Ornamental Motifs of Haft Rang Tiles in The Architecture of Houses Constructed in Shiraz in the Pahlavi Era
Dordaneh MohammadiIn the Pahlavi-constructed areas of Shiraz, there are a number of residential houses built with modern architectural design, but traditional techniques and designs have been used in their decoration. Haft rang tiles are among the most commonly used techniques in the architectural decoration of these houses. The use of this ornamentation as seen in both internal and external views of Shiraz houses in the Pahlavi era is an exquisite example of the combination of tradition and modernity in contemporary Iranian architecture; studying its dimensions can lead to a better understanding of Iranian architecture in the contemporary period. Accordingly, this paper explores decorative features and diversity of ornamental motifs of Haft rang tiles in the architecture of houses built in Shiraz in the Pahlavi Era using a descriptive-analytical methodology. The required data was collected through field and library research. To this end, the tile decorations of 20 houses within the urban area of Shiraz constructed during the Pahlavi Era were investigated and categorized by the researcher in terms of spatial, framing, design, and motif diversity. According to the findings of the study, the Haft rang tile frames in the analyzed houses displayed a wide diversity of shapes including rectangles, squares, deformed vertical rectangles, curved surfaces, vertical diagonal frames, window frames, composite geometric shapes, and crowns. The most commonly used patterns in the sample group (20 houses were studied) were Eslimi (arabesque) and Khatai patterns. Human figures are also depicted in the form of archeological or miniature patterns or simple human shapes. Eslimi and Khatai patterns, flowers and birds, and human figures have been sometimes realistically portrayed, and sometimes portrayed in abstract forms. The dominant background colors of the tile frames in the studied period are turquoise and azure.
Pehlevi Dönemine Ait Şiraz Konut Evleri Mimarisindeki Haft rang Çini Desenlerinin İncelenmesi
Dordaneh MohammadiŞiraz’da Pehlevi dönemine ait tarihi bölgede birtakım konut evleri bulunmaktadır. Bu konutlar modern yapılar olmasına rağmen dekorasyonlarında geleneksel teknikler ve tasarımlar kullanılmıştır. Haft rang (yedi renk) çiniler, bu tür evlerde en sık kullanılan dekoratif tekniklerden biridir. Bu süslemelerin Pehlevi döneminde Şiraz evlerinin iç ve dış görünümlerinde kullanılması, çağdaş İran mimarisinde gelenek ve modernitenin birleşiminin yeni bir örneğidir. Bu örneklerin kapsamlı incelenmesi, çağdaş İran mimarisinin daha iyi anlaşılmasını sağlayabilir. Buna göre, bu makalede, Pehlevi döneminde Şiraz konut evlerinin mimarisindeki yedi renk çinilerin dekoratif özellikleri ve çeşitli motifleri, tanımlayıcı-analitik yöntemle incelenmiştir. Bu makalenin verileri alan araştırması ve kütüphane çalışmalarına dayanmaktadır. Bu amaçla Pehlevi dönemine ait Şiraz'ın kentsel alanı incelenirken, 20 evin yedi renk çini dekorasyonu, uzam, çerçeveleme, motif ve desen çeşitliliği açısından sınıflandırılarak incelenmiştir. Bu çalışmanın bulgularına göre, Pehlevi döneminde Şiraz evlerinin yedi renk çinilerinin çerçevesinin çeşitliliği sekiz tipte görülmektedir: dikdörtgen, kare, birleşmiş geometrik şekiller, deforma olmuş dikey dikdörtgen, eğri yüzeyler, dikey çatallı, taç, pencere çerçeveleri. İncelenen örneklerde kullanılan motiflerin çoğu Rumî ve Hatayî motiflerdir. İnsan figürleri, antik çağ eserlerinde olduğu gibi, minyatür olarak veya basit bir şekilde tasvir edilmiştir. Rumîler ve Hatayîler, gül ve bülbüller, insan figürleri bazen gerçekçi ve bazen soyut çizilerek renklendirilmiştir. Bu dönemde yedi renk çinilerde baskın renk olarak turkuaz ve kobalt mavisinin tonları kullanılmıştır.
Şiraz’da Pahlavi dönemine ait tarihi bölgede birtakım konut evleri bulunmaktadır. Bu konutlar modern mimariye uygun şekilde yapılmakla birlikte dekorasyonlarında geleneksel teknikler ve tasarımlar kullanılmıştır. Haft rang (yeni renkli) çini, bu tür evlerde en sık kullanılan dekoratif tekniklerden biridir. Bu süslemelerin Pahlavi döneminde Şiraz evlerinin iç ve dış görünümlerinde kullanılması, çağdaş İran mimarisinde gelenek ve modernitenin birleşiminin yeni bir örneğidir. Bu örneklerin kapsamlı incelenmesi, çağdaş İran mimarisinin daha iyi anlaşılmasını sağlayabilir. Buna göre, bu makalede, Pahlavi döneminde Şiraz konut evlerinin mimarisindeki yedi renk çinilerin dekoratif özellikleri ve çeşitli motifleri tanımlayıcı-analitik yöntemle incelenmiştir. Bu makalenin verileri alan araştırması ve kütüphane çalışmalarına dayanmaktadır. Bu amaçla Pahlavi dönemine ait Şiraz'ın kentsel alanı incelenirken, 20 evin yedi renk çinilerin dekorasyonu, uzam, çerçeveleme, motif ve desen çeşitliliği açısından sınıflandırarak incelenmiştir. Bu çalışmanın bulgularına göre, Pahlavi döneminde Şiraz evlerinin yedi renk çinilerin çerçevesinin çeşitliliği sekiz tipte görülmektedir: dikdörtgen, kare, birleşmiş geometrik şekiller, büyük medallion, eğri yüzeyler, dikey çatallı, taç, pencere çerçeveleri. İncelenen örneklerde kullanılan motiflerin çoğu rumî ve hatayî’dir. Şiraz’da Pahlavi dönemindeki yedi renk çinilerin baskın motifleri; çiçek, gül ve bülbül, rumî ve hatayî, madalyon şeklinde bulunan bitkisel desen ve desenleri içerir ve bunlar yedi renk çinilerin çerçevesini ve ana tasarımını oluşturur. Gül, bülbül, çiçek ve bitki tasarımlarını içeren bir grup motif, doğal türlerine benzer bir şekilde çizilmiştir. Diğer bir grup ise rumî, hatayî ve madalyon formları gibi soyuttur. Madalyonların bazılarında istisna olarak çiçekler gerçekçi bir şekilde kullanılmıştır. Yedi renk çinilerin çerçevesini süsleyen hayvan ve kuş figürleri iki tiptedir. Kelebekler, kuşlar ve hayvanlar avlanma sahnelerinde farklı türde kullanılmıştır. İnsan figürleri, antik çağı eserlerinde olduğu gibi, minyatürler veya basit bir şekilde tasvir edilmiştir. Doğal manzara desenleri, evlerin iç görünümünde bir cennet parçası andırmak amacıyla tasarlanmıştır. Mevcut örneklerde iki tip manzara deseni karşımıza çıkar: Biri daire şeklinde vazolar üzerinde, diğeri ise evin içini dekore etmek için bir çerçeve şeklinde tasvir edilmiştir. Çalışılan örneklerde geometrik motifler olarak şemse şeklinde on ve onaltı köşeli ve dört köşeli yıldızlar görülmektedir. Bu tür motifler hemen hemen Pahlavi dönemi yedi renk çinilerin çerçevesininin yarısını kaplamaktadır. Kaçar dönemindeki renk değişimlerinin izleri Pahlavi döneminde görülebilir. Shiraz yedi renk çinilerin diğer örneklerden ayıran, sıcak renklerin, renk çeşitlerinin, koyu ve parlak kontrastın, tamamlayıcı renk kontrastının ve renk uyumunun kullanılmasıdır. Bu dönemde, kenar boşluklarını veya madalyonları astarlamak ve bazı durumlarda yüzeyleri boyamak için siyah renk kullanılmıştır. Kaçar döneminde hakim olan yeşil renk, yedi renk çinilerin çerçevesindeki küçük ve dağınık yüzeylere dönüşmüştür. Sarı da benzer şekilde kullanılmıştır. Yukarıda belirtilen özelliklere ek olarak Şiraz yedi renk çinilerin rengi, İsfahan'ın renk özellikleri Pahlavi döneminde yedi renk çinilerine eklenirken, ana arka plan renkleri olarak yüksek seviyelerde mavi ve turkuaz renkler kullanılmıştır. Pek çok kırmızı çiçek çok fazla renk çeşitliliğine sahip çiçeklere dönüşmüştür. Bu dönemde, hatai çiçekleri birçok farklı renkte tasvir edilmiştir. Bu dönemin resim çalışmalarında ahenk, aydınlık ve karanlık kontrastlar da görülmektedir. Bu dönemde hayvan figürlerinin boyanması önceki dönemlere göre daha gerçekçidir. Yedi renk çinilerin motifleri ve desenlerinin tasarımında, ikide biri, dörtte biri ve sekizde biri simetri olarak kullanılmıştır. Bu dönemde daha çok dörtte biri simetri motifler yaygındır. Pahlavi döneminde çift olan çini çerçevelerinin yansıması ve benzerlikleri görülmektedir. Az sayıda çalışılan numunede simetri olmayanlar da gözlenmiştir.
