1917’de Kurulan Tedkikat-ı İklimiyye Encümeni’nin Çalışmalarını Düzenleyen Talimatnâmeler
Kübra FettahoğluTürkiye’de meteorolojik gözlem yapmak amacıyla açılan ilk devlet kurumu, Avrupa devletlerinin meteorolojik gözlem bilgisi talep etmesi neticesinde 1868’de İstanbul’da kurulan Rasathane-i Amire’dir. Yaklaşık 50 yıl sonra, Birinci Dünya Savaşı, tüm imparatorluğu kapsayacak modern bir klimatoloji ve meteoroloji teşkilatının kurulması için yeni bir fırsat yaratmıştır. O dönemde kurulan Osmanlı-Alman İmparatorluğu ittifakı sayesinde Dârülfünun’a Alman uzmanlar davet edilmiştir. Coğrafya müderrisi olarak Darülfünun’a gelen Dr. Erich Obst’un başkanlığında 1917’de faaliyete geçen Tedkikat-ı İklimiyye Encümeni, Tedkikat-ı İklimiyye Encümeni Talimatnâmesi’ni ve Rasad Merkezlerine Mahsus Talimatnâme’yi yayımlayarak Osmanlı Devleti’nde ülke geneline yayılan, modern, sivil bir klimatoloji ve meteoroloji teşkilatı için ilk defa ayrıntılı ve sistematik bir program ortaya koymuştur. Bu talimatnâmeler, ideal ve yetkin bir meteoroloji şebekesinin nasıl olması gerektiği noktasında Osmanlı yöneticilerine iyi bir model sunmuştur. Makalede, söz konusu iki talimatnâme çerçevesinde Tedkikat-ı İklimiyye Encümeni ile gözlem istasyonlarından beklenen çalışmalar tanıtılmış, arşiv belgeleri, gazete haberleri ve literatür bilgileri ışığında projenin ne ölçüde hayata geçirilebildiği sorgulanmıştır.
The Regulations Setting the Works of the Tedkikat-i İklimiyye Committee Established in 1917
Kübra FettahoğluAn imperial observatory (Rasathane-i Âmire) was established in 1868 in Istanbul as a response to European requests of meteorological data from Ottoman ports and cities. World War I offered a new opportunity for establishing a modern meteorology and climatology organization in the Empire. Owing to the Ottoman–German Empire alliance established at that time, German professors were invited to teach in the Dârülfünun (University). A Meteorology Committee (Tedkikat-ı İklimiyye Encümeni) was founded in 1917 in the Dârülfünun under the chairmanship of Dr. Erich Obst, professor of geography. Two regulations were issued the same year to organize the work to be carried out by the Commitee and the observational centers (Rasad Merkezleri). Through these regulations, Obst suggested a systematic program for collecting meteorological data in the Ottoman Empire. The present study aims to introduce the work of the Meteorology Committee and the observational centers based on the two afore-mentioned regulations.
