Araştırma Makalesi


DOI :10.26650/YTA2024-1462254   IUP :10.26650/YTA2024-1462254    Tam Metin (PDF)

The Perception of Lausanne in Turkish Politics between Two Coups (1960-1980)

Firdes Temizgüney

The War of Independence, led by Mustafa Kemal Pasha, culminated in the establishment of the Turkish Republic, rooted in the principles of the National Pact (Misak-ı Millî). A key diplomatic achievement of the victory of this war was  the Lausanne Peace Treaty, signed on July 24, 1923, by the Turkish delegation led by İsmet Pasha. The treaty became a symbol of the Republic’s foundation, and its anniversaries were celebrated nationwide as “Lausanne Day”. Following Mustafa Kemal Atatürk’s death on November 10, 1938, İsmet İnönü assumed the presidency and was widely regarded as the architect of the Lausanne Treaty. The slogan “Lausanne is İnönü” underscored this association. However, during the Democratic Party (DP) era, the Lausanne celebrations diminished in prominence. After the May 27 Coup in 1960, they were revived, often linked with İnönü. As Turkish politics normalized post-coup, the perception of Lausanne evolved. Domestically, it fostered national sentiment, while in foreign policy, it was increasingly cited as a foundational document in addressing diplomatic challenges. In the 1970s, escalating tensions with Greece underscored the importance of maintaining the balance established by the treaty. Consequently, Lausanne anniversaries were commemorated alongside Press Day and Labor Rights, reflecting its multifaceted significance. This article examines how the Lausanne Peace Treaty was reinterpreted during the period between the two coups, shaped by domestic and international developments. Special emphasis is placed on its connection to press-related themes, employing a comparative approach supported by historical research.

DOI :10.26650/YTA2024-1462254   IUP :10.26650/YTA2024-1462254    Tam Metin (PDF)

İki Darbe Arası Dönem Türk Siyasetinde Lozan Algısı (1960-1980)

Firdes Temizgüney

Birinci Dünya Savaşı sonrası Türk milletinin Mustafa Kemal Paşa önderliğinde verdiği kurtuluş mücadelesi, Misak-ı Millî’de belirlenen esaslara dayalı yeni Türk Devleti’nin kuruluşu ile sonuçlandı. Bu mücadelenin diplomatik zaferi olarak kabul edilen Lozan Barış Antlaşması, İsmet Paşa’nın başında bulunduğu Türk delegasyonu tarafından 24 Temmuz 1923’te imzalandı. Bağımsız Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş simgelerinden biri olduğu için Lozan’ın yıl dönümleri, “Lozan Günü” adıyla yurt genelinde törenlerle kutlanmaya başlandı. 10 Kasım 1938’de Mustafa Kemal Atatürk’ün ölümünden sonra İsmet İnönü Cumhurbaşkanı seçildi. Lozan Barış Antlaşması, “Lozan İnönü’dür” sloganıyla bu zaferin mimarı olarak görülen İnönü ile bütünleşti. DP döneminde unutulmaya yüz tutan bir etkinlik hâline gelen Lozan kutlamaları, 27 Mayıs Darbesi’nden sonra yine İnönü ile birlikte anılmaya devam etti. Ancak darbe sonrası Türk siyasetini normalleştirme çabaları Lozan algısının değişmesine sebep oldu. İç politikada millî bir hissiyat uyandıran Lozan, zamanla dış politikada meydana gelen gelişmeler doğrultusunda atıfta bulunulan resmî bir belge mahiyetini aldı. 1970’lerden sonra Türk dış politikası Yunanistan’la yaşanan çeşitli sorunlar sebebiyle ağır bir sınavdan geçerken “Lozan Dengesini” korumak temel prensip oldu. Lozan’ın yıl dönümleri ise Basın Bayramı ve İşçi Hakları ile birlikte anıldı. Bu makalede, Lozan Barış Antlaşması’nın iki darbe arası dönemde Türkiye’nin iç ve dış politika gelişmeleri doğrultusunda nasıl bir anlam kazandığı, başta basın olmak üzere araştırma eserlerinden yararlanılarak karşılaştırmalı bir şekilde incelenmektedir.


GENİŞLETİLMİŞ ÖZET


The Lausanne Peace Treaty, regarded as the diplomatic triumph of the Turkish War of Independence, was signed on July 24, 1923, by the Turkish delegation led by İsmet Pasha. Over time, it became a symbol of the Republic’s foundation, with its anniversaries celebrated nationwide as “Lausanne Day”. These commemorations, viewed as a source of ideological motivation for the Republican regime, were marked with great enthusiasm throughout the 1920s.

Following the death of Mustafa Kemal Atatürk on November 10, 1938, İsmet İnönü was elected President of the Republic. İnönü, widely regarded as the architect of the Lausanne victory, became closely associated with the treaty, encapsulated in the popular slogan “Lausanne is İnönü”.

After the Second World War, Türkiye’s democratization efforts led to the transition to a multi-party political system. The Democratic Party (DP), established as a major opposition force, won the general elections in 1950, ending the single-party rule of the Republican People’s Party (CHP). During the DP era, celebrations of national holidays, including Lausanne Day, diminished in enthusiasm due to evolving domestic and international dynamics. A deliberate effort was made during this period to disassociate Lausanne from İnönü and to reframe it as a collective achievement of the entire nation, similar to the War of Independence. This shift in narrative was largely driven by the political climate, as İnönü, now leader of the opposition as Chairman of the CHP, remained a prominent figure in Turkish politics.

Despite remaining closely associated with İnönü after the May 27 coup, no official celebrations of the Lausanne Peace Treaty were held. The post-coup efforts to normalize Turkish politics brought about a shift in the perception of Lausanne. Until the 1970s, the treaty was primarily remembered through limited celebrations organized by associations, as well as İnönü’s statements and speeches reflecting his memories of Lausanne.

By the mid-1970s, Türkiye faced significant challenges in its foreign policy, coinciding with a period of escalating domestic turmoil. Key issues such as the Cyprus conflict, disputes over the Aegean islands, and the continental shelf came to the forefront. Greece’s increasingly assertive actions, including the militarization of islands near Türkiye, highlighted the enduring relevance of international agreements like the Lausanne Peace Treaty. 

During this period of heightened tensions, Lausanne was reinstated in political discourse as a cornerstone of Türkiye’s security and a safeguard for maintaining the status quo. No longer confined to being a symbolic national achievement commemorated on anniversaries, the treaty evolved into a practical instrument for addressing Türkiye’s foreign policy challenges and ensuring stability in the region.

For Türkiye, the Lausanne Peace Treaty has served not only as a resolution to foreign policy challenges but also as a critical foundation for strengthening its participation and representation on various international platforms. Unlike the racist ideologies prevalent in many Western nations of its time, Lausanne established a modern Republic of Türkiye grounded in respect for minority rights. In this context, Türkiye’s adherence to the principles outlined under the “minority rights” section of the Copenhagen Criteria introduced in 1993 for aspiring EU member states- represented a step it had already taken decades earlier. This historical alignment was regarded as a significant achievement by Turkish politicians.

In 1996, while assessing the Copenhagen Criteria, Bülent Ecevit emphasized that the inclusion of “minority rights” in these standards posed no issue for Türkiye. Referring to the provisions of the Lausanne Treaty, he underscored that Türkiye does not engage in racial discrimination and, therefore, does not define minorities based on racial categories.

In conclusion, the Lausanne Peace Treaty, which marked Türkiye’s acceptance as an independent state within the international community, has been subject to varied  interpretations and critiques, particularly concerning the status quo it established. However, it continues to stand as a cornerstone of Turkish foreign policy and remains one of its most pivotal arguments in international relations.


PDF Görünüm

Referanslar

  • Arşivler google scholar
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) google scholar
  • Başbakanlık Özel Kalem Müdürlüğü google scholar
  • Cumhuriyet Halk Partisi google scholar
  • Resmî Yayınlar google scholar
  • Millet Meclisi Tutanak Dergisi google scholar
  • Resmî Gazete google scholar
  • Süreli Yayınlar google scholar
  • Akşam google scholar
  • Cumhuriyet google scholar
  • Hürriyet google scholar
  • Dünya google scholar
  • Milliyet google scholar
  • Son Telgraf google scholar
  • Ulus google scholar
  • Vakit google scholar
  • Yeni Asır google scholar
  • Yeni İstanbul google scholar
  • Yeni Mersin google scholar
  • Yeni Sabah google scholar
  • Araştırma Eserler google scholar
  • Akdeniz, Melih: 1930’dan Yunanistan’ın Avrupa Birliği’ne girişine kadar Batı Trakya Türkleri (1930-1981), Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Manisa, 2015. google scholar
  • Aksoy, İlhan: “Lozan Antlaşmasında Azınlık Okulları ve Yabancı Okullar”, Akademik Hassasiyetler Dergisi, C.1, S. 1, 2014, s. 69-87. google scholar
  • Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III, Divan Yayıncılık, İstanbul, 2006. google scholar
  • Aydın, Mehmet Korkud: “Millî Gün Kutlamalarına Bir Örnek Olarak Lozan Günü Kutlamaları (24 Temmuz 1939)”, Sosyal Bilimler Dergisi, S. 49, 2020, s. 54-75. google scholar
  • Baban, Cihat: “24 Temmuz ve İnönü!”, Ulus, 24 Temmuz 1963, s. 1, 7. google scholar
  • Babaoğlu, Resul, “Muhafazakâr-İslamcı Düşüncede Lozan Algısı”, 100. Yılında Lozan Barış Antlaşması, İBB Yayınları, İstanbul, s. 514-533. google scholar
  • Başak, Tolga: Milli Mücadele Günleri’nde Cevat Dursunoğlu, ATAM, Ankara, 2010. google scholar
  • Başgil, Ali Fuad: 27 Mayıs İhtilali ve Sebepleri, Yağmur Yayınevi, İstanbul, 2006. google scholar
  • Belik, Mahmut: Türk Boğazlarının Hukuki Statüsü, Sermet Matbaası, İstanbul, 1962. google scholar
  • Benice, Etem İzzet: “Lozan Sulhunu Kutlarken”, Son Telgraf, 24 Temmuz 1941, s. 1, 5. google scholar
  • Bilsel, M. Cemil: Lozan, C. I-II, Selenge Yayınları, İstanbul, 2023. google scholar
  • Budak, Mustafa: 99 Soruda Lozan, Ketebe Yayınları, İstanbul, 2018. google scholar
  • Bulut, Serkan: Türkiye-Yunanistan Arasında Ege Sorunu ve AB Üyelik Sürecine Etkisi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya, 2010. google scholar
  • Çelikoğlu, Adnan: Bir Darbeci Subayın Anıları, 27 Mayıs Öncesi ve Sonrası, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2021. google scholar
  • Demirel, Tanel: Türkiye’nin Uzun On Yılı: Demokrat Parti İktidarı ve 27 Mayıs Darbesi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2021. google scholar
  • Eroğlu, Hamza: Kıbrıs Uyuşmazlığı ve Kıbrıs Barış Harekâtı, Emel Matbaacılık, Ankara, 1975. google scholar
  • Gevgili, Ali: “İktisadi Bağımsızlık Destanı: Lozan”, Milliyet, 24 Temmuz 1971, s. 9. google scholar
  • Gökgöz, Gurbet: “Belleklerden Silinmeye Yüz Tutan Bir Gün: Lozan Sulh Bayramı” ÇTTAD, C. 10, S. 22, 2011, s. 95-114. google scholar
  • Gülen, Ahmet: “Demokrat Parti Dönemi’nde Lozan Algısı”, Atatürk Yolu Dergisi Lozan Antlaşması Özel Sayısı, 2013, s. 77-100. google scholar
  • Gülen, Nejat: Anılarımda 27 Mayıs ve Yassıada, Kastaş Yayınevi, İstanbul, 2005, google scholar
  • Güllü, Ramazan Erhan: Patrik Meletios Metaksakis ve İstanbul Rum / Ortodoks Patrikhanesi (1921 - 1923), Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2017. google scholar
  • İnan, Afet: “Lozan Antlaşmasının Ellinci Yıl Dönümünde”, Milliyet, 24 Temmuz 1973, s. 2. google scholar
  • İnce, Fuat: “Lozan Barış Antlaşması ve Ege Adaları”, Atatürk Yolu Dergisi, C. 14, S. 53, s. 101-128. google scholar
  • İnci, Salih: “Cumhuriyet Döneminde Fener Rum Patriklerinin Seçimi”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, C. 22, S. 1, 2022, s. 1-36. google scholar
  • İnönü, İsmet: Konuşma, Demeç, Makale, Mesaj ve Söyleşiler (1961-1965), Yay. Haz. İlhan Turan, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, Ankara, 2004. google scholar
  • İsmail, Sabahattin: 150 Soruda Kıbrıs, Kastaş Yayınevi, İstanbul, 1998. google scholar
  • Karacan, Ali Naci: Lozan, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2014. google scholar
  • Karakılınç, Ferah: Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi'nin Tarihi Gelişimi Amaçları Siyasi Faaliyetleri Ulaşmak İstediği Statü ve Türkiye'nin İzlemesi Gereken Politikalar, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gebze, 2006. google scholar
  • Kılıç, Aziz: “27 Mayıs 1960 Darbesine Meşruiyet Kazandırma Çabaları”, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, C. 10, S. 3, 2020, s. 954-967. google scholar
  • Kılıç, Sezen: Cumhuriyet Döneminde Yabancı Okullar 1923-1938, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2005. google scholar
  • Kırış Yıldırım, Özlem: “İsmet İnönü Dönemi Lozan Günü Kutlamaları ve Lozan’a Yeniden Bakış (1939-1945)”, Atatürk Yolu Dergisi, S. 71, 2022, s. 374-395. google scholar
  • Kili, Suna: “57 Yıl Sonra Lozan”, Cumhuriyet, 24 Temmuz 1980, s. 2. google scholar
  • Koçak, Cemil: Türkiye’de Milli Şef Dönemi I, II, İletişim Yayınları, İstanbul, 2018. google scholar
  • Kurumahmut, Ali: Ege’de Temel Sorun Egemenliği Tartışmalı Adalar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1998. google scholar
  • Kurumahmut, Ali - Tosun, Sinan Azmi: Uluslararası Boğazlardan Geçiş ve Türk Boğazları’nın Hukuki Statüsü, Harp Akademileri Basımevi, İstanbul, 1999. google scholar
  • Lozan Barış Konferansı / Tutanaklar- Belgeler, Çev. Seha L. Meray, C. I-VIII, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2001. google scholar
  • Meray, Seha L.: “Lozan’ın Yıldönümünde”, Cumhuriyet, 24 Temmuz 1976, s. 2. google scholar
  • Mercan, M. Salih: Dış Siyasi Olaylarla İlgili TBMM’nin Gizli Oturum Görüşmelerinde Kıbrıs (1974), İksad Yayınları, Ankara, 2019. google scholar
  • Neziroğlu, İrfan-Yılmaz, Tuncer: Başbakanlarımız ve Genel Kurul Konuşmaları (Cumhuriyet Hükümetleri Dönemi), C. 6, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2014. google scholar
  • Oran, Baskın: Türk Yunan İlişkilerinde Batı Trakya Sorunu, Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları, Ankara, 1986. google scholar
  • Öncü, Ali Servet: 12 Mart Muhtırası Dönemi Türk Dış Politikası, Fenomen Yayıncılık, Erzurum, 2015. google scholar
  • Savaş, Tolga: Türkiye’nin Tapu Senedi; Lozan, Kamer Yayınları, İstanbul, 2019. google scholar
  • Sertel, Zekeriya: “Bugünkü Sulhumuzu Lozan’a Borçluyuz”, Tan, 24 Temmuz 1942. google scholar
  • Sezer Arığ, Ayten: Atatürk Döneminde Yabancı Okullar (1923 - 1938), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2014. google scholar
  • Soysal, İsmail: Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları (1920-1945), C. I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1989. google scholar
  • Şıhmantepe, Aydın: Türk Dış Politikasında Bir Lider Süleyman Demirel: Dış Politika Kriz Davranışları Üzerine Bir Araştırma, Cinius Yayınları, İstanbul, 2019. google scholar
  • Tekeli, Esat: “Lozan Antlaşması”, Cumhuriyet, 24 Temmuz 1962, s. 2. google scholar
  • Temizgüney, Firdes: “27 Mayıs Darbesi Sonrasında Eski Demokrat Partililerin Demokrasi Arayışlarına Bir Örnek: Bizim Ev Kulübü”, CTAD, S. 33, 2021, s. 289-315. google scholar
  • Temizgüney, Firdes: “1960 Darbesi Sonrası Yuvarlak Masa Toplantıları: İstişare mi Askerî Vesayet mi?”, CTAD, S. 37, 2023, s. 107-137. google scholar
  • Turan, Şerafettin: Türk Devrim Tarihi 5: Çağdaşlık Yolunda Yeni Türkiye, 27 Mayıs 1960-12 Eylül 1980, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 2002. google scholar
  • Us, Asım: “Dinî Bayram İçinde Millî Bir Bayram Yaptık”, Vakit, 12 Aralık 1943, s. 1. google scholar
  • Ünal, Kemal, “Lozan-Montrö”, Ulus, 24 Temmuz 1936, s. 1 google scholar
  • Vatansever, Müge: “Kıbrıs Sorununun Tarihi Gelişimi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.12, S. 2, s. 1487-1530 google scholar
  • Yılmaz, Eren Alper: “Batı Trakya Türklerinin Sorunları Üzerine Bir Değerlendirme”, ASEAD, C. 6, S. 3, 2019, s. 252-260. google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Temizgüney, F. (2024). The Perception of Lausanne in Turkish Politics between Two Coups (1960-1980). Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 0(46), 279-312. https://doi.org/10.26650/YTA2024-1462254


AMA

Temizgüney F. The Perception of Lausanne in Turkish Politics between Two Coups (1960-1980). Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları. 2024;0(46):279-312. https://doi.org/10.26650/YTA2024-1462254


ABNT

Temizgüney, F. The Perception of Lausanne in Turkish Politics between Two Coups (1960-1980). Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, [Publisher Location], v. 0, n. 46, p. 279-312, 2024.


Chicago: Author-Date Style

Temizgüney, Firdes,. 2024. “The Perception of Lausanne in Turkish Politics between Two Coups (1960-1980).” Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları 0, no. 46: 279-312. https://doi.org/10.26650/YTA2024-1462254


Chicago: Humanities Style

Temizgüney, Firdes,. The Perception of Lausanne in Turkish Politics between Two Coups (1960-1980).” Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları 0, no. 46 (Mar. 2025): 279-312. https://doi.org/10.26650/YTA2024-1462254


Harvard: Australian Style

Temizgüney, F 2024, 'The Perception of Lausanne in Turkish Politics between Two Coups (1960-1980)', Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, vol. 0, no. 46, pp. 279-312, viewed 14 Mar. 2025, https://doi.org/10.26650/YTA2024-1462254


Harvard: Author-Date Style

Temizgüney, F. (2024) ‘The Perception of Lausanne in Turkish Politics between Two Coups (1960-1980)’, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 0(46), pp. 279-312. https://doi.org/10.26650/YTA2024-1462254 (14 Mar. 2025).


MLA

Temizgüney, Firdes,. The Perception of Lausanne in Turkish Politics between Two Coups (1960-1980).” Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, vol. 0, no. 46, 2024, pp. 279-312. [Database Container], https://doi.org/10.26650/YTA2024-1462254


Vancouver

Temizgüney F. The Perception of Lausanne in Turkish Politics between Two Coups (1960-1980). Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları [Internet]. 14 Mar. 2025 [cited 14 Mar. 2025];0(46):279-312. Available from: https://doi.org/10.26650/YTA2024-1462254 doi: 10.26650/YTA2024-1462254


ISNAD

Temizgüney, Firdes. The Perception of Lausanne in Turkish Politics between Two Coups (1960-1980)”. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları 0/46 (Mar. 2025): 279-312. https://doi.org/10.26650/YTA2024-1462254



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim31.03.2024
Kabul11.10.2024
Çevrimiçi Yayınlanma30.12.2024

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.