Elif

İbrahim

Dijital mahremiyet, günümüzde siber alanda ve sosyal ağ platformlarında önemi her geçen gün artan bir konudur. Twitter gibi yoğun kullanılan platformlar kullanıcıların günlük hayatları ve düşünceleri hakkında sürekli bilgi paylaşımında bulunduğu ortamlar olduğundan, dijital mahremiyet algısı bu gibi yaygın mecralarda özellikle dikkate alınmalıdır. Bu araştırma, 2020-2023 yılları arasında “digital privacy” ve “online privacy” ifadelerinin geçtiği İngilizce tweetleri kullanarak Twitter’da dijital mahremiyet algısını incelemeyi amaçlamaktadır. Doğal dil işleme teknolojilerinin daha gelişmiş ve isabetli sonuçlar sağlaması ve algı ve kanaat ölçümü için daha geniş bir kullanıcı kitlesine ulaşılması gibi faktörlerden dolayı araştırmada İngilizce tweetler kullanılmıştır. Araştırma kapsamında ilk olarak, 1 Ocak 2020 ile 31 Mayıs 2023 tarihleri arasında “digital privacy” ve “online privacy” ifadelerini içeren İngilizce tweetler toplanmıştır. Toplanan veri setindeki tweetler önceden belirlenmiş ölçütlerle ön işlemeye tabi tutularak ve gereksiz ifadeler (stopwords, linkler, emojiler vb.) temizlenmiştir. Araştırmada kullanılan niceliksel metin analizi yöntemiyle, tweetlerde sıklıkla kullanılan ifadeler, terimler ve öne çıkan temalar belirlenmiştir. Bu sayede dijital mahremiyetle ilgili Twitter kullanıcılarının öncelikli endişeleri ve iletilerinde yüksek frekanslı ifadeler ve kavramlar elde edilmiştir. Duygu analizi ile ise dijital mahremiyet konusu ile ilişkili tweetlerin duygu durumları belirlenmiş ve genel bir duygu eğilimi ve polaritesi ortaya konulmuştur. Araştırma sonuçlarının, Twitter kullanıcılarının dijital mahremiyet algısını genel hatlarını çizmesi hedeflenmektedir. Yapılan niceliksel metin analizi ve duygu analizi ile kullanıcıların bu konudaki öncelikleri, endişeleri ve duygusal tepkileri ortaya konulmuştur. Çalışma, kullanıcıların mahremiyet beklentilerinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olmanın yanı sıra dijital mahremiyet konusundaki endişe, eğilim ve beklentileri tespit ederek hem politika yapıcılar ve sosyal medya platformlarının daha etkili stratejiler, politikalar ve uygulamalar geliştirmesine katkı sağlamayı amaçlamaktadır.

Sadettin

Assist. Prof. Dr.

Uğur

Prof. Dr.

Twitter Kullanıcılarının Dijital Mahremiyet Algısının Metin Madenciliği Yöntemleriyle İncelenmesi

Bu bölüm, çifte düğüm teorisini kullanarak eşitlik karşıtlığı ve dijital mahremiyet ihlaline maruz kalan kırılgan kesimlerin bu durumdan kurtulmaları için yalnızca eşitsizlik kaynaklı kırılganlıkları veya mahremiyet ihtiyaçları üzerine yapılacak sosyal politikaların yetersiz kaldığını gösterip, bu iki sorunun eş zamanlı ve çok paydaşlı çözümü için öneriler sunmaktadır. Doğal afet sonrasında kırılgan grupların maruz kaldığı dijital mahremiyet ihlalleri, buna bağlı olarak dijital mahremiyet talepleri ve seslerini duyurmaları için kullandıkları mekanizmalar dijital etnografi yöntemiyle 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremleri bağlamında incelenmiş, buradan hareketle mahremiyet ihlallerini ortadan kaldırmak için gerekli sosyal politikalar nasıl tasarlanmalıdır sorusu yanıtlanmaya çalışılmıştır. Araştırma çıktısı, makro, mezzo, ve mikro sorumluluk ve yanıt verebilirlik zincirinin nasıl yeniden inşa edileceğini gösteren altı adımlık bir şemadan oluşmaktadır.

Çağrı

Assoc. Prof. Dr.

Mustafa

Çifte Düğüm ve Depremde Dijital Mahremiyet: Sosyal Medya, Kırılgan Sosyal Gruplar ve Sosyal Politikalar

Günümüzde akıllı cihazlar ve internet teknolojilerinin yaygınlaşmasıyla birlikte sosyal medya platformları da her geçen gün kullanıcı sayısını artırmaktadır. Dijital dünyada bireyler tarafından aktif biçimde kullanılan sosyal medya ortamları kullanıcılarına birçok avantaj sunmasının yanı sıra kişisel verilerin yetkisiz kişi ve kurumlar tarafından kullanılması vb. gibi birtakım riskleri de beraberinde getirmektedir. Bu bağlamda mahremiyet kavramı ve özellikle de ebeveynler tarafından yapılan paylaşımlar sonucu çocuk mahremiyeti kavramına yönelik toplumsal farkındalığın oluşması önem taşımaktadır. Bu çalışma, günlük hayatlarında sosyal medya ortamlarını etkin bir şekilde kullanan ebeveynlerin çocuk mahremiyeti konusundaki farkındalık düzeylerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Ebeveynlerin çocuk mahremiyeti konusunda sahip oldukları düşünceleri, inançları ve davranış eğilimlerini ortaya koymayı da amaçlayan bu çalışma İstanbul ilinde yaşayan 20 Instagram kullanıcısı ve fenomeni olan katılımcılar ile yarı yapılandırılmış sorulardan oluşan bir form ile yüz yüze görüşme gerçekleştirilerek veriler toplanmıştır. Bu veriler nitel veri analizi ile incelenmiştir. Çalışma sonucunda ebeveynlerin Instagram’da çocukları ile ilgili paylaşım yapma sıklığı, paylaşımların içeriği ve nedenleri, çocuklarını içeren paylaşımlarda nelere dikkat ettikleri, çocuk mahremiyeti sınırlarına ilişkin algılarına ve kaygılarına yönelik bulgular elde edilmiştir.

Duygu

Dijital Dünyada Mahremiyet Algısı Bağlamında Sosyal Medya’da Çocuk Mahremiyeti

Toplumsal, ekonomik ve politik süreçlere etki eden dijitalleşme ile birlikte ortaya çıkan yeni tahakküm rejimi Byung-Chul Han tarafından enformasyon rejimi olarak adlandırılır. Enformasyon rejiminin kontrol ettiği şeffaflık toplumundaki birey dijital platformlarda kendi rızası ile mahremiyetini ihlal eder. Bu ihlal içerik üretiminin bir parçası haline gelir. Takipçileri ile kişisel hayatına dair gündelik yaşam pratikleri, deneyim ve tecrübeler başta olmak üzere tüm bilgileri paylaşan bireylerin takipçi sayıları ve reklam gelirleri doğru orantılı olacak şekilde artmaktadır. İçeriği üreten birey sadece reklam için kendisine gelen metayı tanıtmakla kalmaz. Kendisi de metalaşır. Hatta hayatı ve kendisine dair her şey enformasyon rejiminde sömürülen enformasyon ve veri haline gelir. Takipçi sayısı 1000-10000 arasında değişen kişiler nano influencer olarak adlandırılır. Bu kişiler sosyal medyada takipçi sayıları az olsa da dönüşüm oranları yüksek kişilerdir. Nano influencerlar üzerinden enformasyon rejiminin ekonomi politik incelemesini yapan bu çalışma, bireyin kendisini teşhir ederek reklam nesnesi haline gelmesini ve emtialaşmasını analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu nedenle ilk olarak aktif bir şekilde hem üretici hem de tüketici olan ve süreç içerisinde metalaşan bireyi analiz edebilmek için nano influencerlar ile derinlemesine görüşme gerçekleştirilmiştir. Çalışma sonucunda eleştirel ekonomi politik yaklaşımın üretim sürecindeki sınıflar arası kurulan toplumsal ilişkileri inceleme amacını her iki toplumsal sınıfa da dahil olan bu bireyler üzerinden anlamaya çalışmaktadır.

Övünç

Res. Assist.

Nano Influencerların Dijital Mahremiyetlerinin Eleştirel Ekonomi Politiği

İnternet tabanlı teknolojilerle birlikte yeni iletişim kültürünün getirdiği yeni toplumsal düzende bilgi, her an her yerde ulaşılabilir yapısıyla demokrasi, refah, eşitlik, özgürlük vb. meta söylemlerin taşıyıcısı olarak görülmüştür. Lakin bu durum zaman içerisinde toplumu oluşturan bireylere dair enformasyonun öz seçimle kayıt altına alındığı, tüm iletişimsel ve davranışsal faaliyetlerin izlendiği, kamusal/ özel alanın saydamlaşarak mahremiyet/ özgürlük kavramlarının yeniden tanımlandığı ve buna uygun teknoloji temelli yeni iktidar yapılarının ortaya çıktığı günümüz post- panoptik gözetim pratiğine evirilmiştir. Görünürlüğün; varoluşun ve toplumda yer edinmenin temel dinamiği olarak benimsendiği post- panoptik çağda gözetim faaliyetleri etki ve çeşitliliklerini arttırmış mahremiyet, güvenlik, kişisel veri gibi direkt şahıslara mahsus enformasyonları siber uzayda kolayca ulaşılabilir hale getirerek özel hayatın gizliliği ve kişisel verilerin korunması hakkı kapsamında unutulma hakkı konusunu gündeme taşımıştır. Özellikle Avrupa Birliği Adalet Divanının bu konuda aldığı kararlar da temel insan hakkı olarak tanımlanan ve devamında hemen her ülkede farklı yasal düzenlemelerle hukuki bir zemine oturtulan unutulma hakkını belli avantajları yanında birtakım dezavantajları bağlamında önemli bir tartışma konusu haline getirmiştir. Keza gözetim faaliyetlerinin otoriter eğilimlerle kontrol ve denetim işlerliğine dönüştüğü coğrafyalarda unutulma hakkı; bilgi edinme hakkı, haber alma/ yayma hakkı gibi ifade ve iletişim özgürlüklerini kapsayan taleplere ve toplumsal hafızayı zayıflatmaya yönelik regulatif eylemlere dönüşebilme riskini taşımaktadır. Çalışma bu bağlamda kişisel veri ve özel hayatın gizliliği kapsamında bir hak olarak ifade edilen unutulma hakkının günümüz elektronik gözetim toplumunda sınırlılıklarını aşarak ifade ve iletişim özgürlüğü karşısında bir tehdit unsuru oluşturabileceği durumunu eleştirel literatür üzerinden analiz etmeyi amaçlamaktadır.

Alper

Toplumsal Gözetim ve Denetim Mekanizmalarının Dönüşümü: Post-Panoptik Çağda Unutulmak Bir Hak Mıdır?

Sosyal ağların kullanımı, insanların içerikle ilişki, etkileşim kurma ve tüketme şeklini değiştirdi. Bu yeni biçimlerin, toplumların ve kurumlarının davranışlarıyla ilgili olduğu iddia edilebilir. Medya, bu noktada, bu katılım ve çoğulculuk modelinin ana hedefidir. Dolayısıyla haberle çalışan gazetecilik profesyonelleri de bu değişikliklerden muaf görünmüyor. Yurttaş gazetecileri, kendilerini yeni bir haber yapma ve yayma yöntemine dahil eder. 2000’li yılların başından bu yana medya ve iletişim teknolojilerinin her geçen gün gelişmesi ile yurttaş gazeteciliğinin de değiştiği ve geliştiği görülüyor. Dünyada meydana gelen birçok olay (New York’ta İkiz Kulelere yapılan saldırı -ABD, Eylül 2001-, Atocha’daki tren istasyonuna saldırı -Madrid, Mart 2004-, Arjantin’deki Cromañón, G20’ye karşı küreselleşme karşıtı gruplar, Arjantin’deki 2001 krizi, İstanbul Taksim Gezi Parkı -İstanbul, Türkiye 2013-), internet ortamına kaydedilerek siyasi, sosyal ve kültürel olarak birbirini takip etti. Bunları internete, sosyal ağda güçlü bir yayılma kanalı bulan binlerce insanın ihbar, ifade, fikir birliği ve iddiaları için özgür bir platforma dönüştürmek de bir o kadar önemlidir. Bu anlamda, bu bölüm, yurttaş gazeteciliği ve bu on yıldan biraz fazla bir süredir geliştirilenlere yeni bir bakış açısı katmayı amaçlıyor. Temel amaç, yurttaş gazeteciliği profesyonellerin üretim rutinlerini nasıl değiştirdiğini keşfederek, mahremiyet ile olan ilişkilerini tartışmayı temel alıyor. Buna yanıt aranırken, sosyal ağlara her türlü vatandaş katılımının dünya çapında ima ettiği sonuçlar nedeniyle göz ardı edilmesi zor bir konuyu analiz etmeye çalışıyor.

Hasan

Yurttaş Gazeteciliği ve Mahremiyet İlişkisi

Gelişen teknolojiler bireylerin hayatını kolaylaştırabilmekte ve aynı zamanda zorlaştırabilmektedir. Bu bağlamda teknolojik gelişmeler bireylerin hayatını zaman, mekan, hız ve iş gücü anlamında kolaylaştırırken, aynı zamanda mahremiyet ve güvenlik açısından sınırları zorlayabilmektedir. Bireyleri de fiziksel olarak işlevsizleştirebilmektedir. Dijital araçlar ve uygulamalar sürekli olarak güncellenmektedir. Özellikle yapay zekanın gelişimi sektöre katkı sağlamaktadır. Örneğin, otomotiv sektöründe otonom sürüş teknolojisi geliştirilmektedir. Otonom sürüş teknolojisi ile bireyler araçlarını otomatik sürüş özelliğine alabilmektedir. Ancak aracın içindeki kameralar sürücünün kontrol panelindeki uyarılara ve güvenlik sistemlerine uyup uymadığını kontrol edebilmektedir. Kamera sürücünün hiç direksiyona temas etmediğini izlerken, direksiyon sistemindeki sensörler de uyarı vermekte ve aracın yavaşlayarak durmasını sağlamaktadır. Burada güvenlik söz konusudur. Ancak araç bireye aittir. Bireyin özel alanlarından birini oluşturmaktadır. Bu durumda mahremiyet sınırlarının şeffaflaştığı, hatta neredeyse yok olduğu görülmektedir. Diğer araçlarda da benzeri bir durum söz konusudur. Dolayısıyla yüz, göz, el ve parmak izi teknolojisinin yanı sıra aplikasyonla denetim ve sesle denetim sistemleri gelişmektedir. Aplikasyonla kullanılan beyaz eşyalar, pişirme aletleri bunlara örnek verilebilmektedir. Bazı hoparlörler iletişim aracı olarak da kullanılmaktadır. Bütün bunların temelinde yapay zekanın gelişimi bulunmaktadır. Bu çalışmada kullanılan araçlara bağlı olarak özel alanla, kamusal alanın arasındaki sınırların şeffaflaştığı, teknolojik gelişmelere bağlı olarak güvenlik sisteminin bir parçası olarak görünen uygulamaların ve niteliklerin aynı zamanda mahremiyet alanını şeffaflaştırdığı ve hayatı kolaylaştıran teknolojik gelişmelerin aslında bireyleri sistemin içine daha fazla dahil etmekte olduğu, buna bağlı olarak gözetim araçlarının şeffaflaştığı ortaya çıkmaktadır. Aynı zamanda sistemler kitleleri farkında olmadan yönlendirmektedir. Bireylerin araç kullanmak gibi temel işlevleri yerine getirmediği, hemen hemen her türlü işlevi makinenin gerçekleştirmesini beklediği görülmektedir.&nbsp;

Deniz

Selin

Dijital Mahremiyet ve Dijital Güvenlik Bağlamında Gözetim Toplumu Üzerine Bi̇r İnceleme

Günümüzde mahremiyet kavramı, dijitalleşme süreciyle birlikte yeni bir boyut kazanmıştır. Dijital mahremiyet, bireylerin çevrimiçi platformlarda kişisel bilgilerini paylaşma ve dijital izlerini bırakma eğilimini ifade eder. Bu dijital dönüşümün bir yansıması olarak, realite şovlar da bireylerin mahremiyet sınırlarını zorlayan bir fenomen haline gelmiştir. Realite şovlar, izleyicilere katılımcıların özel hayatlarına dair içgörüler sunarken, dijital mahremiyetin nasıl şekillendiği ve toplumun bu dönüşüme nasıl tepki verdiği konularında önemli bir perspektif sunar. Bu çalışmada, yeni medya çağında mahremiyetin dijitalleşmesi ve bu dönüşümün bir örneği olarak Netflix’in Love is Blind (Sehgal &amp; Smith, 2020) adlı realite şovunun ilk üç bölümü incelenmiştir. İncelemede ana karakterler ele alınarak onların diyalogları analiz edilmiştir. Bu realite şovun seçilme sebepleri, postmodern yapısı, küresel bir yapım olması ve pandemi döneminde evde izlenme avantajıdır. Şovun katılımcılarının mahremiyetlerini paylaşma eğilimleri, dijital platformlarda özel hayatlarını kolaylıkla izleyicilere sunmalarını göstermektedir. Mahremiyetin bireyin kendi rızasıyla paylaşıldığı ve bu durumun sosyal medya platformlarının devamlılığı için bir şart haline geldiği vurgulanmıştır.

Ayşegül

Mahremiyetin Realite Şovlar Üzerinden İncelenmesi: Love Is Blind (Aşkın Gözü Kördür) Üzerine Bir Analiz

YouTube sadece yetişkinlerin içerik ürettiği ve yine yetişkinler tarafından izlenilen bir platform değildir. YouTube’da 18 yaş altındaki çocuk izleyicilerinin yanında içerik üreticileri de bulunmaktadır. Son yıllarda YouTube’da çocuk influencarların sayısında marjinal derecede bir artış olmuştur. Burada özellikle ebeveynlerin çocukları üzerinden para kazanmak, tanınmak ve takipçi kazanmak hırsları etkili olmaktadır. “Beter Böcük”, “Oyuncak Avı” ve “Oyuncak Oynuyorum” YouTube kanallarının örneklem alındığı bu araştırmada, netnografi yöntemiyle ilgili kanalların mahremiyet durumu çocuk influencarlar üzerinden ortaya konulmak amaçlanmıştır. Yapılan araştırmada üç kanalda yer alan içeriklerde de çocukların sadece mahremiyetleri değil aynı zamanda burada emeklerinin de sömürüldüğü keşfedilmiştir. Diğer iki kanala göre “Beter Böcük” kanalının çok fazla içerik ürettiği ve bu kanalda hem çocuk içerik üreticisinin hem de çocuk izler kitlenin psikolojilerini negatif yönde etkileyecek paylaşımların yapıldığı gözlemlenmiştir. “Oyuncak Avı” ve “Oyuncak Oynuyorum” kanallarının yurtiçi kitleye dönük hareket ettiği, “Beter Böcük” kanalının ise daha küresel ölçekte içerikler paylaştığı belirlenmiştir. Çocukların mahremiyetleri kadar burada çocukların video içeriklerinde gerçeklikten kopartacak şekilde hareket ettirildiği, cadde, sokak, park ve hatta yatak odalarının dış bir göze sunulduğu, mekânsal mahremiyetin dışında bedensel teşhir ve duygu hallerine yönelik mahremiyetlerde de sorunlar gözlemlenmiştir. Çocuk influencerların ebeveynleri veya aileleri tarafından gündelik yaşama ait olmayan davranış kalıpları sergiletilmesi, izler kitlesi çocuk olan bu kanalların izleyicilerinin de aynı davranış kalıpları sergilemesine, ebeveynlerinden gerçek dünyadan soyutlanmış sanal mecralarda gördüğü isteklerde bulunmasına ve arkadaş çevresine bir kidinfluencar şeklinde izlenim oluşturmaya çalışmasına neden olabilir. Dolayısıyla konu sadece çocuk influencarları değil, izleyici kitlesi noktasında da sorunlar taşımaktadır. Bu bağlamda çocukların; bedensel, ruhsal, zihinsel, ahlaki ve toplumsal gelişimine katkı sağlayacak şekilde yasal önlemlerin alınması gerekmektedir.

Mehmet

Kazım

Öğretim Görevlisi Dr.

Çocuk İnfluencer(lar) Sorunu: Mahremiyetin İhlali

Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler, kişilerin dijital verilerinin elde edilmesini ve bu verilerin kullanılmasını kaçınılmaz hale getirmektedir. Bu nedenle bireyler günlük hayatlarında veriler aracılığıyla bilgilerini paylaşmaktadırlar. Bu bilgilerin paylaşımıyla birlikte bilgi güvenliği ve gözetleme gibi konular gündeme gelmekte ve bireylerin mahremiyetlerini nasıl koruyabilecekleri hakkında endişeler doğmaktadır. Bu nedenle, dijital veriler söz konusu olduğunda dijital mahremiyet kavramı da kaçınılmaz olarak beraberinde gelmektedir. Buradan hareketle, iletişim bilimi perspektifinden dijital mahremiyetin araştırılmasının gerekliliği düşünülerek bu çalışma hazırlanmıştır.

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.

Editör	Elif Kahraman Gökalp, İbrahim Yıldız
Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler, kişilerin dijital verilerinin elde edilmesini ve bu verilerin kullanılmasını kaçınılmaz hale getirmektedir. Bu nedenle bireyler günlük hayatlarında veriler aracılığıyla bilgilerini paylaşmaktadırlar. Bu bilgilerin paylaşımıyla birlikte bilgi güvenliği ve gözetleme gibi konular gündeme gelmekte ve bireylerin mahremiyetlerini nasıl koruyabilecekleri hakkında endişeler doğmaktadır. Bu nedenle, dijital veriler söz konusu olduğunda dijital mahremiyet kavramı da kaçınılmaz olarak beraberinde gelmektedir. Buradan hareketle, iletişim bilimi perspektifinden dijital mahremiyetin araştırılmasının gerekliliği düşünülerek bu çalışma hazırlanmıştır.
Konular	Communication, Social Issues

E-ISBN	978-605-07-1750-1
Yayıncı	Istanbul University Press
Yayın Tarihi	18.10.2024
Kapak (PDF)
Ön Sayfalar (PDF)
Tam Metin (PDF)

Dijital Mahremiyetin Boyutları: Dijital Alanda Araştırmalar ve Tartışmalar