source Culture, and Title Preference. Differences between translators’ selections are explained according to these characteristics.  

To reflect the characters’ spoken language in the target text, Can Yücel employed idiomatic and slang elements that stand out in the daily use of the target language. Yücel’s choice can be considered an effort to prevent the target audience from attracting a stranger to a work that belongs to the source language and culture system. Taking the staging notes into account, Yücel created a text ready to be staged by reflecting the directions given by Williams, the original playwright, in the source text. By contrast, Aytuğ İzat's translation uses everyday language within the semantic range of the words in the source text, reflecting his desire to protect the linguistic and cultural features of the source system and to provoke an emotional response in the target audience. İzat’s translation preserves the source language and culture system and thus represents a resource-oriented translation. It can be considered a text that allows directors' decisions to come to the fore in the staging process, ignoring both staging notes and actor directions.

In conclusion, differences in the translators’ interpretation of the source text were reflected in both target texts in line with the translators’ different reading processes. These differences can be recognized as translator decisions that enrich and develop the target language and culture system. Within the scope of the study, the shaping of the translation process and the differences between the translators’ discourses (tracked in the target system by comparison with characteristics of the source text’s own language and culture system) can be analyzed in the context of rewriting. Thanks to the different paths chosen by the translators, Can Yücel and Aytuğ İzat, the source text is re-created in the target system. In other words, the study shows that the translators reached noticeably different destinations despite using the same source, writing the same yet different plays in the target system. These play texts, which have assumed and preserved a place for themselves in the target literary system, have continued to meet with audiences in the theater halls. It is important for a target text to be represented by more than one translation in a target literary system, both for the reader and the system itself. The richness created by this diversity stimulates further development of the literary system, progress among readers and audiences, and the expansion of creativity.


PDF Görünüm

Referanslar

  • Bassnett, S. (2002). Translation Studies, Routledge. google scholar
  • Bassnett, S. & Lefevere, A. (1998). Constructing Cultures: Essays on Literary Translation, Multilingual Matters Ltd. google scholar
  • Bassnett, S. & Lefevere, A. (1992) Translation, History, Culture, Routledge. google scholar
  • Dinçel, M. (2016). Yeniden Yazılan Metinler: Sırça Kümes ve Sırça Hayvan Koleksiyonu Oyunlarının Oyun Çevirisi Bağlamında İncelenmesi. Tez (YL). İstanbul: İstanbul Okan Üniversitesi (yayımlanmamış). google scholar
  • Ece, A. F. (2010). Edebiyat Çevirisinin ve Çevirmeninin İzinde, Sel Yayıncılık. google scholar
  • Gaddis-Rose, M. (1997). Translation and Literary Criticism: Translation As Analysis, St. Jerome Publishing. google scholar
  • İzat, A. (2000). Sırça Hayvan Koleksiyonu, Mitos Boyut. google scholar
  • Lefevere, A. (1992). Translating, Rewriting and Manipulation Literary Fame, Routledge. google scholar
  • Karantay, S. (Yaz 1989). “Can Yücel ile Söyleşi”, Metis Çeviri 8: 11-19. google scholar
  • Pavis, P. (1999). Sahneleme: Kültürler Kavşağında Tiyatro, Kamber, S. (çev.), Dost Kitabevi Yayınları. google scholar
  • Williams, T. (2009). The Glass Menagerie, Penguin Books Ltd. google scholar
  • Yücel, C. (1964). Sırça Kümes, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Dinçel Enginsu, M. (2021). Yeniden Yazılan Metinler: Sırça Kümes Ve Sırça Hayvan Koleksiyonu Oyunlarının Oyun Çevirisi Bağlamında İncelenmesi. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, 0(14), 1-18. https://doi.org/10.26650/iujts.2021.14.0001


AMA

Dinçel Enginsu M. Yeniden Yazılan Metinler: Sırça Kümes Ve Sırça Hayvan Koleksiyonu Oyunlarının Oyun Çevirisi Bağlamında İncelenmesi. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi. 2021;0(14):1-18. https://doi.org/10.26650/iujts.2021.14.0001


ABNT

Dinçel Enginsu, M. Yeniden Yazılan Metinler: Sırça Kümes Ve Sırça Hayvan Koleksiyonu Oyunlarının Oyun Çevirisi Bağlamında İncelenmesi. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, [Publisher Location], v. 0, n. 14, p. 1-18, 2021.


Chicago: Author-Date Style

Dinçel Enginsu, Melda,. 2021. “Yeniden Yazılan Metinler: Sırça Kümes Ve Sırça Hayvan Koleksiyonu Oyunlarının Oyun Çevirisi Bağlamında İncelenmesi.” İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi 0, no. 14: 1-18. https://doi.org/10.26650/iujts.2021.14.0001


Chicago: Humanities Style

Dinçel Enginsu, Melda,. Yeniden Yazılan Metinler: Sırça Kümes Ve Sırça Hayvan Koleksiyonu Oyunlarının Oyun Çevirisi Bağlamında İncelenmesi.” İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi 0, no. 14 (Dec. 2024): 1-18. https://doi.org/10.26650/iujts.2021.14.0001


Harvard: Australian Style

Dinçel Enginsu, M 2021, 'Yeniden Yazılan Metinler: Sırça Kümes Ve Sırça Hayvan Koleksiyonu Oyunlarının Oyun Çevirisi Bağlamında İncelenmesi', İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, vol. 0, no. 14, pp. 1-18, viewed 24 Dec. 2024, https://doi.org/10.26650/iujts.2021.14.0001


Harvard: Author-Date Style

Dinçel Enginsu, M. (2021) ‘Yeniden Yazılan Metinler: Sırça Kümes Ve Sırça Hayvan Koleksiyonu Oyunlarının Oyun Çevirisi Bağlamında İncelenmesi’, İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, 0(14), pp. 1-18. https://doi.org/10.26650/iujts.2021.14.0001 (24 Dec. 2024).


MLA

Dinçel Enginsu, Melda,. Yeniden Yazılan Metinler: Sırça Kümes Ve Sırça Hayvan Koleksiyonu Oyunlarının Oyun Çevirisi Bağlamında İncelenmesi.” İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, vol. 0, no. 14, 2021, pp. 1-18. [Database Container], https://doi.org/10.26650/iujts.2021.14.0001


Vancouver

Dinçel Enginsu M. Yeniden Yazılan Metinler: Sırça Kümes Ve Sırça Hayvan Koleksiyonu Oyunlarının Oyun Çevirisi Bağlamında İncelenmesi. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi [Internet]. 24 Dec. 2024 [cited 24 Dec. 2024];0(14):1-18. Available from: https://doi.org/10.26650/iujts.2021.14.0001 doi: 10.26650/iujts.2021.14.0001


ISNAD

Dinçel Enginsu, Melda. Yeniden Yazılan Metinler: Sırça Kümes Ve Sırça Hayvan Koleksiyonu Oyunlarının Oyun Çevirisi Bağlamında İncelenmesi”. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi 0/14 (Dec. 2024): 1-18. https://doi.org/10.26650/iujts.2021.14.0001



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim22.03.2021
Kabul18.05.2021
Çevrimiçi Yayınlanma16.07.2021

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.